Kontekst wypowiedzi

29 marca Krzysztof Bosak był gościem programu „Sedno Sprawy” w Radiu Plus.  W trakcie rozmowy na temat sytuacji wywołanej przez pandemię COVID-19 poseł zaznaczył, że był on pierwszym politykiem apelującym o wprowadzenie stanu klęski żywiołowej w Polsce. Ponadto podkreślił, że pozwoliłoby to zapobiec bardzo wielu trudnościom, szczególnie tym o charakterze prawnym. Jego zdaniem konsekwencją tego, że rząd nie wprowadził stanu nadzwyczajnego, dużo późniejszych działań było niezgodnych z prawem. Ze względu na szerokie pojęcie kryjące się za słowem „polityk”, w naszej analizie weźmiemy pod uwagę jedynie polityków działających na szczeblu ogólnopolskim. Zakładamy, że o to mogło chodzić Krzysztofowi Bosakowi.

Ustawa o klęsce żywiołowej

Obecnie obowiązujący akt prawny określający zasady funkcjonowania państwa podczas stanu klęski żywiołowej to ustawa o stanie klęski żywiołowej, która została przyjęta 18 kwietnia 2002 roku. Od 2017 roku obowiązuje ujednolicona wersja tego aktu prawnego, w której to właśnie znajdziemy przesłanki pozwalające na ogłoszenie stanu klęski żywiołowej. Wedle art. 2. może być on wprowadzony dla zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej, a także w celu usunięcia skutków wymienionych problemów. Używane w ustawie pojęcia zostają objaśnione i sprecyzowane w art. 3. ust. 1., zgodnie z którym klęskę żywiołową rozumie się jako:

Przez katastrofę naturalną można rozumieć wszelkie zdarzenia związane z działaniem sił natury, jak również żywiołów. A w szczególności:

• wyładowania atmosferyczne,
• wstrząsy sejsmiczne,
• silne wiatry i intensywne opady atmosferyczne,
• długotrwałe występowanie ekstremalnych temperatur,
• pożary, susze, powodzie,
• masowe występowanie szkodników, chorób roślin lub zwierząt,
• choroby zakaźne ludzi.

Na potrzeby analizy warto również przypomnieć, że regulacje prawne dotyczące stanów nadzwyczajnych znajdziemy również w Konstytucji. To właśnie z tego dokumentu możemy się dowiedzieć, że wprowadzenie jednego z tych stanów (wojenny, nadzwyczajny lub klęski żywiołowej) wiąże się z koniecznością przełożenia zaplanowanych w państwie wyborów. Był to przepis bardzo często przywoływany przed wyborami prezydenckimi w 2020 roku, które przypadły na okres pandemii COVID-19. Politycy oraz kandydaci, wśród nich właśnie Krzysztof Bosak, zaznaczali, że wprowadzenie stanu klęski żywiołowej pozwoliłoby na przeniesienie wyborów. Dokładny przepis regulujący tę kwestię znajdziemy w art. 228 ust. 7 Konstytucji RP. Głosi on, że:

Apel Krzysztofa Bosaka

Kwestia wprowadzenia stanu nadzwyczajnego lub stanu klęski żywiołowej pojawiła się w polskiej debacie publicznej w marcu zeszłego roku w związku z pandemią COVID-19. Pomysł ten wysuwało wielu polityków, jednak to Krzysztof Bosak wypowiedział się jasno na ten temat jako pierwszy. Przypomnijmy, że trwała wtedy kampania wyborcza przez wyborami na urząd prezydenta RP, a Bosak był jednym z kandydatów. Pandemia spowodowała wiele ograniczeń w prowadzeniu kampanii, więc politycy apelowali m.in. o wprowadzenie stanu nadzwyczajnego, co pozwoliłoby na przesunięcie terminu wyborów.

Krzysztof Bosak zasugerował taki pomysł już 11 marca podczas konferencji prasowej swojego sztabu. Natomiast jasno opowiedział się za takim rozwiązaniem oraz zaapelował do rządzących 16 marca 2020 roku podczas wywiadu w audycji „Sedno Sprawy”. Krytykował on wtedy ówczesne działania rządu, który wprowadzał coraz więcej ograniczeń mających chronić państwo przed skutkami pandemii, bez wprowadzenia koniecznego w tej sytuacji stanu nadzwyczajnego.

Kto jeszcze proponował wprowadzenie stanu klęski żywiołowej?

Wśród polityków oraz organizacji, którzy także opowiedzieli się za wprowadzeniem stanu klęski żywiołowej można wymienić m.in.:

• Posłankę Kamilę Gasiuk-Pihowicz (KO), która wezwała rząd do ustanowienia tego stanu 24 marca.
• Związek Miast Polskich, który swoje stanowisko wystosował 25 marca.
• Borysa Budkę, który wezwał o wprowadzenie stanu klęski żywiołowej w imieniu Koalicji Obywatelskiej 26 marca. Warto dodać, że wypowiedział się on już na ten temat w wywiadzie 18 marca (czyli dwa dni później niż Krzysztof Bosak).
• Rzecznika Praw Obywatelskich Adama Bodnara, który powiedział 29 marca, że wprowadzenie stanu klęski żywiołowej byłoby dobrą decyzją. Zaznaczył również, że ustawowe przesłanki, aby to zrobić, zostały spełnione.
• Posła Macieja Laska (KO), który wezwał do wprowadzenia stanu klęski żywiołowej na Twitterze 29 marca.
• Klub Lewicy, który zwrócił się z wnioskiem do premiera o wprowadzenie tego stanu 3 kwietnia.
• Kandydata na prezydenta Szymona Hołownię, który poinformował 16 kwietnia o skierowaniu do Kancelarii Premiera obywatelskiego wniosku o wprowadzenie stanu klęski żywiołowej z uwagi na brak możliwości przeprowadzenia nadchodzących wyborów prezydenckich.

Warto dodać, że 13 marca (czyli jeszcze przed wywiadem, w którym Krzysztof Bosak zaproponował wprowadzenie stanu klęski żywiołowej) wypowiedział się na ten temat również Adam Bielan ze Zjednoczonej Prawicy. Ówczesny rzecznik sztabu wyborczego Andrzeja Dudy stwierdził w programie „Sygnały Dnia”, że wprowadzenie stanu nadzwyczajnego wymagałoby przesunięcia wyborów. Jego zdaniem nie był to dobry pomysł i został on wykluczony w ówcześnie panującej sytuacji w kraju. Podobnie 15 marca poseł PiS Marcin Horała pojawił się w programie „Kawa na ławę” na antenie TVN24, gdzie stwierdził, że nie należy w Polsce wprowadzać stanu nadzwyczajnego.