Liczba wyroków ETPCz czekających na wykonanie w Polsce spada

TK o zgodności konwencji praw człowieka z konstytucją

W czwartek 10 marca Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok stwierdzający, że przepis Europejskiej konwencji praw człowieka w zakresie, który umożliwia Europejskiemu Trybunałowi Praw Człowieka (ETCz) kontrolę statusu sędziów krajowych, jest niezgodny z polską konstytucją.

Chodzi o wyroki stwierdzające naruszanie przez Polskę prawa do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez niezawisły i bezstronny sąd.

Jak jednak zauważa Rzecznik Praw Obywatelskich, orzeczenia sądowe i inne akty stosowania prawa nie mogą być przedmiotem kontroli Trybunału Konstytucyjnego, który jest wyłącznie sądem prawa, a nie sądem kontrolującym orzecznictwo. RPO wniósł o umorzenie sprawy.

Dyskusje po wyroku

Wyrok TK skrytykowała również opozycja. Borys Budka napisał na Twitterze, że Polska stała się drugim – po Rosji – państwem niewykonującym orzeczeń ETCz. Podobną informację podała Kamila Gasiuk-Pihowicz.

Trybunał Przyłębskiej, na wniosek #Ziobro, orzekł, że przepisy Europejskiej Konwencji Praw Człowieka gwarantujące prawo do niezależnego sądu są…niezgodne z konstytucją. Tylko dwa państwa nie wykonują wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka: Rosja i – od wczoraj – Polska. pic.twitter.com/dohcTNr50K

— Borys Budka (@bbudka) March 11, 2022

Na tweeta Budki zareagował prawnik Piotr Leonarski. Udostępnił on materiał Adwokatury Polskiej z września 2015 roku.

„»Polska w czołówce krajów z największą liczbą niewykonanych orzeczeń ETPCz«. Zgadnijcie, kto był ministrem sprawiedliwości” – napisał.

News z 2 września 2015 r. "Polska w czołówce krajów z największą liczbą niewykonanych orzeczeń ETPCz". Zgadnijcie, kto był ministrem sprawiedliwości 🤭! https://t.co/Xcpbplqv4v https://t.co/85Kzi7rdn4

— Piotr Leonarski (@PMLeonarski) March 11, 2022

W swoim materiale Adwokatura Polska pisała o 576 wyrokach ETPCz czekających na wykonanie przez polskie władze.

Tweeta Leonarskiego podał dalej Sebastian Kaleta, który powtórzył dane Adwokatury Polskiej i dodał, że po przejęciu stanowiska ministra sprawiedliwości przez Zbigniewa Ziobrę liczba orzeczeń czekających na wykonanie miała spaść do 98.

To jest bardzo dobre! W czasie gdy MS był @bbudka Polska miała na koncie aż 576 niewykonanych wyroków ETPCz. W czasie gdy MS ponownie został @ZiobroPL liczba niewykonanych wyroków przez Polskę spadła do 98. https://t.co/Vnm9X6UB8n

— Sebastian Kaleta (@sjkaleta) March 11, 2022

Borys Budka na stanowisku ministra sprawiedliwości

We wrześniu 2015 roku Budka rzeczywiście przewodniczył resortowi sprawiedliwości. Stanowisko to objął 4 maja 2015 roku i piastował je aż do powołania nowego rządu z Beatą Szydło na czele, po wygranych przez PiS wyborach parlamentarnych.

Raport Adwokatury Polskiej udostępniony przez Piotra Leonarskiego dotyczy danych za rok 2014 i opiera się na obradach senackiej Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji z 2 września 2015 roku.

W ich trakcie wiceminister spraw zagranicznych Artur Nowak-Far poinformował o 576 wyrokach ETCz czekających na wykonanie.

Do informacji o obradach załączony został również „Raport z wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka przez Polskę za 2014 r.”, w którym jednak wspomniana liczba się nie pojawia.

Liczba 576 nie padła już nigdzie indziej

Zacznijmy od tego, że przytoczone przez Artura Nowaka-Fara, Adwokaturę Polską i Sebastiana Kaletę dane odnoszą się do 2014 roku.

W tym czasie Borys Budka nie był ministrem sprawiedliwości. W 2014 roku szefami MS byli Marek Biernacki i Cezary Grabarczyk.

Po drugie, informacja o 576 niewykonanych orzeczeniach ETCz nie pada w żadnym oficjalnym dokumencie MSZ.

Na stronie resortu dostępne są raporty rządu na temat wykonywania orzeczeń Trybunału, jednak dane za rok 2014 różnią się od tych podanych przez Nowaka-Fara.

Informacje o orzeczeniach czekających na wykonanie znajdują się również w raportach Komitetu Ministrów Rady Europy, zrzeszającego ministrów spraw zagranicznych państw członkowskich.

W 2015 roku liczba niewykonanych orzeczeń spadła

Według MSZ w roku 2015 liczba orzeczeń będących w fazie wykonania spadła do 313.

Niezależnie od tej różnicy liczba orzeczeń znajdujących się w fazie wykonywania w czasie, gdy ministrem sprawiedliwości był Borys Budka, jest wyraźnie mniejsza, niż podał Sebatian Kaleta.

Sytuacja Polski poprawia się z roku na rok

Według najnowszych danych w 2020 roku liczba orzeczeń znajdujących się w fazie wykonywania wyniosła 89. Natomiast rok wcześniej takich orzeczeń było 98 (tyle, ile wskazał Sebastian Kaleta).

Identyczne dane dla obu lat podaje i MSZ, i Komitet Ministrów Rady Europy. W najnowszym raporcie MSZ znalazło się podsumowanie liczby orzeczeń znajdujących się w fazie wykonywania od 2011 roku.

Źródło: MSZ. Liczba orzeczeń znajdujących się w fazie wykonywania pod nadzorem KM wg stanu na koniec roku w poszczególnych latach

Przejęcie fotela ministra sprawiedliwości przez Zbigniewa Ziobrę w listopadzie 2015 roku nie spowodowało od razu aż tak dużego spadku liczby oczekujących na wykonanie orzeczeń, jak wskazał Sebastian Kaleta.

Pomimo spadków wciąż jesteśmy w dolnej połowie stawki

W 2020 roku we wszystkich państwach członkowskich Rady Europy na wejście w życie czekało łącznie 5 233 orzeczeń ETPCz. Jeszcze w 2014 roku liczba ta wynosiła dwa razy więcej – 10 904.

W 2020 roku Polska (na 46 państw członkowskich Rady Europy) była na 36. miejscu pod względem liczby wyroków czekających na wykonanie. W roku 2014 przypadło nam miejsce numer 39.

Pomimo wyraźnego spadku liczby niewykonanych orzeczeń na tle innych państw pozycja Polski uległa więc tylko nieznacznej poprawie.

Niechlubnym liderem zestawienia państw z największą liczbą orzeczeń ETCz czekających na wejście w życie jest Rosja. W 2020 roku nie wykonała ona aż 1 789 wyroków (16 proc. wszystkich takich przypadków w państwach członkowskich).

Jedynymi państwami, w których w 2020 roku nie odnotowano niewykonanych orzeczeń, były Andora, Monako i Luksemburg.