To wnioski, które płyną z badania przeprowadzonego przez chorwacki Faktograf. Sondaż opisuje doświadczenia 40 organizacji factcheckingowych z 28 europejskich krajów.

Publikacja to część projektu „Decoding the Disinformation Playbook” (pl. „Podręcznik dekodowania dezinformacji”), w ramach którego Faktograf, TAZ i Międzynarodowy Instytut Prasowy (IPI) przyglądają się rozwiązaniom stosowanym przez propagandystów i manipulatorów w celu dyskredytowania fact-checkerów i dziennikarzy śledczych.

Napastują nie tylko politycy

Organizacje factcheckingowe są nękane zarówno przez polityków, jak i inne osoby zaangażowane w debatę publiczną: ekspertów, komentatorów, celebrytów, influencerów, aktywistów, ruchy społeczne, przedstawicieli firm czy lobbystów. Częściej zdarzało się, że to ta druga grupa przypuszczała ataki na fact-checkerów (s. 9).

Ataki osób spoza świata polityki były bardziej regularne. Prawie co trzecia organizacja doświadczyła bardzo częstego nękania z ich strony. Bardzo częste nękanie przez polityków zgłosiła co ósma organizacja.

Opozycja napastuje więcej niż rząd

Co może dziwić, w świecie polityki ataki nieznacznie częściej pochodziły od polityków opozycji, a nie opcji rządzącej. Niezależnie od opcji politycznej w tej grupie przeważali głównie parlamentarzyści.

Pandemia COVID-19 katalizatorem ataków

Regularność oszczerczych ataków wzrosła w okresie pandemii COVID-19 – tak stwierdziły 23 z 32 organizacji (s. 16). Wydarzenia związane z pandemią były przewodnim, choć nie jedynym czynnikiem. Ataki nasiliły się również od czasu wybuchu wojny rosyjsko-ukraińskiej. W niektórych państwach fact-checkerzy stali się celem aktorów dezinformacji powiązanych z Rosją.

Większość organizacji zauważyła wzrost ataków po dołączeniu do programu weryfikacji faktów Mety. Respondenci wskazali też na ogólne procesy zachodzące w państwach, w szczególności pogorszenie się stanu demokracji (s. 16).

Przeważają ataki słowne

¾ ankietowanych wskazało, że ataki słowne w mediach społecznościowych były dominującą formą nękania (s. 18). Mniej więcej ⅔ organizacji doświadczyło tego typu ataku w Internecie (np. na swojej stronie internetowej).

W atakach fact-checkerzy są przedstawiani w negatywnym świetle, najczęściej jako cenzorzy. Powszechne są bazujące na teoriach spiskowych historie oczerniające fact-checkerów. Najpopularniejsze z nich mówią, że weryfikatorzy faktów są uzależnieni od instrukcji rządu światowego lub instytucji międzynarodowych powiązanych z Billem Gatesem.

Ponadto w celu dyskredytacji pracy fact-checkerów podważa się ich umiejętności, wykształcenie, a nawet samo prawo do sprawdzenia informacji.