Ambasador Rosji rozpowszechnia fałszywe informacje o wojnie w Ukrainie

Ostrzał szpitala w Mariupolu

9 marca 2022 roku Rosjanie zbombardowali szpital położniczy w Mariupolu. Niedługo po ostrzale serwis BBC, powołując się na radę miejską, poinformował, że w wyniku ataku na szpital zginęły trzy osoby, w tym dziecko. Z kolei według informacji Human Rights Watch w ataku zginęła jedna osoba, a przynajmniej 17 zostało rannych.

Zdjęcia i nagrania zniszczonego budynku szybko obiegły Internet i wywołały wiele emocji. Rosjanie wykorzystali ten fakt jako kolejną okazję do siania dezinformacji na temat wojny w Ukrainie. Jeden z przekazów dezinformacyjnych dotyczył rzekomego „aktorstwa” ciężarnej kobiety.

Dezinformacja Kremla

Rosyjska ambasada w Wielkiej Brytanii w jednym z tweetów usiłowała wybielić działania wojsk. Sugerowano, że kobieta w ciąży widoczna na zdjęciach i filmikach była podstawioną osobą, która miała odegrać „rolę” poszkodowanej kobiety. 

Źródło: www.theguardian.com

Na powyższym zdjęciu znajduje się Marianna Podgurskaya – ukraińska influencerka mieszkająca w Mariupolu. Z jej profilu na Instagramie wynika, że 28 lutego kobieta znajdowała się w zaawansowanej ciąży. Nic dziwnego, że Marianna Podgurskaya przebywała w miejskim szpitalu.

Rosyjska Ambasada twierdzi, jakoby blogerka modowa była podstawioną do zdjęć modelką w celu mistyfikacji ataku na szpital położniczy w Mariupolu.

❌To #FakeNews

✅ Pochodząca z Mariupola Marianna Podgurskaya wielokrotnie na swoim IG dokumentowała, że jest w zaawansowanej ciąży. https://t.co/dnB9ttPoA5 pic.twitter.com/xkbDfykpEd

— 🔎 DEMAGOG (@DemagogPL) March 10, 2022

Szpital w Mariupolu to obiekt cywilny, którego atakowanie jest zabronione

Mstyslav Chernov, jeden z fotografów współpracujących z agencją Associated Press, znajdował się w chwili bombardowania na miejscu zdarzenia. Mężczyzna udostępnił na swoim Instagramie materiał wideo.

 

Wyświetl ten post na Instagramie

 

Post udostępniony przez Mstyslav Chernov (@mstyslav.chernov)

Do identycznych wniosków można dojść na podstawie materiałów udostępnionych przez media. Relacje nie potwierdzają, że w szpitalu mogły przebywać jednostki wojskowe.

9 marca ambasada rosyjska w Izraelu opublikowała rzekomy dowód na to, że w szpitalu stacjonował pułk Azow. Dowodem miało być zdjęcie stojącego przed budynkiem pojazdu wojskowego.

Jeden z użytkowników Twittera (@digitaljonah) zwrócił uwagę, że budynek w rzeczywistości znajduje się ponad 10 km od szpitala, o czym poinformował również serwis Bellingcat, specjalizujący się w białym wywiadzie.

The actual location of the photograph used by @israel_mid_ru to support their claim the Azov battalion was operating at the Mariupol maternity hospital bombed by Russia was geolocated by @digitaljonah to 47.101092, 37.671539, over 10km away from the actual hospital site. https://t.co/uFuao8c1gm pic.twitter.com/ZaOP8jCnD6

— Bellingcat (@bellingcat) March 11, 2022

W Ukrainie nie rządzą naziści

Jeden z naczelnych przekazów rosyjskiej propagandy głosi, że w Ukrainie rządzą naziści, na czele z prezydentem Wołodymyrem Zełenskim. W związku z tym Rosja rozpoczęła „operację specjalną” mającą na celu „denazyfikację” sąsiedniego państwa.

