Malaria – śmiertelne zagrożenie

Malaria to ciężka choroba powodowana przez pasożyty Plasmodium, które są przenoszone na ludzi przez ukąszenia zarażonych samic komarów Anopheles. Jest aż 5 gatunków pasożytów powodujących malarię, z czego 2 są najgroźniejsze – Plasmodium falciparum oraz Plasmodium vivax. Pierwszy z nich powoduje najcięższy przebieg choroby i przyczynia się do większości zgonów. I to właśnie do eliminacji tego pasożyta została stworzona szczepionka.

Zwykle pierwsze objawy malarii pojawiają się po ok. 10-15 dniach od ugryzienia przez komara. Są to najczęściej bóle głowy, gorączka i dreszcze. W przypadku najgroźniejszego pasożyta Plasmodium falciparum nieodpowiednie leczenie na tym etapie choroby może doprowadzić do śmierci zakażonego nawet w ciągu doby.

Wśród grup osób najbardziej narażonych na śmierć w wyniku malarii znajdują się: niemowlęta, dzieci poniżej 5. roku życia, kobiety w ciąży, osoby cierpiące na HIV/AIDS oraz osoby z obniżoną odpornością. Zagrożone są również osoby nieprzyzwyczajone do warunków klimatycznych w regionach występowania malarii (podróżnicy, pracownicy z innych państw, migranci). 

Z kolei najbardziej narażonym na występowanie malarii obszarem jest Afryka. Tam dochodzi do 94 proc. wszystkich zachorowań i zgonów. Blisko połowa zgonów na malarię przypada wyłącznie na 6 państw, do których należą: Nigeria (23 proc.), Demokratyczna Republika Konga (11 proc.), Tanzania (5 proc.), Burkina Faso (4 proc.) i Mozambik (4 proc.).

Cele WHO w walce z malarią

Światowa Organizacja Zdrowia przyjęła dwa kluczowe dokumenty w sprawie walki z malarią na świecie. Pierwszym z nich jest „Światowa strategia techniczna w sprawie malarii 2016–2030” (ang. „Global technical strategy for malaria 2016–2030″), która ustanawia następujące cele:

• redukcja przypadków zachorowań na malarię o 90 proc. do 2030 roku,
• redukcja śmiertelnych przypadków o 90 proc. do 2030 roku,
• eliminacja malarii w co najmniej 35 kolejnych państwach do 2030 roku,
• zapobieganie powrotowi malarii w krajach od niej uwolnionych.

Kolejnym dokumentem jest „Światowy Program ds. Malarii” (ang. „Global Malaria Programme”). Ma on na celu koordynację światowych wysiłków na rzecz likwidacji choroby. Ustanawia, promuje i koordynuje różne normy techniczne, programy polityczne, strategie oraz standardy. W jego ramach jest coroczna publikacja raportu dotyczącego malarii na świecie, śledzenie światowego postępu w walce z chorobą oraz identyfikacja kolejnych zagrożeń związanych z malarią.

Nowa szczepionka. Przełom w walce z malarią?

Szczepionkę RTS,S o nazwie handlowej Mosquirix opracowała brytyjska firma farmaceutyczna GlaxoSmithKline (GSK). Pracę nad jej powstaniem trwały 30 lat, a – zdaniem WHO – dopuszczenie pierwszego preparatu do obrotu zmienia bieg historii zdrowia publicznego.

Mimo że skuteczność szczepionki na tle innych szczepionek (np. odry) wynosi „jedynie” 40 proc. w zapobieganiu wystąpienia infekcji oraz 30 proc. w zapobieganiu ciężkiego przebiegu choroby, to z badań trzeciej fazy wynika, że podanie zarówno szczepionki RTS,S, jak i leków przeciwmalarycznych przyczyniło się do redukcji hospitalizacji i zgonów wśród dzieci o 70 proc.

Obecnie WHO zarekomendowała powszechne użycie szczepionki RTS,S dla dzieci we wszystkich krajach Afryki Subsaharyjskiej i innych regionach narażonych na występowanie malarii. Według danych udostępnionych przez WHO do początku października 2021 roku zaszczepiono łącznie ponad 2,3 mln dzieci.

Zgodnie z rekomendacją WHO szczepienie dzieci powyżej 5 miesięcy ma odbywać się w serii 4 zastrzyków. Badania prowadzone podczas programu pilotażowego dowiodły, że szczepionka jest bezpieczna i nie ma skutków ubocznych w przypadku łączenia jej z obecnością środków owadobójczych, np. w opryskanych nimi moskitierach.

Ponadto szczepienia mogą ratować życie dzieciom, które – nie mając możliwości spania i funkcjonowania pod moskitierami – są bardziej narażone na ukąszenia.

Działanie w ramach projektu „Fakty w debacie publicznej” realizowanego z dotacji programu „Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy”, finansowanego z Funduszy EOG.