Półtora roku od rozpoczęcia pandemii COVID-19 Internet wciąż jest zalewany falą fałszywych informacji. 30 czerwca profil NIE dla szczepień zamieścił post, przedstawiający zrzut ekranu artykułu ze strony internetowej tygodnika „Do Rzeczy”. Na grafice widać tytuł „Lizbona. Sąd: 152 pacjentów, a nie 17 tys. zmarło z powodu COVID-19”, zdjęcie przedstawiające lekarzy w kombinezonach, maskach i przyłbicach oraz lead „Sąd w Lizbonie przedstawił dane dot. liczby zgonów spowodowanych przez COVID-19”.

Autor posta podpisał go cytatem Andre Diasa „Jeśli te liczby są tego samego rzędu wielkości również dla innych krajów – a nie ma powodu, aby zakładać, że jest inaczej – to zaraza jest oszustwem o bezprecedensowych rozmiarach i zbrodnią przeciwko ludzkości popełnioną na ogromną skalę” oraz linkiem, którego zawartość została już usunięta. Cytat ten został zaczerpnięty z artykułu „Do Rzeczy”, w którym Andre Dias jest przedstawiony jako autor własnego serwisu oraz ekspert ds. modelowania chorób płuc.

Źródło: www.facebook.com

Pomimo iż tygodnik „Do Rzeczy” usunął już swój artykuł (można przeczytać go w wersji zarchiwizowanej), to fala fałszywych informacji o rzekomo małej liczbie ofiar COVID-19 i kłamstwach portugalskiego rządu rozlała się po Internecie. Tego samego fake newsa zamieszczało na Facebooku także wielu prywatnych użytkowników, m.in. ten, ten czy ten. 

Tylko na te cztery posty zareagowano w sumie prawie 1 100 razy, udostępniono je ponad 700 razy, a internauci zamieścili pod nimi 120 komentarzy, w których przeczytać można, że ich autorzy wierzą w przedstawioną informację. W komentarzach widać także negację istnienia zagrożenia, jakim jest pandemia oraz możliwe powikłania po chorobie i zgony: „Kłamstwa plandemii wychodzą na jaw nareszcie!!!”, „Nie ma srowida i nikt na to nie zmarl”, „Szkoda że dziennikarze zmienili się w prostytutki dziennikarskie i nie drążą tematu publicznie. Widocznie za siedzenie cicho dostają lepsze pieniądze”.

Jaka jest prawda?

Rzeczywiście Sąd Administracyjny w Lizbonie 19 maja 2021 roku wydał orzeczenie, które opisano w artykule „Do Rzeczy” oraz w fałszywych postach na Facebooku. Jego treść została przedstawiona i przeanalizowana, m.in. w artykule na stronie lci.fr. Autorka zwraca uwagę, że w orzeczeniu (str. 13, ostatni akapit) jest mowa o 152 zgonach na koronawirusa, ale są to zgony, o których zaświadczyli lekarze pracujący dla ministerstwa sprawiedliwości. Natomiast zdecydowana większość aktów zgonów była wystawiana przez lekarzy pracujących pod zwierzchnictwem ministerstwa zdrowia.

O tym, kim są lekarze pracujący dla ministerstwa sprawiedliwości pisze portugalski portal fact-checkingowy Observador. Autor artykułu powołuje się na portugalską Generalną Dyrekcję Zdrowia.

Ponadto zaświadczenie o tych 152 zgonach to najmniejsza część z całej liczby zaświadczeń zgonów z powodu COVID-19. Jak podaje serwis Observador, inni pracownicy służby zdrowia, którzy pracują pod kontrolą ministerstwa zdrowia (bądź organów powiązanych), wystawili zaświadczenia dla 17 077 zgonów z powodu choroby COVID-19 (stan na 23 czerwca 2021 roku).

Podsumowanie

W przypadku przyswajania informacji warto zwracać uwagę na kontekst, w jakim ona pada. Sąd w Lizbonie nie orzekł, że w Portugalii na COVID-19 zmarło „tylko” 152 osoby. W jego orzeczeniu rzeczywiście pada ta liczba, ale odnosi się ona do zaświadczeń o zgonach wydanych przez lekarzy w przypadku śmierci nagłej lub podejrzenia, że nastąpiła ona w wyniku przestępstwa. Nie jest to liczba zaświadczonych zgonów na COVID-19 w Portugalii ogółem.