Analiza w pigułce

Nieprawdziwe doniesienia z zakresu medycyny co jakiś czas powracają do mediów społecznościowych. Przykładem mogą być treści (1, 2, 3) o rzekomym zakazie mammografii w Szwajcarii, które ostatnio ponownie pojawiły się na Facebooku. Oprócz tego badania profilaktyczne miały zostać zawieszone w „niektórych częściach Kanady, Włoch, Szkocji i Australii”. 

Posty zawierają także tezy, które w przeszłości weryfikowaliśmy na naszych łamach, m.in. że badanie błędnie rozpoznaje nowotwory, a promieniowanie rentgenowskie ma być odpowiedzialne za ich wywołanie. 

Źródło: Facebook, 14.03.2025

Jeden z postów zyskał ponad 980 reakcji i 820 udostępnień. Wśród osób komentujących pojawiły się głosy popierające jego treść [pisownia oryginalna]: „Nie ufałam temu od początku…sam sposób badania budził i budzi moje wątpliwości i zaniepokojenie”. Możemy również przeczytać komentarze podważające te doniesienia [pisownia oryginalna]: „To nie jest prawda!Proszę pokazać źródło tej informacji”.

Skąd pochodzą rzekome doniesienia o zakazie mammografii?

Według redakcji fact-checkingowej Ellinika Hoaxes źródłem fałszywych twierdzeń we wpisach mógł być opublikowany w 2013 roku raport organizacji Swiss Medical Board (SMB), w którym odradzano prowadzenie systematycznych badań mammograficznych. Zamiast nich proponowano dokładne badanie lekarskie i umożliwienie pacjentce podjęcia samodzielnej decyzji o wykonaniu mammografii. Raport nie odnosił się jednak do zakazu badań.

Zalecenia SMB zostały odrzucone i skrytykowane przez szwajcarskich ekspertów oraz organizacje zajmujące się nowotworami. Samo SMB nigdy nie posiadało mocy prawnej, aby wdrażać swoje sugestie. W 2022 roku organizacja została rozwiązana ze względu na brak porozumienia z federalną polityką zdrowotną.

Szwajcarki mogą korzystać z badań mammograficznych

W postach możemy przeczytać [pisownia oryginalna]: „SZWAJCARIA JEST PIERWSZYM KRAJEM NA ŚWIECIE, KTÓRY ZAKAZAŁ MAMMOGRAFII”. Jest to nieprawdziwe stwierdzenie. W kraju nie ma takiego ograniczenia. 

Na stronie organizacji Swiss Cancer Screening, która koordynuje programy profilaktyczne, można zaleźć informację o kantonach oferujących badania przesiewowe dla kobiet powyżej 50 roku życia – wykonywane są co dwa lata, na koszt ubezpieczyciela. W pozostałych, w których program nie jest realizowany, mammografia wykonywana jest po otrzymaniu skierowania od lekarza, na podstawie wyników badań. Pacjentki mogą wykonać badanie także na własny koszt.

W przypadku kobiet, które nie ukończyły 50 lat, pokrywane są koszty maksymalnie jednej mammografii rocznie, jeśli rak piersi wystąpił wśród bliskich członkiń rodziny.

Kanada, Włochy, Szkocja i Australia – czy nadal prowadzi się tam badania? 

W przypadku pozostałych wymienionych państw: Kanady, Włoch, Szkocji i Australii, twierdzenia dotyczące zawieszenia programów diagnostyki nowotworów piersi są nieprawdziwe. Mammografia jest ogólnodostępnym badaniem przesiewowym.

Kanada 

Organizacją badań profilaktycznych zajmują się poszczególne prowincje. Dla kobiet powyżej 50 roku życia wszystkie prowincje oraz terytoria (z wyjątkiem Nunavut) oferują bezpłatne badania mammograficzne bez skierowania. Badania przesiewowe wśród młodszych kobiet są dostępne w zależności od regionu. Może być wymagane skierowanie lekarskie.  

