Pandemia COVID-19 zaszkodziła bezpieczeństwu socjalnemu na świecie

Wybuch pandemii COVID-19 i związany z nią kryzys finansowy najpoważniej zaszkodziły społeczeństwom państw, które miały problemy lub braki w ochronie socjalnej swoich obywateli. W okresie pandemii doszło również do pogłębienia nierówności w zakresie dostępu do pomocy socjalnej. 

Z drugiej jednak strony, w roku 2020, doszło do niespotykanej do tej pory liczby decyzji politycznych, mających na celu złagodzenie negatywnych skutków gospodarczych oraz poprawienie sytuacji socjalnej (wszelkie programy dofinansowania biznesu, ulgi podatkowe czy wyrównania dla pracowników). 

Działo się tak jednak w państwach wysokorozwiniętych. Natomiast w krajach o niskich i średnich dochodach rządy miały trudności, aby udzielić wystarczającej pomocy społecznej. W związku z tym różnice między państwami zamożnymi a ubogimi zaczęto określać mianem „stimulus gap”.

Ochrona socjalna – niewystarczający postęp na świecie i nierówności w dostępie

Warto podkreślić, że występują w tym zakresie ogromne nierówności w pomocy ze strony państw w różnych regionach geograficznch. W Europie i Azji Centralnej poziom zabezpieczenia socjalnego wynosi aż 83,9 proc., a w Afryce już jedynie 17,4 proc.

Kluczowe znaczenie  w przypadku pandemii COVID-19 miał zorganizowany system opieki zdrowotnej. Szacuje się, że dostęp do niego miało blisko 2/3 ludzkości. Tym samym co trzecia osoba na świecie nie mogła liczyć na pomoc zdrowotną – w dobie koronawirusa SARS-CoV-2.

Bogaci wydają więcej, biedni wydają mniej

Biorąc pod uwagę skalę wydatków, w tym wypadku również występują nierówności w wielu regionach geograficznych – kraje bogate wydają znacznie większy odsetek PKB na ochronę socjalną niż kraje uboższe.

Pandemia COVID-19 poważnie zaszkodziła postępom w zakresie redukcji ubóstwa na świecie, co jest jednym z celów zrównoważonego rozwoju (przyjętych w Agendzie 2030). Ponadto uboższe państwa musiały wydać proporcjonalnie dużo więcej na walkę z pandemią, jeżeli uwzględni się ich dochody. Często ochrona przed COVID-19 była w efekcie niedostateczna.

Słaby stan ochrony ludzi w wieku produkcyjnym

Raport ILO zwraca uwagę na liczne problemy, z jakimi muszą zmagać się osoby w wieku produkcyjnym. Do wielu z nich można zaliczyć:

• niewystarczającą liczbę urlopów macierzyńskich – mimo wzrostowej tendencji na świecie w tym zakresie, jedynie 44,9 proc. kobiet, które urodziły dziecko, może liczyć na urlop macierzyński,
• brak zabezpieczenia wynagrodzenia w czasie choroby – jedynie co trzecia osoba w wieku produkcyjnym może liczyć, że otrzyma, chorując, pensję,
• brak wparcia w sytuacji wypadku w czasie godzin pracy – 64,6 proc. osób pracujących nie otrzymuje żadnego zabezpieczenia socjalnego w przypadku urazu doznanego w czasie pracy,
• zaniedbanie osób bezrobotnych – tylko co piąty bezrobotny (18,6 proc.) ma możliwość otrzymania wsparcia socjalnego od państwa, 
• wykluczenie osób niepełnosprawnych – zaledwie (na świecie) 33,5 proc. osób z niepełnosprawnością może liczyć na pomoc socjalną.

Ponad 7. na 10. dzieci na świecie nie ma ochrony socjalnej

Jedynie co czwarte dziecko (26.4 proc.) może liczyć na pomoc socjalną ze strony państwa. Jeszcze mniejszy odsetek jest w Azji, państwach arabskich i w Afryce, gdzie nie przekracza on 18 proc. 

Na ochronę socjalną przeznacza się mniej środków niż na ochronę socjalną emerytów (średnio 1,1 proc. PKB na dzieci, przy 7 proc. PKB na emerytów). Te różnice pogłębiają się, co ważne, w regionach o najwyższym odsetku dzieci w społeczeństwie, np. w Afryce Subsaharyjskiej (0,4 proc. PKB na ochronę socjalną dzieci). 

Pomoc socjalna dla osób starszych jest najbardziej rozwinięta na świecie

W porównaniu do innych grup społecznych, osoby starsze mogą liczyć na względnie najlepszą pomoc socjalną. Blisko 8 na 10 osób w wieku emerytalnym (77,5 proc.) może liczyć na wypłacaną emeryturę. 

W tym zakresie również występują na świecie duże nierówności między państwami, regionami miejskimi, jak i wiejskimi, a także między mężczyznami i kobietami.

Działanie w ramach projektu „Fakty w debacie publicznej” realizowanego z dotacji programu „Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy”, finansowanego z Funduszy EOG.