Jest to oczywiście kłamliwa narracja. Władza w Ukrainie została wyłoniona w drodze demokratycznych wyborów. Na łamach portalu pisaliśmy już o przypadkach nieprawdziwych informacji o rzekomych nazistowskich rządach w Ukrainie. Zapoznasz się z nimi tutaj.

Ambasador Rosji w Polsce przedłużeniem propagandy Kremla

Równolegle do ataków militarnych w Ukrainie Rosjanie prowadzą wojnę w przestrzeni medialnej. Dezinformacja jest rozpowszechniana na masową skalę w mediach społecznościowych przez boty i trolle.

Na szczęście kanały dezinformacji w postaci RT (dawniej Russia Today) oraz Sputnika zostały wyłączone na terenie Polski. Sankcje na rosyjskie tuby propagandowe wprowadziła także Unia Europejska.

Ostatnim bastionem propagandy pozostali politycy i wysoko postawieni urzędnicy. W rozmowie z polskimi mediami kremlowską narrację propagował ambasador Rosji w Polsce Siergiej Andriejew, który utrzymywał, że wojsko rosyjskie nie atakuje obiektów cywilnych.

Obiekty cywilne są na celowniku Rosjan od samego początku

Na łamach naszego portalu pokazaliśmy już przynajmniej cztery sytuacje, w których za cel obrane zostały obiekty cywilne w Ukrainie. Chodzi o:

• ostrzał rakietowy w pobliżu przedszkola w miejscowości Ochtyrka,
• uderzenie rakiety balistycznej z amunicją kasetową przed szpitalem w mieście Wuhłedar (zginęły cztery osoby),
• ostrzał rakietowy bloku mieszkalnego w Kijowie,
• przejechanie przez rosyjski transporter samochodu cywilnego.

Nie były to jedyne przypadki od początku inwazji. Jeden z rosyjskich czołgów oddał strzały do samochodu cywilnego (treść +18), w wyniku czego zginęło dwoje starszych ludzi.

Ponadto 3 marca rosyjskie siły powietrzne zbombardowały dzielnicę mieszkalną w Czernihowie. Wskutek nalotu śmierć poniosło przynajmniej 47 osób.

Video verified by The New York Times shows the bombardment of Chernihiv, Ukraine, on Thursday. As smoke cleared from the attack — which hit near apartments, pharmacies and a hospital — people are seen running in the street.https://t.co/J1MhFcNCnm pic.twitter.com/S2l2MBkxaF

— The New York Times (@nytimes) March 3, 2022

Ataki nie ustają

Do tragicznych wydarzeń doszło 9 marca. Wówczas Rosjanie przeprowadzili atak rakietowy na szpital położniczy w Mariupolu. W wyniku ostrzału rannych zostało co najmniej 17 osób, a zginęły trzy, w tym dziecko.

Rosjanie utrzymywali, że szpital nie był obiektem cywilnym, ponieważ miał on rzekomo służyć jako baza ukraińskiego pułku „Azow”. Minister spraw zagranicznych Rosji poinformował, że przekazał „informacje” na ten temat do ONZ.

Kolejne makabryczne wydarzenie w Mariupolu miało miejsce tydzień później. Tym razem Rosjanie za cel obrali Teatr Dramatyczny. Budynek służył mieszkańcom jako schronienie przed bombardowaniem. 

Nothing says more about the crass brutality of Putin’s war in Ukraine than this satellite image of the bombed remains of Mariupol Drama Theatre. Shelter for victims of his war, „CHILDREN” written outside so clearly that it’s visible from space, and still it was bombed. pic.twitter.com/c20fwa2guH

— Eliot Higgins (@EliotHiggins) March 19, 2022

Mariupol głównym celem Rosjan

Według oficjalnych danych (stan na 27 marca) w trakcie wojny w Ukrainie zginęło ponad 1,1 tys. cywilów. W rzeczywistości dane te mogą być jednak zaniżone.

