Fake news w pigułce

W ostatnim czasie w sieci zaczęły krążyć przekazy głoszące, że szczepienia przeciw COVID-19 w Izraelu nie zadziałały, o czym rzekomo miałby świadczyć ostatni wzrost zakażeń koronawirusem SARS-CoV-2 w tym kraju. Przykładowo jeden z tekstów pt. „Antysemicki wykres? Drastyczny wzrost zachorowań na COVID-19  »wyszczepionym« Izraelu. Szczepionki nie działają”, opublikowany na stronie medianarodowe.com, operował właśnie takimi argumentami. Przekaz ten nie odpowiada jednak prawdzie, ponieważ na podstawie dostępnych danych wiemy, że szczepionki przeciw COVID-19 przyniosły wymierne korzyści dla Izraela.

Źródło: www.facebook.com

Czy szczepionki przeciw COVID-19 nie zadziałały w Izraelu? W czym tkwi manipulacja ostatnich przekazów?

W tekście pt. „Antysemicki wykres? Drastyczny wzrost zachorowań na COVID-19  »wyszczepionym« Izraelu. Szczepionki nie działają” ze strony medianarodowe.com możemy przeczytać, że rzekomo: „Badania amerykańskich naukowców dowodzą, że największy wzrost zachorowań na COVID-19 obserwowany jest w krajach niemal całkowicie »wyszczepionych«”. Źródłem tych doniesień miał być pewien wykres, który pojawił się na Twitterze.

Nowe zakażenia covid w „wyszczepionym” Izraelu i niewyszczepionej Palestynie. pic.twitter.com/1CR1oARfrc

— Maciej Pawlicki (@MaciejRPawlicki) August 12, 2021

Wykres zaczął pojawiać się bez żadnych dodatkowych komentarzy w wielu innych wpisach na Facebooku. Za każdym razem kierowano go do odbiorców, którzy byli nastawieni negatywnie wobec szczepień przeciw COVID-19, co wiązało się z tym, iż wyciągali oni podobny wniosek – szczepienia (rzekomo) nie działają. 

Takich badań jednak w ogóle nie przywołano (wykres to nie badanie). Jedyne, na co się powołano, to źródło w postaci wpisu na Twitterze, w którym przedstawiono tabelę dot. średniej liczby zakażeń na przestrzeni siedmiu dni w Izraelu i Palestynie. Widać na nim, że w ostatnim czasie w Izraelu doszło do większej liczby zakażeń niż w Palestynie (tam liczba ta miała maleć), w której zaszczepiła się mniejsza część populacji. Na podstawie wykresu nie można jednak wyciągnąć wniosku, iż „szczepienia nie działają”, ani że w krajach mniej zaszczepionych spadają zakażenia, a w tych bardziej – wzrastają.

W sierpniu zarówno w Izraelu, jak i w Palestynie wzrosła liczba zakażeń, czego na wykresie udostępnianym w mediach społecznościowych już nie ujęto poprzez zawężenie czasu do 10 sierpnia. Jeżeli rozwiniemy wykres do pełnego czasu, prezentuje się on zupełnie inaczej (kontekst działania szczepień wyjaśniamy w dalszej części analizy). Nie ma więc prawidłowości, która sugerowałaby, że zakażenia spadają tam, gdzie jest mało zaszczepionych, a rosną tam, gdzie jest ich niewielu.

Źródło: www.ourworldindata.org

Zauważmy, że na przestrzeni całej pandemii w Palestynie nigdy nie notowano takich poziomów zakażeń jak w Izraelu, a fale zakażeń – mimo bliskości geograficznej – nie zawsze pokrywały się z tymi, które notowano w Izraelu. W odpowiedzi na fałszywe przekazy profil #SzczepimySię, prowadzony przez Centrum Informacyjne Rządu, podkreślił, że „Warto brać pod uwagę, że ryzyko transmisji COVID-19 (zwłaszcza mutacji) w Izraelu jest znacznie większe niż w Palestynie, gdzie nie ma tak rozwiniętej np. turystyki, centrów biznesowych, dużych aglomeracji”. Wykres przywoływany w mediach społecznościowych nie może więc dowodzić teorii, błędnie przyjmowanej jako pewnik, na niekorzyść szczepień.

