Kontekst wypowiedzi

Minister rodziny i polityki społecznej Marlena Maląg była 22 listopada gościem audycji „Sygnały Dnia” w Polskim Radiu. Rozmowa dotyczyła m.in. nowego programu prospołecznego Prawa i Sprawiedliwości.

Rodzinny Kapitał Opiekuńczy to część rządowego programu Polski Ład. Zdaniem pomysłodawców ma on pomóc młodym ludziom podjąć decyzję o posiadaniu dzieci.

Fundusz jest elastyczny – pieniądze będzie można odbierać albo w kwocie 1 tys. zł miesięcznie przez rok, albo w świadczeniach o wysokości 500 zł przez dwa lata.

Czy kobiety rzucają pracę przez programy socjalne?

Przy okazji rozmowy z Maląg redaktorka przywołała powracające regularnie kontrowersje związane z programami socjalnymi PiS, a mianowicie zarzuty o promowanie bezrobocia.

Minister przypomniała, że w przypadku innego dużego projektu Prawa i Sprawiedliwości, czyli programu Rodzina 500 plus, również pojawiała się taka krytyka. Strona opozycyjna zarzucała rządzącym, że zapewnianie pieniędzy matkom sprawi, że kobiety zostaną w domu, zamiast podejmować aktywność zawodową.

Przykładowo na początku 2016 roku (przed wprowadzeniem programu) w „Dzienniku Gazeta Prawna” opublikowano stanowisko Towarzystwa Ekonomistów Polskich. Krytykowali oni 500+, argumentując, że program doprowadzi do dezaktywizacji zawodowej kobiet i umocnienia tradycyjnego modelu rodziny (z mężem w pracy, a kobietą zajmującą się gospodarstwem domowym).

Debata na ten temat regularnie powracała – portal Forsal donosił o spadku aktywności zawodowej kobiet po wprowadzeniu 500+, a rok później na portalu Rzeczpospolita przytaczano rządowe statystyki, według których wcale nie doszło do znacznej dezaktywizacji zawodowej kobiet.

Minister Maląg odniosła się do regularnie powracających negatywnych opinii i zauważyła, że sytuacja jest wręcz odwrotna – za rządów PiS aktywność zawodowa kobiet wzrosła i to przy okazji wprowadzenia wszystkich programów socjalnych.

Jak wielu Polaków pracuje zawodowo?

Statystyki dotyczące rynku pracy publikuje Główny Urząd Statystyczny. Najnowsze dane pochodzą z sierpnia i dotyczą drugiego kwartału 2021 roku. GUS posługuje się metodologią BAEL, obowiązującą w państwach UE.

Przez osoby aktywne zawodowo rozumie się tutaj wszystkie osoby powyżej 15. roku życia, które podejmują pracę. Oznacza to osoby, które w okresie tygodnia przed badaniem wykonywały jakąkolwiek pracę przynoszącą zarobek lub dochód. Są to też osoby, które mają pracę, ale nie wykonywały jej w ostatnim czasie, np. z powodu choroby, urlopu macierzyńskiego czy też wypoczynkowego.

Do grupy osób aktywnych zawodowo wliczają się również osoby, które obecnie nie posiadają pracy, ale aktywnie jej poszukują. Nie wliczają się oni natomiast do definicji osób pracujących. Tymczasem ludność bierna zawodowo to Polacy, którzy obecnie nie podejmują pracy oraz jej nie poszukują.

Na jakich danych opierała się minister Maląg?

Zwróciliśmy się do Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej z zapytaniem o to, na jakie dane powoływała się Marlena Maląg. Dowiedzieliśmy się, że minister odwołała się do statystyk Eurostatu publikowanych regularnie co każdy kwartał. Obejmują one dane dotyczące zarówno aktywności zawodowej, jak i zatrudnienia w Polsce wśród kobiet w wieku od 15 do 64 lat.

Natomiast jeśli porównamy ze sobą aktualne dane z ostatnim kwartałem 2015 roku (gdy władzę przejęło PiS), to w kwestii aktywności zawodowej zanotowaliśmy wzrost o ok. 7 proc., a w kwestii zatrudnienia o ok. 12 proc.

Źródło: Eurostat/MPiPS

Średnia unijna wskaźnika aktywności zawodowej kobiet to obecnie 68,4 proc. (czyli więcej niż w Polsce), a zatrudnienia – 63,2 proc. (czyli porównywalnie z Polską).