Władze w Mariupolu poinformowały 28 marca, że liczba ofiar śmiertelnych wśród cywilów jest szacowana na ok. 5 tys. (wyłącznie w mieście). Ponadto poszkodowanych miało zostać już co najmniej 20 tys. osób.

Mariupol został całkowicie zrównany z ziemią. Szacuje się, że infrastruktura miasta została zniszczona w 80 proc.

Rosjanie popełniają zbrodnie wojenne

Naczelną regułą międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych jest zasada rozróżniania.

Zgodnie z nią, prowadząc działania militarne, dokonuje się podziału na obiekty cywilne i cele wojskowe. Przedmiotem ataku mogą być wyłącznie te drugie. Ponadto zabronione jest atakowanie cywili. Dozwolonym celem ataku są kombatanci.

Tym samym ataki na obiekty cywilne i ludność cywilną wypełniają znamiona zbrodni wojennych. Dlatego Polska i inne państwa gromadzą dowody, które zostaną przedłożone Międzynarodowemu Trybunałowi Karnemu w Hadze. Więcej na temat postępowania przed MTK przeczytasz tutaj.

Niehumanitarna broń

Odmienną kwestią pozostają środki, za pomocą których Rosja atakuje Ukrainę. Śledztwa i analizy wykazują, że Rosjanie dopuścili się użycia broni kasetowej i termobarycznej.

Rosja wprawdzie nie jest stroną Konwencji o zakazie użycia broni kasetowej. Nie zmienia to jednak faktu, że taka broń jest uznawana za niehumanitarną (jej użycie uderza w zasady proporcjonalności oraz zakazu wyrządzania nadmiernego cierpienia).

Użycie broni termobarycznej nie jest powszechnie zakazane przez prawo międzynarodowe, jednakże jej zastosowanie w pobliżu cywilów stoi w sprzeczności z postanowieniami konwencji genewskich będących fundamentem międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych.

Użycie broni chemicznej byłoby niezgodne z prawem

Sprzeczne z prawem międzynarodowym, w tym z prawem humanitarnym, byłoby użycie przez Rosję broni chemicznej zaliczanej do broni masowego rażenia.

Rosja jest stroną Konwencji o zakazie broni chemicznej, teoretycznie więc nie może posiadać żadnych substancji chemicznych do celów bojowych. 

W 2017 roku Rosja poinformowała, że zakończyła niszczenie arsenałów broni chemicznej z czasów ZSRR, co potwierdziła Organizacja ds. Zakazu Broni Chemicznej, nadzorująca przestrzeganie Konwencji.

Rosja mogła jednak zataić część dostępnych materiałów lub wznowić prace nad nowym arsenałem broni.

Ambasador znów kłamie na temat rosyjskiej inwazji

Od 24 lutego trwa wojna, którą Rosja wytoczyła Ukrainie. Równolegle z walką konwencjonalną Kreml prowadzi wojnę informacyjną w przestrzeni medialnej. Celem dezinformacji jest usprawiedliwienie działań rosyjskich wojsk oraz zasianie chaosu.

Więcej na ten temat przeczytasz w artykule o antyukraińskim dyskursie w sieci oraz w artykule o głównych narracjach dezinformacyjnych.

Główne tuby propagandowe Kremla – RT News i Sputnik – zostały zablokowane w Polsce i innych krajach Unii Europejskiej, ale dezinformacja wciąż rozsiewana jest w Internecie przez liczne boty i trolle.

Kłamstwa na temat rosyjskiej inwazji kolportują również wysoko postawieni urzędnicy, m.in. ambasador Rosji w Polsce. Podczas niedawnej rozmowy z polskimi mediami Siergiej Andriejew zasugerował, że rosyjska „operacja specjalna” ma na celu ochronę prorosyjskich separatystów z terenu Donbasu, Doniecka i Ługańska przed agresją „nazistowskiej” ukraińskiej władzy.

