Bez względu na to, która z tych opcji jest ci najbliższa, nasz zespół przygotował subiektywne zestawienie, kulturalnych polecajek na święta i nie tylko. Wśród propozycji mamy też kilka pozycji dla dzieci i młodzieży. Jak radzić sobie z chorobą? Co zrobić, żeby uratować naszą planetę? Jak zostać astronaut(k)ą? Jak wygląda historia kobiet i jak złapać oszustów internetowych? Odpowiedzi znajdziesz w tekście!

1. Film dokumentalny: „15 minut wstydu”

Nietrafiony żart, błąd, zwykła pomyłka – w internecie wszystko może być uznane za wystarczający powód do nękania i publicznego zawstydzania. W dokumencie występuje kilka osób, które były ofiarami takiej praktyki (w tym Monica Lewinsky, która jest jego producentką). Obok nich wypowiadają się eksperci (jest tu np. cyberpsycholożka), którzy wyjaśniają mechanizm działania tłumu oraz algorytmu mediów społecznościowych w takim przypadku. Zostawiają nas z pytaniem, czy chęć wyegzekwowania (własnej) sprawiedliwości oraz monetyzacji oburzenia nie przygniata tutaj empatii i przebaczenia.

Wioletta Myszkowska — analityczka

2. Książka: „Liczby nie kłamią. 71 rzeczy, które trzeba wiedzieć o świecie” Vaclav Smil

Dezinformacja bywa również sztuką manipulowania liczbami, współczynnikami i kontekstami, w których dane i informacje się pojawiają. W najnowszej pozycji wydanej po polsku Vaclav Smil skutecznie pokazuje, jak czytać liczby, tak by były wiarygodne i nie zakłamywały obrazu świata. Autor z olbrzymią erudycją podważa oczywistości, pokazując, dlaczego perspektywa porównawcza i kontekst mogą okazać się ważniejsze niż poszczególne wskaźniki.

Smil porusza zarówno najważniejsze kwestie z historii cywilizacji, jak i wyzwania XXI wieku, zaskakując na każdej stronie — pisze zarówno o piramidzie Cheopsa, jak i wyzwaniach energetycznych następnych dekad, wynalazkach XIX wieku i syntetycznym amoniaku. I choć liczby nie kłamią, to w tym wypadku zdecydowanie stawiają pytania, zostawiając dużo więcej niż 71 rzeczy, które trzeba wiedzieć o świecie.

Aleksy Szymkiewicz – Koordynator projektu ds. dezinformacji klimatycznej

3. Książka: „Teorie Spiskowe” Michael Buttler

Jakie teorie spiskowe krążyły na temat śmierci Johna Kennedy’ego, a jakie o lądowaniu na Księżycu? Kim są jaszczuroludzie? Kto wierzy w takie pomysły i dlaczego? Jeśli również ciekawią Cię takie pytania, to książka „Teorie spiskowe. Nic nie jest takie, na jakie wygląda” jest dla Ciebie!

Wbrew pozorom teorie spiskowe nie są jedynie problemem XXI wieku i ery internetu – mierzymy się z nimi już nawet od starożytności. Michael Butter jest kulturoznawcą, który z właściwą mu fascynacją przygląda się tropicielom spisków, starając się zrozumieć, jakie przyświecają im motywacje. Nowe fałszywe historie pojawiają się każdego dnia, jednak książka Buttera stara się wyjaśnić zarówno przyczyny ich popularności, jak i konsekwencje, które ze sobą niosą.

Piotr Litwin – analityk

4. Książka: „Dobra zmiana. Czyli jak się rządzi światem za pomocą słów” Katarzyna Kłosińska i Michał Rusinek

Język nie tylko opowiada o świecie. Język też kreuje świat – wzbudza emocje, wpływa na relacje, wyznacza hierarchię.

Książka Kłosińskiej i Rusinka to swoisty słownik języka tzw. dobrej zmiany i choć wydany trzy lata temu, wciąż niebywale aktualny. Autorzy zbierają najczęściej powtarzające się sformułowania używane przez władzę i sprzyjające jej media, po czym wyjaśniają, dlaczego w społecznej świadomości utrwaliły się właśnie one i w jakim celu używane są te konkretne.

