Lotos, Orlen i węgierski MOL

W styczniu br. Orlen i Lotos poinformowały, że zamierzają się połączyć. Jak ustalono, 417 stacji przejmie węgierski MOL (Magyar Olaj – és Gázipari Nyilvánosan Működő Részvénytársaság – odpowiednik polskiego PGNiG), który tym samym rozpocznie działalność w Polsce. Część udziałów w rafinerii Lotosu natomiast przejmie Saudi Aramco, a bazy paliw – Unimot.

Prezes Orlenu Daniel Obajtek uważa, że połączenie Orlenu i Lotosu to „polska racja stanu”. W wywiadzie dla Rzeczpospolitej mówił:

Decyzja o rozpoczęciu współpracy z MOL wywołała jednak kontrowersje ze względu na bliską współpracę węgiersko-rosyjską. Przeciwnicy fuzji obawiają się, że MOL może mieć powiązania z Kremlem lub rosyjskimi oligarchami.

Rosyjski wątek

Stanowisko w tej sprawie wystosowali m.in. byli ministrowie przemysłu i handlu oraz ministrowie gospodarki, którzy piszą:

Politycy opozycji zarzucają grupie MOL bliską współpracę i powiązania z Kremlem. Monika Rosa 22 maja na antenie Polsatu nazwała spółkę MOL „kumplem Putina”. Rządzący argumentują jednak, że takich powiązań nie ma. W tym samym programie wicerzecznik PiS Radosław Fogiel przekonywał, że Rosja miała udziały w MOL do 2011 roku, jednak Węgrzy doprowadzili do wycofania rosyjskiego kapitału z grupy.

Najpierw Austriacy, potem Rosjanie, wreszcie węgierski rząd, czyli walka o MOL

W 2007 roku firmę MOL próbowała przejąć austriacka grupa naftowo-gazowa OMV, Węgrzy jednak odrzucili ofertę. W marcu 2008 roku interwencję podjęła Komisja Europejska, która stwierdziła, że połączenie obu firm doprowadziłoby do ich dominacji w Europie Środkowo-Wschodniej i zakłóciłoby konkurencję.

W sierpniu tego samego roku austriacka spółka zrezygnowała z przejęcia MOL, a w marcu 2009 roku odsprzedała swoje dotychczasowe udziały w MOL rosyjskiej firmie Surgutneftegaz OAO. Udziały te wynosiły 21,2 proc. i miały wartość 1,4 mld euro.

Kilka miesięcy później, jesienią 2011 roku, rząd PO-PSL rozważał sprzedaż udziałów ponad 50 proc. akcji spółki Lotos. Jak wynika z treści odtajnionej niedawno i ujawnionej przez RMF FM notatki, do procesu sprzedaży grupy zostały dopuszczone trzy podmioty, w tym węgierski MOL (a także firma z Rosji i Holandii, więcej na ten temat w innej naszej analizie).

Wśród aktualnych akcjonariuszy MOL dominują inwestorzy zagraniczni. Zgodnie ze stanem na 31 marca br. posiadaczami akcji w MOL są:

• inwestorzy zagraniczni (głównie instytucjonalni) – 29,73 proc.,
• fundacja MOL New Europe – 10,49 proc.,
• fundacja Maecenas Universitatis Corvini – 10 proc.,
• fundacja Collegium Mathiasa Corvinusa – 10 proc.,
• MOL Plc. SESOP Organization – 7,95 proc.,
• bank OTP – 4,92 proc.,
• OTP Fund Management – 0,68 proc.,
• bank UniCredit AG – 4,76 proc.,
• bank ING NV – 4,41 proc.,
• krajowi inwestorzy instytucjonalni – 9,87 proc.,
• krajowi inwestorzy prywatni – 5,59 proc.,
• akcje własne MOL – 1,6 proc.