Konflikt na wschodzie Ukrainy trwa od kilku lat

Prorosyjscy separatyści na wschodzie Ukrainy funkcjonują co najmniej od 2014 roku. Udało im się przejąć część obwodu donieckiego i ługańskiego, po czym zaczęli podejmować próby stworzenia realnie funkcjonujących struktur administracyjnych.

Pomiędzy Ukrainą, Rosją i separatystami trwała gra pozorów, ponieważ nikt nie chciał wycofać się ze swoich żądań. Zdaniem ekspertów z Ośrodka Studiów Wschodnich na terenie samozwańczej Donieckiej Republiki Ludowej trwała stopniowa „deukrainizacja”, czego przykładem może być pozbawienie języka ukraińskiego statusu języka państwowego.

Źródło: PAP

Wschodni konflikt był wykorzystywany przez Rosję do podgrzewania napięcia i destabilizacji Ukrainy. Jeszcze przed rozpoczęciem wojny Kreml przygotował usprawiedliwienie dla swojej „misji specjalnej”, której celem miało być uratowanie republik separatystycznych na ich własne życzenie. Na dwa dni przed atakiem Rosja uznała niepodległość Donbasu.

Warto przypomnieć, że w przeszłości podstawieni prorosyjscy separatyści pozwolili Kremlowi przeprowadzić i usprawiedliwić aneksję Krymu. Przeczytaj więcej na ten temat w tej analizie.

Separatyści usprawiedliwiali narrację Kremla

Władze samozwańczych republik separatystycznych (obwodu donieckiego i ługańskiego) już w przeszłości rozpowszechniały informacje sugerujące, że ich tereny są ostrzeliwane przez ukraińskie wojsko. Rząd ukraiński był również oskarżany o celowe zaostrzanie konfliktu, czego celem była poprawa wyników sondażowych prezydenta Zełenskiego.

W rosyjskich mediach już na kilka dni przed rozpoczęciem inwazji pojawiały się fałszywe informacje sugerujące, że ukraińska armia ostrzeliwuje tereny separatystów, w tym np. Donieck.

Ukraina nie ostrzeliwała Doniecka

Przykładem dezinformacji jest sfabrykowany film rzekomo ukazujący atak na tereny Doniecka. Oprócz tego Milicja Ludowa publikowała na swoim Telegramie zdjęcia z miejsca zdarzenia, co później podały dalej rosyjskie media.

Jak jednak wykazali analitycy śledczy z organizacji Bellingcat, incydent został zainscenizowany w taki sposób, aby sprawić wrażenie, że był wynikiem detonacji improwizowanego urządzenia wybuchowego (czyli bomby domowej roboty) lub bomby terenowej.

Podejrzenia wzbudza m.in. jeden z pojazdów, na którym nie widać uszkodzeń spowodowanych odłamkami, czy też cywile, których obrażenia wyglądają na powstałe już po śmierci. Więcej na ten temat przeczytasz w tej analizie.

Rosyjskie prowokacje na granicy

Redakcja międzynarodowego projektu fact-checkingowego StopFake.org na dwa dni przed inwazją udowodniła, że rzekome walki na granicy ukraińskiej, sprowokowane przez siły specjalne Ukrainy, zostały tak naprawdę zainscenizowane przez Rosję.

Jak zauważyli niezależni weryfikatorzy, na filmie widoczne są pojazdy opancerzone służące w rosyjskich szeregach, a nie ukraińskie pojazdy wojskowe. Ponadto rzekome straty, które Ukraina miała ponieść w walkach przygranicznych, nigdzie nie zostały zaraportowane.

W innych artykułach redakcja StopFake.org wykazała, że fałszywe są doniesienia o ukraińskich sabotażystach, którzy atakują tereny separatystów oraz wysadzają infrastrukturę w celu utrudnienia ewakuacji.

Strona ukraińska zaprzecza atakom

Państwowa Straż Graniczna Ukrainy wydała 21 lutego komunikat, w którym zaprzecza rzekomej agresji na granicach oraz sugeruje, że konflikty są celowo prowokowane przez Rosję, m.in. w obwodzie rostowskim i ługańskim.