Publikacja pełna kulturowych nawiązań, napisana przystępnym językiem, który czasem nawet pozwala się uśmiechnąć, opowiada o sprawach ważnych i w istocie smutnych – o podziałach, niezrozumieniu i korzystaniu z niewiedzy. To opowieść o rządzeniu za pomocą języka (tak rządzić się da i to z sukcesem) oraz o polaryzacji (czytając tę książkę, czujemy się patriotą albo antypolakiem i zawsze jesteśmy nami, nigdy nimi).

Izabela Tomaszewska, analityczka

5. Serial: „Wyjaśniamy: koronawirus”, dostępny na Netfliksie, naukowy i przyrodniczy.

Tę polecajkę proponowaliśmy już w zeszłym roku, jednak temat coronavirusa wraca jak bumerang, więc jeśli ktoś nie widział, to warto! Miniserial w przystępny sposób tłumaczy – i pozwala lepiej zrozumieć – pandemię COVID-19 wywołaną koronawirusem SARS-CoV-2. W sieci masowo pojawiają się fałszywe informacje o szczepionkach czy pochodzeniu patogenu, a teorie spiskowe docierają do coraz większej liczby odbiorców, powodując u nich dysonans poznawczy. W filmie znajdziecie odpowiedzi na wiele pytań z zakresu trudnych tematów medycznych. Produkcja powstała przy współpracy Netflixa z Vox Entertainment.

Kinga Klich – analityczka

6. Kanał na YouTube: Scammer Payback

Internetowi scammerzy to plaga naszych czasów. Kanał Scammer payback ma na celu pokazanie skali tego problemu za pomocą zabawy i humoru. Autor kanału nawiązał także ciekawe współprace z innymi youtuberami: Mark Rober (były inżynier NASA i Apple, konstruuje pułapki na złodziei paczek), Jim Browning (zajmuje się identyfikowanie i śledzeniem oszustów), Trilogy Media (zwiększają świadomość społeczeństwa na temat szkodliwości oszustów).

Wspólnymi siłami wytropili call center w Indiach, które pod przykrywką legalnej firmy, oszukują ludzi na całym świecie. Łowcom scammerów udało się poznać prawdziwe imiona osób, które tam pracują a dzięki uzyskanemu dostępowi do ich monitoringu, mogli obserwować na żywo reakcje oszustów na swoje żarty. Kanał zdecydowanie warty sprawdzenia!

Marta Wyporska – analityczka

7. DLA DZIECI: „Róża, a co chcesz wiedzieć? Część druga” 

Fantastyczny komiks poruszający tematykę fake newsów, cyberbezpieczeństwa, sztucznej inteligencji, rzeczywistości wirtualnej statystyki i wielu innych. Nadaje się dla uczniów szkoły podstawowej, ale obyte z literaturą przedszkolaki też będą się przy tej lekturze świetnie bawić. W treści znajdą bohaterów będących prawdziwymi personami polskiej popularyzacji, a także kultury, statystyki itp. (np. Kasię Gandor, Olę i Piotra Stanisławskich i innych).

Marta Alicja Trzeciak — analityczka

8. DLA MŁODZIEŻY: „12 sprytnych sposobów jak ocalić nasz świat”

Planeta, którą pozostawimy następnym pokoleniom będzie w nie najlepszej kondycji. Wiemy to my, dorośli i wiedzą o tym dzisiejsze nastolatki. Ale co powinna robić młodzież w obliczu tych problemów? Położyć się na ziemi i czekać na zagładę?

Ta książka w bardzo zmyślny, pozytywny, pełen luzu, ale też bardzo merytoryczny sposób odpowiada na te pytania. Jak w swoich codziennych wyborach znaleźć małe cząstki ratunku dla przyszłości i ocalić naszą planetę. Jak potraktować sprawę na serio, ale jednocześnie nie dać się depresji klimatycznej. W książce zaproponowano wiele ciekawych rozwiązań i obalono istotne mity dotyczące globalnego ocieplenia.

