FAKE NEWS W PIGUŁCE

„Ten dokument ratuje życie!” – to fragment wpisu Justyny Sochy, zawierający zdjęcie deklaracji o niepobieranie organów w razie stwierdzenia zgonu. Była działaczka stowarzyszenia STOP NOP napisała w swoim poście, że lekarze pobierają narządy od żyjących pacjentów.

Jej opinie pojawiały się także w komentarzach pod wpisem, gdzie napisała m.in., że narządów „od martwych się nie pobiera” (screen) oraz że „po śmierci się do niczego nie przyda. Pobierają od żywych” (screen). Na pytanie, czy gdyby od przeszczepu zależało zdrowie lub życie dzieci, odpisała: „jeśli będą potrzebowały nerki, płatu wątroby lub szpiku tak. Pozostałe organy to śmierć dawcy” (screen).

Fot. Facebook.com

Wpis Justyny Sochy wywołał szeroką dyskusję, na którą odpowiedziały także osoby ze środowiska medycznego (1, 2). W komentarzach pod postem mieszają się opinie osób mających odmienne zdanie od działaczki oraz słowa wsparcia dla Justyny Sochy. „Justyna jestem w szoku , że Ty coś takiego propagujesz , wydawało mi się że walczysz o życie i zdrowie innych” – napisała jedna z komentujących. „Ja o tych organach dowiedziałam się kilka lat temu.Pisalam o tym to ludzie mnie tak zjechali że szkoda słów.Dobrze że wreszcie rozum ludziom wraca.Justynko jesteś wielka” – stwierdziła inna z użytkowniczek Facebooka.

Jak polskie prawo reguluje przeszczep organów?

W Polsce kwestie związane z transplantacją narządów zostały opisane w ustawie z 1 lipca 2005 roku o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów. To właśnie ona definiuje przeszczepienie jako: „proces mający na celu przywrócenie niektórych funkcji ciała ludzkiego przez przeniesienie komórki, tkanki lub narządu od dawcy do ciała biorcy”.

Zgodnie z art. 43a ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, stwierdzenie zgonu następuje przez przeprowadzenie postępowania zgodnego z aktualną wiedzą medyczną przez określonych specjalistów.

Czym jest śmierć mózgu?

Przed pobraniem organów do przeszczepu lekarze muszą stwierdzić śmierć dawcy. W tym celu przeprowadzane jest postępowanie, które ma ustalić, czy doszło do śmierci mózgu (trwałego nieodwracalnego ustania czynności mózgu) lub nieodwracalnego zatrzymania krążenia (art. 43 ust. 3).

Zgodnie z aktualnie obowiązującą w polskim prawie definicją, określoną w obwieszczeniu ministra zdrowia z 2019 roku, śmierć oznacza trwałą utratę przytomności oraz trwałą utratę wszystkich funkcji pnia mózgu.

Co się dzieje z organami po śmierci mózgu?

Śmierć mózgu nie oznacza śmierci pozostałych organów. Jak mówi neurolożka dr Diana Greene-Chandos dla portalu LiveScience, krótko po śmierci mózgowej serce pacjenta może jeszcze bić. Jednak bez wsparcia aparatury medycznej „bicie serca ustałoby bardzo szybko, zwykle w mniej niż godzinę”.

Jak podkreśla dr Greene-Chandos, jeśli przesłanki do stwierdzenia śmierci mózgowej zostały spełnione, to podtrzymywane przy życiu jest jedynie ciało.

Jak określa się śmierć mózgu pacjenta? To wieloetapowy i komisyjny proces

Rozpoznanie śmierci mózgu, zgodnie z polskim prawodawstwem, podzielone jest na dwa etapy:

Etap I

Zgodnie z wytycznymi organizacyjnymi jest on przeprowadzany przez lekarza specjalistę w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii lub neonatologii (str. 5). W trakcie tego etapu badane są odruchy, m.in. kaszlowy i wymiotny oraz reakcja źrenic na światło. Ustala się również, czy uszkodzenie mózgu jest nieodwracalne, a także przeprowadza się obserwację wstępną.

Etap II

W tym etapie postępowania dołącza drugi lekarz, będący specjalistą w dziedzinie neurologii, neurologii dziecięcej lub neurochirurgii (str. 5). Pomaga on wykluczyć np. hipotermię czy zatrucie, które mogło doprowadzić do utraty przytomności. W trakcie tego etapu bada się m.in. reakcje na bodźce bólowe oraz ruch gałek ocznych. 

Każdy z punktów zawartych w obydwu etapach jest szczegółowo rozpisany w wytycznych technicznych. Określa się w nich np. czas wykonywania poszczególnych czynności. „Proces rozpoznania śmierci mózgowej jest wieloetapowy i komisyjny” – komentował dla „Menedżera Zdrowia” prof. Lech Cierpka, konsultant krajowy ds. transplantologii klinicznej.

Jak określa się nieodwracalne zatrzymanie krążenia?

Kryteria i sposoby stwierdzenia nieodwracalnego zatrzymania krążenia zostały opisane w obwieszczeniu ministra zdrowia w sierpniu 2010 roku. Zatrzymanie krążenia, zgodnie z aktualną wiedzą medyczną, prowadzi w krótkim czasie do śmierci komórek mózgowych, a w efekcie do śmierci mózgu.

Nieodwracalne zatrzymanie krążenia rozpoznaje się poprzez określone kryteria, związane np. z zaprzestaniem bicia serca przez  określony czas. W procedurze wyróżniono także sytuacje szczególne dotyczące m.in. hipotermii.

Trudna sytuacja polskiej transplantologii

Wpisy, takie jak te publikowane przez Justynę Sochę nie przyczyniają się do poprawy stanu polskiej transplantologii. Jak oceniła w maju 2022 roku Najwyższa Izba Kontroli (NIK), rośnie liczba osób oczekujących na przeszczep, jednak liczba dawców maleje. 

Jako przyczyny tego stanu rzeczy NIK wskazuje m.in. brak organów do przeszczepu, spowodowany spadającą liczbą donacji oraz potencjalnych dawców. W 2017 roku odnotowano największą liczbę osób oddających narządy – 720. Od tego czasu sukcesywnie ich ubywa: w 2020 roku było ich już tylko 529, a w pierwszym półroczu 2021 roku chęć oddania organów zgłosiło 239 osób.

NIK podkreśla także, że wpływ na stan polskiej transplantologii ma zaprzestanie prac nad nową ustawą dotyczącą przeszczepów, niedoszacowanie wyceny procedur, a także niewystarczające zaangażowanie środowiska medycznego.

Lekarze są zgodni – transplantologia ratuje życie 

Transplantacja jest metodą leczenie dla pacjentów, dla których nie ma innej alternatywy. Jak mówił prof. Lech Cierpka na konferencji z okazji 20-lecia powstania Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego do spraw Transplantacji „Poltransplant”:

„Pacjenci po transplantacji mogą prowadzić normalne życie zawodowe, towarzyskie, rodzinne, uprawiać sport” – podkreśla z kolei prof. dr hab. n. med. Zbigniew Włodarczyk. Jak dodaje, w przypadku narządów takich jak serce czy płuca operacje przeszczepu ratują życie pacjentów.