Fake news w pigułce

Na początku czerwca 2024 roku w mediach społecznościowych  zaczęły pojawiać się posty (1, 2) na temat największej pustyni na świecie – Sahary. W poście na Facebooku stwierdzono, że 10 tys. lat temu Sahara była zielonym obszarem z powodu wyższej temperatury, która panowała w tym czasie na Ziemi.

Źródło: www.facebook.com

Z kolei we wpisie na portalu X podano następujące informacje [pisownia oryginalna]: „Wiecie, że 4000 lat przed Chrystusem na Ziemi było dość ciepło, a przez to wilgotno. Spowodowało to, że Sahara była zielona i nawodniona. Dało się tam uprawiać i zbierać płody rolne. »Globalne ocieplenie« nie spowoduje, że Afryka będzie głodować. Wręcz przeciwnie”. 

www.twitter.com

Komentarze pod wpisem na portalu X pokazują, że podane informacje wykorzystano do kwestionowania obecnych skutków zmiany klimatu. Jak czytamy w jednym z nich [pisownia oryginalna]: „elity dawno na Afrykę i kraje 3 świata zawiązały pętelke”. W innym ironicznym komentarzu napisano [pisownia oryginalna]: „nieważne, to jest herezja. To jest niezgodne z dogmatami religii klimatycznej”.

Dawno temu na Saharze – roślinność, jeziora i hipopotamy

Między 11 000 a 5 000 lat temu, po ostatniej epoce lodowcowej, krajobraz Sahary zmienił się w nietypowy sposób. Na piaszczystym terenie pustyni pojawiły się opady deszczu, które doprowadziły do rozwoju roślinności, a także powstawania rzek i jezior. Na stronie LiveScience możemy przeczytać, że: „około 3,5 miliona mil kwadratowych (9 milionów kilometrów kwadratowych) północnej Afryki zazieleniło się, przyciągając zwierzęta, takie jak hipopotamy, antylopy, słonie i tury, które ucztowały na kwitnących trawach i krzewach”. 

Co zazieleniło pustynię i czy odpowiadała za to temperatura?

Wyniki badań naukowych opublikowane we wrześniu 2023 roku w czasopiśmie „Nature” dostarczają odpowiedzi na pytanie, dlaczego Sahara była kiedyś pokryta roślinami, dlaczego pojawiały się tam rzeki, jeziora oraz żyły liczne zwierzęta. Występowanie okresów wilgotnych na Saharze było konsekwencją zmiany precesji orbitalnej Ziemi, czyli zmiany orientacji osi obrotu Ziemi. W efekcie tego procesu w okresie letnim półkula północna znajduje się bliżej Słońca.

Jak podaje The Conversation, zmiana precesji orbitalnej Ziemi spowodowała szereg zmian na świecie. Nie można więc uznać, że to jedynie wyższa temperatura była przyczyną szeregu zmian, ponieważ sam jej wzrost, bez zaistnienia pozostałych czynników, nie doprowadziłby do takiego efektu.

Obecne globalne ocieplenie nie jest naturalne – to duża różnica

W przeszłości zazielenienie Sahary było efektem naturalnych procesów związanych ze zmianami precesji orbitalnej Ziemi. Obecny wzrost temperatury na świecie wynika z działalności człowieka, a konkretnie – ze spalania paliw kopalnych.

W przeszłości zmiany na Saharze wynikały z długoterminowych cykli Milankovitcha, które wpływają na klimat Ziemi na przestrzeni tysięcy lat. Obecne tempo wzrostu temperatury na świecie jest nieporównywalne do tego sprzed 5 tys. czy 11 tys. lat temu. Ocieplenie następuje znacznie szybciej, co utrudnia adaptację ekosystemów. Niekontrolowana zmiana temperatury na Ziemi może naruszyć klimat i doprowadzić m.in. do ekstremalnych zjawisk pogodowych, fal upałów, topnienia lodowców czy zwiększania poziomu morza.

Co może czekać Saharę w obliczu współczesnej zmiany klimatu?

Jeżeli ludzkość nie podejmie odpowiednich działań, zmiana klimatu może w przyszłości doprowadzić na Saharze do zwiększenia temperatury pustyni, a ekstremalne upały staną się częstsze. Postępująca zmiana klimatu będzie miała wpływ także na położenie i rozmiar Sahary. W przyszłości obszar pustyni może przesunąć się bardziej na północ. Państwa leżące w okolicach Morza Śródziemnego mogą być zagrożone w większym stopniu ryzykiem pojawienia się suszy. 

Zmiany na Saharze nie będą obojętne dla reszty planety – NASA podaje, że w wyniku zmiany klimatu, a także nagrzewania się oceanów, w ciągu najbliższych stu lat roczna ilość pyłu na pustyni będzie najniższa od 20 tys. lat. Na Saharze co roku znajduje się ponad 60 mln ton odżywczego pyłu mineralnego, który buduje grubą warstwę rozgrzanego, zapylonego powietrza. Wiatr transportuje ją przez Ocean Atlantycki i przekazuje w ten sposób składniki odżywcze z pyłu zarówno do Atlantyku, jak i do roślin w Ameryce Południowej.