Czy Polki podejmują pracę zawodową?

Według GUS w drugim kwartale 2021 roku wskaźnik aktywności zawodowej wśród wszystkich kobiet wyniósł 50,1 proc., choć wśród kobiet w wieku produkcyjnym (od 18 do 59 roku życia) było to już 75,1 proc.

Pracę w momencie badania podejmowało 48,4 proc. kobiet, a wśród kobiet w wieku produkcyjnym statystyka ta była już na poziomie 72,3 proc.

Tymczasem pod koniec 2015 roku aktywność zawodowa kobiet wynosiła 48,6 proc. W wieku produkcyjnym odsetek osób aktywnych zawodowo wyniósł 70,3 proc.

Wskaźnik zatrudnienia kobiet w ostatnim kwartale 2015 roku wyniósł 45,2 proc. Wśród osób w wieku produkcyjnym (18-59 lat) było to 65,1 proc.

Co mówią dane OECD?

Dane na temat aktywności zawodowej Polek i Polaków udostępnia również Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Na ich stronie znajdziemy statystyki dotyczące sytuacji zawodowej osób od 15 do 64 roku życia.

W 2020 roku odsetek labour force participation, czyli odpowiednik wskaźnika aktywności zawodowej, wyniósł wśród kobiet 63,6 proc. Tymczasem zatrudnienie plasowało się na poziomie 61,5 proc.

Porównując te dane ze statystykami z 2015 roku, zauważymy, że sześć lat temu wskaźnik aktywności zawodowej Polek wynosił 61,4 proc. proc., a zatrudnienie plasowało się na poziomie 56,6 proc.

Oznacza to, że za rządów PiS i to pomimo programów socjalnych (takich jak 500+) zarówno zatrudnienie, jak i wskaźnik aktywności kobiet wzrosły. Aktywność zawodowa wzrosła o ok. 3,5 proc. (2,2 punktów proc.), a zatrudnienie o 8,4 proc. (4,9 punktów proc.).

Czy Polki łączą rolę matki z pracą na etat?

W raporcie dotyczącym nowej rządowej Strategii Demograficznej 2040 znajdziemy dane dotyczące aktywności zawodowej matek w Polsce.

W 2019 roku pracę podejmowało 67,6 proc. kobiet nieposiadających dzieci. Wśród matek jedynaków odsetek ten wynosi 54,3 proc., natomiast przy dwójce dzieci – 56,3 proc.

Czemu Polki decydują się na przerwanie pracy?

Według raportu GUS łącznie 42,4 proc. populacji Polski pozostaje biernych zawodowo. Składają się na to zarówno osoby na emeryturze, rencie, jak i dopiero pozostające na etapie edukacji, a także wszyscy inni, którzy obecnie nie mogą pracować.

Wśród kobiet odsetek ten wynosi 49,9 proc., jednak czy jest to spowodowanie wyłącznie porzucaniem pracy na rzecz zajmowania się dziećmi? Okazuje się, że „obowiązki rodzinne” były dopiero trzecią przyczyną niepodejmowania pracy przez kobiety. Jedynie 13,6 proc. kobiet jest biernych zawodowo z powodów rodzinnych.

Najczęstszym powodem bierności zawodowej było po prostu przejście na emeryturę (51,7 proc. osób), a drugim – nauka i uzupełnianie kwalifikacji (18 proc.).

Źródło: GUS

Czy matki chcą pracować?

Z wydanego przez rząd raportu z badań i konsultacji dotyczących programu Strategia Demograficzna 2040 możemy dowiedzieć się więcej o sytuacji polskich matek.

Polki zdecydowanie preferują model opieki sprawowanej osobiście przez dłuższy okres. Tylko co czwarta matka deklaruje, że chciałaby pozostać przy codziennej opiece nad dzieckiem krócej niż rok.

Większość kobiet deklaruje, że gdy musi wyjść do pracy, to preferuje oddanie dziecka innej osobie, np. rodzinie lub znajomym. Uważa tak 78 proc. matek. Na nianię decyduje się jedynie 6 proc. respondentek, a na opiekę instytucjonalną (żłobki, przedszkola itd.) tylko 21 proc.

Działanie w ramach projektu „Fakty w debacie publicznej” realizowanego z dotacji programu „Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy”, finansowanego z Funduszy EOG.