Największe udziały w MOL ma tajemniczo brzmiąca grupa inwestorów zagranicznych. Grupa nie wymienia nazw tych instytucji, a jedynie państwa i regiony, z których pochodzą:

• Ameryka Północna – 45,4 proc.,
• Europa kontynentalna (bez Polski) – 15,1 proc.,
• Polska – 20,1 proc.,
• Wielka Brytania i Irlandia – 13 proc.,
• Daleki Wschód (Japonia, Chiny, Australia) – 2,9 proc.,
• Bliski Wschód (Zjednoczone Emiraty Arabskie, Kuwejt, Arabia Saudyjska) – 3,6 proc.

Rejestracja do listy akcjonariuszy nie jest obowiązkowa

W rozmowie z portalem wnp.pl Oszkár Világi, zastępca dyrektora generalnego i członek rady dyrektorów grupy MOL, zapewnił, że „Wśród akcjonariuszy MOL nie ma żadnych podmiotów z siedzibą w Rosji”. Mimo że na pierwszy rzut oka wśród akcjonariuszy MOL nie widać śladów rosyjskich udziałów, nie oznacza to, że ich nie ma; szczególnie wśród „inwestorów zagranicznych”. Nie można wykluczyć, że któraś z instytucji mających udziały w MOL – pomimo bycia zarejestrowaną w dowolnym innym kraju – jest w rzeczywistości zarządzana z Rosji.

Kontrowersje wokół Megdeta Rahimkulova

Na początku roku, kiedy pojawiły się pierwsze, wówczas niepotwierdzone, informacje o wyborze Węgrów jako partnera w procesie fuzji Orlenu i Lotosu, część polityków opozycji zaczęła zarzucać przedstawicielom władzy, że MOL znajduje się częściowo w rękach rosyjskich.

W tweecie Michała Szczerby pojawiło się nazwisko Megdeta Rahimkulova – rosyjskiego miliardera, zajmującego 78. miejsce na liście najbogatszych Rosjan. Z udostępnionego przez posła artykułu „Forbesa” wynika, że Rahimkulov w 2007 roku zakupił udziały w MOL i OTP. Jednak według informacji ze strony portfolio.hu wynika, że Rahimkulow sprzedał wszystkie swoje bezpośrednie udziały w MOL we wrześniu 2011 roku (kilka miesięcy po przejęciu spółki przez państwo węgierskie).

Co ciekawe, wciąż można się jednak doszukiwać pewnych powiązań między rosyjskim miliarderem a MOL. Jednym z udziałowców w MOL jest bank OTP, największy komercyjny bank na Węgrzech, posiadający 4,92 proc. udziałów. Dodatkowe 0,68 proc. posiada będąca członkiem grupy OTP firma OTP Fund Management.

Z kolei w OTP 7,05 proc. udziałów posiada firma Kafijat, która, co prawda, jest zarejestrowana na Węgrzech, ale należy właśnie do Megdeta Rahimkulova i jego rodziny. W praktyce jednak Rosjanin nie ma bezpośrednich udziałów w MOL, a jego pośredni wpływ na działalność grupy (wynikający z udziałów w banku OTP) jest nieznaczący.

Współpraca węgiersko-rosyjska a działania MOL

Według listy prowadzonej przez Yale School of Management węgierski MOL nadal (stan na 24 maja) prowadzi działalność w Rosji pomimo powszechnego bojkotu po inwazji Rosji na Ukrainę.

Zgodnie z danymi Eurostatu w 2020 roku Węgry kupiły od Rosji prawie 4,3 mln t ropy, co stanowiło 44,6 proc. całego węgierskiego importu tego surowca. Choć wiele państw unijnych (w tym Polska) jest bardziej uzależnionych od rosyjskiej ropy, to właśnie Budapeszt blokuje pomysł nałożenia embarga na ropę z Rosji, argumentując, że bez wystarczająco długiego okresu przejściowego byłoby to zabójcze dla węgierskiej gospodarki.

18 maja przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen poinformowała, że UE przeznaczy ok. 2 mld euro na infrastrukturę naftową w państwach członkowskich w celu wstrzymania transportu rosyjskiej ropy. Natomiast 10 mld euro zostanie przeznaczone na brakujące połączenia dla gazu i LNG.