Fake news w pigułce 

4 lipca 2023 roku na facebookowym profilu Skutecznie Wyleczyć opublikowano post na temat mammografii. Możemy w nim przeczytać, że „niezależni badacze i epidemiolodzy podważają zasadność rutynowego wykonywania mammografii jako badania przesiewowego w kierunku raka piersi. Skutki takich badań nie zawsze są zgodne z oczekiwaniami, a w realnym życiu to pacjentki ponoszą konsekwencje”. Za krytykę tej metody diagnostycznej badacze rzekomo mają być „wykluczani ze społeczności medycznej”.

We wpisie nie podaje się żadnych konkretów: o jakich badaczy i epidemiologów chodzi ani, co najbardziej istotne, jakie skutki mammografii „sprawiły”, że niektórzy postanowili zabrać głos przeciwko niej. Czy mammografia jest potrzebna i czy faktycznie może być niebezpieczna dla zdrowia, a także czy eksperci są dyskryminowani za jej krytykę? Wyjaśnimy to w tej analizie. 

Źródło: www.facebook.com

Na czym polega mammografia i skąd czerpać o niej informacje?

Mammografia to jedna z wielu metod diagnostycznych, której celem jest wykrycie nowotworu piersi. Wykorzystuje się do niej małe ilości promieniowania rentgenowskiego, które mieszczą się w normach. Badanie pozwala wykryć nowotwór na wczesnym etapie rozwoju, jeszcze zanim będzie widoczny lub będzie można go wyczuć przez dotyk. Jest to metoda uzupełniająca – pozytywny wynik jest wskazaniem do podjęcia kolejnych badań w celu potwierdzenia go.

O wskazaniach, o przeciwwskazaniach czy o ryzyku związanym z tą metodą diagnostyczną dowiemy się z informacji przekazywanych przez największe ośrodki badawcze i organizacje. Należą do nich m.in. National Cancer Institute, U.S. Food and Drug Administration (FDA), Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) czy Harvard Medicine School. Według nich mammografia nie jest wolna od ryzyka w przypadku niektórych pacjentek albo nie jest im zalecana, ponieważ inne metody będą w ich przypadku skuteczniejsze. Zatem trudno tutaj mówić o „wykluczeniu ze społeczności medycznej” ze względu na poruszanie tych tematów, skoro nawet największe organizacje mówią o istnieniu takiego ryzyka.

Komu i w jakich przypadkach zalecana jest mammografia?

Ze względu na to, że budowa tkanki piersi zmienia się z wiekiem, co wpływa na odczyt badania, mammografia jest bardziej skuteczna w przypadku starszych pacjentek. Dlatego badaniem przesiewowym w Polsce są objęte kobiety w wieku 50-69 lat. Bezpłatne badanie można zrobić raz na dwa lata. Lekarz może zalecić zrobienie mammografii po roku wtedy, kiedy jest w grupie zwiększonego ryzyka wystąpienia nowotworu, np. ze względu na historię chorób w rodzinie.

Jak możemy przeczytać w serwisie Krajowego Rejestru Nowotworów:

Skuteczność mammografii u kobiet po 40. roku życia – co wymaga uwagi?

W Stanach Zjednoczonych tematem dyskusji jest zalecanie mammografii kobietom po 40. roku życia. Wskazuje się na to, że stosunek korzyści i ryzyka takich badań w tym wieku jest inny niż u starszych kobiet. Na stronie National Cancer Institute możemy przeczytać, że „żadne dotychczasowe badania nie wykazały korzyści z regularnej mammografii przesiewowej u kobiet w wieku poniżej 40 lat lub z wyjściowych mammografii przesiewowych (mammogramów stosowanych do celów porównawczych) wykonywanych przed 40. rokiem życia”.

Wśród głównych korzyści wymienia się zmniejszenie śmiertelności czy mniejszą zachorowalność. Podkreśla się jednak, że u młodszych kobiet pojawia się więcej fałszywych wyników pozytywnych, co może być przyczyną pojawienia się przejściowego niepokoju.

Czy mammografia może źle wpłynąć na zdrowie? O możliwym ryzyku

Jak już wspomnieliśmy, mammografia uznawana jest przez ekspertów za metodę na ogół bezpieczną i przydatną w wykrywaniu nowotworów, a mimo to niektórzy pacjenci mają co do niej wątpliwości. Takie obiekcje mogą w ostateczności zniechęcić do badania, nawet jeżeli wykonanie go będzie miało solidne podstawy. Jedna z takich kwestii dotyczy wystawienia na promieniowanie jonizujące, które może spowodować rozwój nowotworu. 

Jak możemy przeczytać na stronie Krajowego Rejestru Nowotworów, dane wskazują, że wśród 10 tys. kobiet badających się raz na trzy lata, u 3 do 6 z nich promieniowanie może wywołać zmiany rakotwórcze.