Włochy

Bezpłatne badania przesiewowe są dostępne dla kobiet w wieku od 50 do 69 lat, natomiast w niektórych regionach grupa wiekowa jest szersza: od 45 do 74 roku. Kobiety co dwa lata otrzymują zaproszenie od lokalnego oddziału służby zdrowia, zachęcającego do skorzystania z badania. W przypadku gdy wynik budzi zastrzeżenia, ośrodek kontaktuje się z pacjentką telefonicznie w celu przeprowadzenia dalszych badań. 

Szkocja 

W Szkocji oferuje się bezpłatną mammografię dla kobiet w wieku od 50 do 70 roku życia. Badania można wykonać raz na trzy lata. Według statystyk w okresie 2020–2023 roku z programu skorzystało ponad 75,9 proc. wszystkich zaproszonych kobiet. We wcześniejszych okresach wyniki były niższe: wynosiły 72,2 i 74,5 proc. 

Australia 

Australia prowadzi krajowy program BreastScreen organizowany na poziomie stanowym. Oferuje bezpłatne badania mammograficzne dla kobiet powyżej 40 roku życia, z dużym naciskiem na grupę kobiet w wieku od 50 do 74 lat, do której zaproszenia wysyłane są pocztą.

Wczesne wykrycie nowotworu zwiększa szansę na wyleczenie

Badanie mammograficzne jest skuteczną metodą wykrywania zmian nowotworowych piersi we wczesnych stadiach, co zwiększa szansę na całkowite wyleczenie. 

Badanie wymaga zastosowania małych dawek promieniowania. W standardowej mammografii z dwoma obrazami każdej piersi średnia dawka promieniowania jonizującego odpowiada dwumiesięcznej średniej dawce promieniowania z otoczenia w Polsce (ok. 0,4 mSv). 

Choć ryzyko wystąpienia negatywnych efektów badania wynikających z narażenia na promieniowanie uważane jest za niskie, National Cancer Institute zaleca kontakt z pracownikami służby zdrowia w celu potwierdzenia, że badanie jest potrzebne i np. nie jest wykonywane za często: 

Czy promieniowanie może wywołać zmiany rakotwórcze? Instytucje oceniają ryzyko

Jak już pisaliśmy wcześniej, poziom promieniowania wykorzystywanego podczas mammografii jest niski, ale zabieg nie jest całkowicie wolny od ryzyka. Dlatego przed każdym badaniem wykorzystującym promienie rentgenowskie pacjentki powinny porozmawiać z lekarzem na temat potrzeby jego wykonania. 

Dane z Krajowego Rejestru Nowotworów dotyczą kobiet, które badają się raz na trzy lata. W grupie 10 tys. osób promieniowanie może wywołać zmiany rakotwórcze u 3 do 6 z nich. Z kolei Krajowy Rejestr Nowotworów, a także National Cancer Institute uznają, że ryzyko nadmiernego napromieniowania w wyniku badań ocenia się jako niskie.

Jakie jest ryzyko fałszywie dodatnich wyników mammografii?

Mammografia pozwala wykryć nowotwory, ale istnieje ryzyko otrzymania wyników fałszywie dodatnich. Kiedy pojawiają się wątpliwości, kobieta przechodzi dodatkową diagnostykę.

Badanie opublikowane w 2022 roku wskazało, że 12 proc. kobiet poddanych mammografii jest kierowanych na dalsze badania, jednak tylko u 4,4 proc. z nich (0,53 proc. wszystkich mammografii) diagnozowany jest nowotwór. W ciągu 10 lat corocznych badań prawdopodobieństwo wykonania dodatkowej diagnostyki wynosi 61 proc., co nie oznacza postawienia diagnozy. Ryzyko fałszywie dodatniego wyniku będzie mniejsze u kobiet, które rzadziej poddają się badaniu. 

Przekaż nam 1,5% podatku!

Wesprzyj nas, przekazując 1,5% podatku na kontrolę polityków. Wpisz w PIT: KRS 0000615583

Sprawdź jak przekazać!