Czym jest demencja?

Światowa Organizacja Zdrowia definiuje demencję jako zespół cech, który doprowadza do pogorszenia funkcji poznawczych w stopniu wykraczającym poza typowe konsekwencje biologicznego starzenia się. Choroba wpływa na zaniki pamięci, zaburzenia orientacji przestrzennej, myślenia czy rozumienia. Dotyka głównie osoby starsze, choć nie wyłącznie. Demencja o młodym początku (definiowana jako pojawienie się objawów przed 65. rokiem życia) stanowi do 9 proc. przypadków.

Demencja wynika z różnych chorób i urazów, które wpływają na mózg. Choroba Alzheimera jest najczęstszą postacią demencji i może przyczyniać się do 60–70 proc. przypadków. Upośledzeniu funkcji poznawczych często towarzyszą zmiany nastroju czy też utrata kontroli emocjonalnej. Warto podkreślić, że demencja jest siódmą najczęstszą przyczyną zgonów na świecie i jedną z głównych przyczyn niepełnosprawności osób starszych. Demencja powoduje skutki fizyczne, psychologiczne, społeczne i ekonomiczne nie tylko dla osób cierpiących na nią, lecz także dla ich opiekunów, rodzin i całego społeczeństwa.

Obecnie nie ma dostępnej metody leczenia demencji. Opracowane do tej pory leki przeciw otępieniu i terapie modyfikujące przebieg choroby mają ograniczoną skuteczność. Badania pokazują, że ludzie mogą zmniejszyć ryzyko pogorszenia funkcji poznawczych i demencji poprzez aktywność fizyczną, niepalenie papierosów, unikanie szkodliwego spożywania alkoholu, kontrolowanie wagi, zdrową dietę oraz utrzymywanie prawidłowego ciśnienia krwi, cholesterolu i poziomu cukru we krwi. Dodatkowe czynniki ryzyka to depresja, izolacja społeczna, niski poziom wykształcenia czy też zanieczyszczone powietrze. 

Za 9 lat z demencją będzie zmagać się blisko 80 mln ludzi

Roczny koszt występowania tego schorzenia dla światowej gospodarki wynosi ok. 1,3 bln dolarów (szacuje się, że może wzrosnąć do nawet 2,8 bln w 2050 roku). WHO dostrzega zatem potrzebę zintensyfikowania działań władz państwowych na świecie mających na celu zapobieganie negatywnym skutkom demencji. Obecnie jedynie co 4 państwo ma plan przeciwdziałania demencji i wobec rodzin osób objętych tym schorzeniem – połowa z nich to państwa europejskie.

Podstawowy problem z wystarczającą opieką nad takimi osobami mają państwa o niskim lub średnim dochodzie. Prawie 9 na 10 państw raportuje, że posiada jakiś system opieki nad osobami cierpiącymi na demencję, jednak naturalnie najlepsze wsparcie oferują państwa bogatsze. 

To właśnie na uboższych państwach skupia uwagę raport. Autorzy podkreślają, że państwa te nie pomagają wystarczająco rodzinom osób chorych, zwłaszcza że nieformalne wydatki (czyli koszty ponoszone przez rodzinę osoby chorej) stanowią 65 proc. wszystkich kosztów w państwach uboższych, a jedynie 40 proc. w państwach bogatszych. W raporcie podano szacunki rocznych kosztów opieki nad osobą cierpiącą na demencję –  dla lekkiej jej formy jest to około 16 tys. dolarów rocznie, 27 tys. dolarów dla średniej oraz 36 tys. dolarów dla ciężkich przypadków. 

Podobnie niewystarczające wsparcie w tych państwach otrzymują opiekunowie osób cierpiących na demencję (z których 70 proc. to kobiety). Przede wszystkim obciążenie związane z tą pracą wymaga również odpowiedniej pensji, której niestety w większości państw brakuje.

Autorzy raportu zauważyli jednak, że państwa poczyniły postępy w zaznajamianiu społeczeństw z tym schorzeniem. Dwie trzecie państw podlegających Globalnemu Obserwatorium Demencji WHO prowadziło kampanie uświadamiające. Dwie trzecie również podjęło działania w celu poprawy dostępności otoczenia dla osób z demencją oraz zapewnienia szkoleń i edukacji grupom ludności spoza sektora opieki zdrowotnej i społecznej takim jak wolontariusze, policja, straż pożarna i ratownicy.

Globalny plan przeciw demencji

WHO w 2017 roku zaprezentowała plan, zgodnie z którym do 2025 roku:

• 75 proc. państw powinno opracować lub zaktualizować krajowe polityki, strategie oraz plany dotyczące demencji,
• wszystkie państwa powinny prowadzić co najmniej jedną działającą publiczną kampanię uświadamiającą społeczeństwo na temat demencji,
• 50 proc. państw wdroży przynajmniej jedną inicjatywę, aby wspierać osoby cierpiące na demencję,
• w 50 proc. krajów będzie się diagnozować co najmniej połowę wszystkich przypadków demencji, jakie występują w tych państwach,
• 75 proc. krajów zapewni wsparcie i programy szkoleniowe dla opiekunów i rodzin osób z demencją,
• 50 proc. państw będzie rutynowo co dwa lata gromadzić podstawowy zestaw wskaźników demencji za pośrednictwem krajowych systemów informacji zdrowotnej i społecznej,
• wydatki na badania naukowe nad demencją ulegną podwojeniu.

Artykuł powstał w ramach projektu „Fakty w debacie publicznej”, realizowanego z dotacji programu „Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy”, finansowanego z Funduszy EOG.