Agresji zaprzeczają również rzecznicy ukraińskiego wojska. Paweł Kowalczuk – rzecznik prasowy Ukraińskiej Agencji Ochrony Środowiska przekazał, że:

Rosja fabrykuje dowody na potwierdzenie swojej narracji

Od samego początku Kreml zaprzecza, że trwa wojna. Zamiast tego usilnie nazywa działania w Ukrainie „operacją specjalną”, której celem jest „denazyfikacja” i „demilitaryzacja” Ukrainy. Powodem takich działań miałaby być ochrona interesów rosyjskojęzycznych mieszkańców Ukrainy oraz terenów separatystycznych.

Zdaniem rosyjskich oficjeli, gdyby nie rosyjskie „uderzenie wyprzedzające”, sama Ukraina zaatakowałaby Donbas w ciągu kilku najbliższych tygodni. Zasugerował to również ambasador Andriejew.

Rosja „odtajniła” jawny dokument, aby usprawiedliwić atak

Dwa tygodnie po rozpoczęciu wojny w rosyjskich mediach zaczął pojawiać się dokument, mający rzekomo świadczyć o planowanej przez ukraińskie władze ofensywie przeciwko republice Donbasu.

Dokumentem tym okazały się „tajne” rozkazy wydane dowódcom Gwardii Narodowej Ukrainy. Strona rosyjska chwaliła się, że udało im się odtajnić te rozkazy i udowodnić słuszność swojej „operacji specjalnej”.

Redakcja StopFake.org wykazała, że rzekomy dowód jest fałszywy. Przede wszystkim dokument wcale nie był tajny, a ponadto nie ma on żadnego związku z Donbasem. Dotyczył on jedynie organizacji corocznego obozu szkoleniowego w obwodzie lwowskim. Nasze tłumaczenie artykułu StopFake.org przeczytasz tutaj.

Nawet 15 lat więzienia za rozpowszechnianie „fake newsów”

W niedawnej wypowiedzi dla polskich mediów ambasador Rosji powielił liczne dezinformujące informacje dotyczące rosyjskiej inwazji na Ukrainę. Sugerował między innymi, że armia rosyjska stara się nie atakować cywilów, a także nazywał działania wojskowe „specjalną operacją”, a nie wojną. Na koniec briefingu zaznaczył, że mówi prawdę, a w jego państwie za szerzenie „fejków” można zostać ukaranym.

Grzywny, prace przymusowe lub pozbawienie wolności

We wprowadzonym do kodeksu artykule 207.3 możemy przeczytać, że za „publiczne rozpowszechnianie, pod pozorem wiarygodnych doniesień, świadomie fałszywych informacji zawierających dane o użyciu Służb Zbrojnych Federacji Rosyjskiej w celu ochrony interesów Federacji Rosyjskiej i jej obywateli, oraz utrzymania międzynarodowego pokoju oraz bezpieczeństwa” grozi grzywna w wymiarze od 700 tys. do 1,5 mln rubli, prace przymusowe lub kara pozbawienia wolności do lat trzech.

W przypadku gdy oskarżony rozpowszechnia fake newsy, wykorzystując swoją funkcję, albo sfabrykowane dowody lub jeśli robi to dla osiągnięcia korzyści własnej lub z motywacji politycznej, ideologicznej, rasowej, narodowej lub religijnej – kara może wynieść od 3 do 5 mln rubli, do 5 lat prac przymusowych lub od 5 do 10 lat pozbawienia wolności.

Najwyższa kara w wysokości od 10 do 15 lat grozi osobom rozpowszechniającym informacje, które nie tylko są nieprawdziwe, lecz również niosą „poważne konsekwencje”.