Marta Alicja Trzeciak — analityczka

9. DLA DZIECI I MŁODZIEŻY: „Śmieci”

Czy to możliwe, że ten sam przedmiot jest dla jednej osoby cennym zasobem, a dla innej śmieciem? Co w zasadzie sprawia, że jakaś rzecz nie nadaje się do użytku? Czy istnieją obiektywne kryteria, które o tym decydują?

Produkcja śmieci osiąga obecnie rekordowe wartości. Po pierwsze, dlatego, że obecnie produkujemy i konsumujemy znacznie więcej, niż kiedyś. Po drugie, dlatego, że nasze przedmioty mają krótsze życie — mniej naprawiamy, więcej wyrzucamy.

Autorki książki „Śmieci” prowadzą młodego czytelnika przez najważniejsze zagadnienia związane z tym, co jest śmieciem, a co może przestać nim być przy odrobinie starania. Obalają też ważne mity związane z produkcją i zagospodarowaniem śmieci; otwierają tym samym oczy na wiele spraw, o których na co dzień się nie myśli.

Marta Alicja Trzeciak — analityczka

10. DLA MŁODZIEŻY: „Kosmiczna rekrutacja”

Jakie warunki trzeba spełnić, żeby zostać astronautką lub astronautą? Czy trzeba być Bruce’em Willisem i umieć osobiście wysadzać asteroidy? Nic z tych rzeczy. Owszem, kosmonauci muszą wykazać się niebywałą sprawnością fizyczną, ale najważniejsze kryteria, którym muszą sprostać, dotyczą ich umysłu.

Zdolność logicznego myślenia, umiejętności techniczne, świetnie opakowana matematyka, fizyka i inżynieria, znajomość języków obcych, zdolność radzenia sobie ze stresem i presją czasu — to właśnie, wbrew obiegowej opinii — najważniejsze cechy kandydatki lub kandydata na astronautkę lub astronautę. W tej książce czytelnicy nie tylko znajdą konkretne przykłady tych testów (można sobie rozwiązać te same łamigłówki, które dawane są kandydatom podczas w rekrutacji), ale też zapoznają się z prawdziwymi przykładami z życia rekrutów oraz zawodowych astronautek i astronautów.

Marta Alicja Trzeciak — analityczka

11. DLA DZIECI I MŁODZIEŻY: „Historia kobiet”

Czy kobiety, które w średniowieczu wstępowały do zakonów, robiły to, ponieważ były tak bardzo pobożne? Czy raczej liczyły na odrobinę niezależności — bez męża, którego własnością by się stały, i kilkunaściorga dzieci uczepionych spódnicy?

Książka obala wiele mitów związanych z rolą kobiet na przestrzeni minionej historii i oferuje ogrom wiedzy. Świetnie ilustrowana, pięknie wydana — fantastyczna pozycja dla dziewczynek i chłopców.

Marta Alicja Trzeciak — analityczka

12. DLA MŁODZIEŻY: „O, choroba”

Nie lubimy rozmawiać na temat nowotworów. A już na pewno nie na temat nowotworów występujących u dzieci. Ale nie możemy wypierać faktu, że choroby te diagnozowane są również w tej grupie wiekowej. Jakie są fakty na ten temat, jak sobie radzić z diagnozą — swoją albo osoby bliskiej? Czy nastolatka z białaczką ma te same potrzeby, co nastolatka zdrowa? Jak się żyje na onkologicznym oddziale pediatrycznym. Na te wszystkie pytania odpowiada komiks, który powstał przy współudziale pacjentów pediatrycznych. Obala najważniejsze mity związane z chorobą — zwłaszcza u dzieci — i daje „narzędziownik” do radzenia sobie w trudnych chwilach. Autorom jakimś cudem udało się w tej książce zachować nastoletni luz, brawurowe podejście do życia, czarny humor i najlepszą merytorykę oraz psychologię.

Książka podnosząca na duchu / dołująca, oferująca fakty / oferująca wsparcie, mówiąca bez ogródek / taktowna. Niewłaściwe skreślić po przeczytaniu.

Marta Alicja Trzeciak – analityczka