Dezinformacja może być niebezpieczna

Od 2011 roku w Syrii trwa wojna domowa między siłami rządowymi prezydenta Baszszara al-Asada (wspieranymi m.in. przez Rosję) a opozycją. W trakcie ponad 10-letniego konfliktu Syria została zrównana z ziemią. 

Podczas wielu lat trwania konfliktu Syryjczycy musieli zmierzyć się z wieloma trudnościami i zagrożeniami, z zastosowaniem zakazanej broni chemicznej na czele. Równolegle do działań na polu walki można było zaobserwować ofensywę informacyjną – a będąc precyzyjnym – dezinformacyjną. Jak się okazuje, ta również może okazać się niebezpieczna.

Pokaźne zasięgi dezinformacji

Z analizy think tanku Institute for Strategic Dialogue (ISD) wynika, że 28 kont na Twitterze i Facebooku rozpowszechniało dezinformację na temat konfliktu w Syrii. ISD zidentyfikował 47 tys. dezinformujących tweetów (oraz 817 postów na Facebooku), które zostały udostępniane w latach 2015–2021. Wśród nich 19 tys. stanowiły oryginalne wpisy.

Dezinformującym autorom udało się dotrzeć do 3 mln osób, z czego 1,8 mln osób śledziło wpisy regularnie (tzw. unikalni użytkownicy). Z kolei 19 tys. pierwotnych tweetów, zawierających nieprawdziwe informacje, zostało podanych dalej 671 tys. razy (tzw. retweet).

Rosja maczała palcami w syryjskiej infosferze

Według raportu dezinformacja w Syrii była rozprzestrzeniania głównie przez pojedyncze osoby. Zaobserwowano jednak zaangażowanie rosyjskich oficjalnych instytucji, znajdujących się na szczycie tzw. systemu matrioszek.

W kwietniu 2018 roku zidentyfikowano najwięcej nieprawdziwych treści, co zbiega się w czasie ze wspomnianym zastosowaniem broni chemicznej. Podobne sytuacje miały miejsce w pozostałych latach, tzn. dezinformacja pojawiała się falami przy okazji konkretnego zdarzenia (np. po publikacji raportu Organizacji ds. Zakazu Broni Chemicznej, dotyczącego użycia broni chemicznej w Dumie).

Główne osie narracji

Pośród treści dezinformacyjnych wyodrębniono trzy przewodnie tematy, które przewijały się najczęściej:

• fake newsy dotyczące pracy tzw. Białych Hełmów, niosących pomoc humanitarną dla poszkodowanych,
• zaprzeczanie lub zniekształcenie faktów na temat użycia broni chemicznej przez reżim syryjski,
• atakowanie ustaleń Organizacji ds. Zakazu Broni Chemicznej (OPCW) w sprawie sytuacji w Syrii.

W szczególności na celowniku dezinformujących znalazły się tzw. Białe Hełmy. Ponad 21 tys. tweetów zawierało dyskredytujące wiadomości wymierzone w ratowników. Za publikacją tych treści stały konta słynące z rozprzestrzeniania teorii spiskowych. Wśród nieprawdziwych oskarżeń dominowały stwierdzenia, że ratownicy pierwszej linii frontu są terrorystami.

W raporcie przytoczono również historię fotografa z Aleppo Mahmouda Raslana, którego zdjęcie przedstawiające chłopca całego we krwi stało się wiralem. Po tym zdarzeniu mężczyzna otrzymywał groźby, że jego dom zostanie zbombardowany.

The best photographs of 2016 – in pictures https://t.co/ZwcwsiWdHa
Wounded boy in ambulance, Aleppo (17 August)
Mahmoud Raslan/-Anadolu Ag pic.twitter.com/HfajY9Zp3V

— Vincent Lanon (@vlanon) December 30, 2016

Przodownicy teorii spiskowych

W początkowej fazie królową rozprzestrzeniania dezinformacji była Vanessa Beeley, samozwańcza niezależna dziennikarka, której teorie spiskowe dotyczące Białych Hełmów były przytaczane przez Rosję w Radzie Bezpieczeństwa ONZ jako rzetelne dowody. Kobieta słynie z publikacji dla takich portali jak Global Research oraz 21st Century Wire, znanych z rozprzestrzeniania teorii spiskowych.

Podobnie jak Vanessa Beeley, Maté pojawił się na zaproszenie Rosji na forum ONZ, gdzie próbował bronić syryjski rząd przed oskarżeniami o użycie broni chemicznej.