Dyskredytowanie Służb Zbrojnych i namawianie do sankcji również podlegają karze

W ramach poprawek do kodeksu karnego dodano również przepis (art. 280.3) przewidujący karę za publiczne działanie nakierowane na „dyskredytację wykorzystania Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej w celu ochrony Federacji i jej obywateli oraz utrzymywania pokoju i bezpieczeństwa”.

Osobie, która w ciągu ostatniego roku była już pociągnięta do odpowiedzialności administracyjnej za podobny, czyn grozi grzywna od 100 tys. do 300 tys. rubli lub do 3 lat pozbawienia wolności. Jeśli działania te niosą „poważne konsekwencje”, grzywna wynosi od 300 tys. do miliona rubli lub do 5 lat pozbawienia wolności.

Obok kodeksu karnego w tym samym czasie znowelizowano także kodeks wykroczeń administracyjnych. To dopiero po poniesieniu przewidzianej w nowych artykułach odpowiedzialności administracyjnej zastosowanie znajdują odpowiednie przepisy karne.

Pierwszy aresztowany

Rosyjskojęzyczna sekcja BBC (wcześniej informował o tym zajmujący się pomocą prawną projekt „Setevye Svobody”) poinformowała, że pierwszą osobą zatrzymaną na podstawie art. 207.3 został Sergiej Kłokow.

Trafił on do aresztu 18 marca i grozi mu od 5 do 10 lat więzienia. Nie jest to pierwszy przypadek, w którym wszczęto postępowanie na podstawie nowych przepisów, jednak przed nim nikt nie trafił za kratki.

Kolejne organy państwowe chronione przed „fejkami”

Niedawno, 22 marca, Duma przyjęła przepisy rozszerzające art. 207.3 i 280.3 kodeksu karnego o kolejne podmioty, co do których zakazane jest „świadome rozpowszechnianie fałszywych informacji” oraz ich dyskredytowanie.

Nowelizacja została podpisana przez Władimira Putina 26 marca i wejdzie w życie 5 kwietnia.

Walka Kremla z mediami

Inwazję na Ukrainę władze rosyjskie określają mianem „operacji wojskowej” i blokują media, które używają określenia „wojna”. Roskomnadzor (rosyjski regulator mediów) już 24 lutego „podkreślił”, że jedynie z rosyjskich oficjalnych źródeł informacji należy czerpać wiarygodne wiadomości na temat sytuacji w Ukrainie.

W dniu podpisania ustawy penalizującej rozpowszechnianie „fałszywych informacji” na temat wojny w Ukrainie, czyli 4 marca, Roskomnadzor poinformował o zablokowaniu Facebooka.

W następstwie uchwalenia tych przepisów BBC oraz inne zachodnie media (CNN, kanadyjska CBC, agencja Bloomberg) poinformowały, że wycofały swój personel i dziennikarzy z kraju z obawy o ich bezpieczeństwo. Jednocześnie BBC zamierza kontynuować swoją działalność, nadając spoza Rosji.

Więcej na ten temat przeczytasz w naszej analizie o rosyjskiej walce z niezależnymi mediami.

Rosja karze za prawdę, a nie za fałsz

Przyjęte na początku marca przepisy penalizujące „rozpowszechnianie fałszywych informacji” są nieprecyzyjne i dają w zasadzie możliwość zatrzymywania obywateli z dowolnego powodu. Za fałszywą informację („fake newsa”) może zostać uznane wszystko, co nie jest zgodne z oficjalnym przekazem Kremla.

W rzeczywistości to jednak Rosja rozpowszechnia dezinformację dotyczącą konfliktu z Ukrainą i zaprzecza faktowi, że toczy się wojna. Nowa ustawa umożliwia rosyjskiej władzy ograniczać obywatelom dostęp do informacji, które mogłyby podważyć oficjalną propagandę.

Nowelizacja kodeksu karnego ma również na celu przestraszenie wszystkich osób, które mogłyby wystąpić przeciwko władzy. Tym samym, tak naprawdę, w Rosji karą ryzykują osoby, które rozprzestrzeniają prawdę o wojnie, a nie „fejki”.