Skąd wiadomo, że mimo wzrostu zakażeń w Izraelu, szczepienia działają? Liczba zgonów jest niższa niż w czasie poprzednich fal zakażeń

W Izraelu prowadzi się szczepienia przy użyciu szczepionek Comirnaty od Pfizer/BioNTech oraz Spikevax od koncernu Moderna, których wyjściową skuteczność oszacowano na ok. 94-95 proc. W przypadku wariantu Delta skuteczność ta okazuje się być niższa w zapobieganiu chorobie, a z czasem może słabnąć, co podnosi próg odporności zbiorowiskowej do wyższego poziomu niż początkowo zakładano. Utrzymana została natomiast wysoka skuteczność przeciw ciężkiemu przebiegowi choroby, która w badaniach – jak wskazuje amerykańskie Centers for Diseases Control and Prevention (CDC) – „wyniosła 86% 2-12 tygodni po szczepieniu i 84% po 13-24 tygodniach. Skuteczność szczepionki utrzymała się w grupach zagrożonych ciężkim COVID-19”.

W Izraelu doszło już łącznie do czterech fal zakażeń. Szczepienia przeciw COVID-19 wdrożono jeszcze w trakcie trzeciej fali zakażeń, a liczba zaszczepionych była jeszcze zbyt niska, by można było mówić o jakichkolwiek korzyściach z wyszczepienia populacji w skali całego społeczeństwa. Do czasu wybuchu czwartej fali zdołano zaszczepić jednak ok. 60 proc. społeczeństwa. Taki poziom wyszczepienia powinien przynosić już wymierne korzyści. I przynosi.

Źródło: www.who.int

Na podstawie powyższych wykresów możemy zauważyć, że pomimo wzrostu zakażeń (górny wykres – zakażenia) podobnego do poziomów przy trzeciej fali liczba zgonów (dolny wykres – zgony) jest zdecydowanie mniejsza niż w przypadku poprzednich fal zakażeń. 

Dane prezentowane na stronie izraelskiego ministerstwa zdrowia wskazują, że poważne przypadki COVID-19 (w tym hospitalizacje) w grupie osób w wieku 60+ częściej dotyczą osób niezaszczepionych (zachorowania wyrażone na 100 000 – czyli najbardziej miarodajny wskaźnik umożliwiający porównanie grup). Na poniższym wykresie kolorem ciemnozielonym oznaczono osoby w pełni zaszczepione, jasnozielonym częściowo zaszczepione, a niebieskim – niezaszczepione.

Źródło: www.datadashboard.health.gov.il

Analogiczna sytuacja ma miejsce również w grupie osób poniżej 60. roku życia, czyli w grupie osób mniej narażonych na ciężki przebieg COVID-19. Na 100 000 osób w tej grupie wiekowej ciężkie przypadki COVID-19 (w tym hospitalizacje) dotyczą częściej niezaszczepionych. To kolejny z argumentów za tym, że szczepionki przeciw COVID-19 przynoszą wymierne korzyści w Izraelu.

Źródło: www.datadashboard.health.gov.il

Czy Izrael wciąż należy do najlepiej wyszczepionych państw świata? Wiele państw i terytoriów zdołało go wyprzedzić

Wbrew powszechnemu przekonaniu wiele państw ma obecnie większy poziom pełnego wyszczepienia populacji niż Izrael, w którym zaszczepiono 62 proc. społeczeństwa. Jak możemy dowiedzieć się ze strony Our World in Data do takich państw można zaliczyć m.in.: Portugalię (74 proc.), Danię (71 proc.), Hiszpanię (69 proc.), Kanadę (66 proc.), Zjednoczone Emiraty Arabskie (74 proc.), a także Chile (70 proc.) czy Urugwaj (72 proc.). Przyjrzyjmy się więc trzem państwom (Portugalii, Danii i Hiszpanii), w których poziom wyszczepienia populacji jest wyższy niż w Izraelu. Tam również nie dochodzi do wzrostu zgonów, pomimo wzrostu zakażeń.

Dane dot. zakażeń i zgonów z powodu COVID-19 w Portugalii

Źródło: www.who.int

Dane dot. zakażeń i zgonów z powodu COVID-19 w Danii

Źródło: www.who.int

Dane dot. zakażeń i zgonów z powodu COVID-19 w Hiszpanii

Źródło: www.who.int

Na podstawie wskazanych danych można zauważyć, że – podobnie zresztą jak w Izraelu – odkąd wdrożono szczepienia, wzrosty zakażeń nie wiążą się z analogicznie wzrastającą liczbą zgonów jak w przypadku poprzednich fal zakażeń. To świadczy o tym, że szczepionki przeciw COVID-19 są skuteczne.

Podsumowanie

Szczepionki przeciw COVID-19 to skuteczna metoda zapobiegająca zachorowaniom na COVID-19, jak i ciężkiemu przebiegowi choroby. Państwa o wysokim poziomie wyszczepienia mogą zaobserwować pozytywne skutki kampanii szczepień przeciw COVID-19. Z wiarygodnymi informacjami na temat szczepionek przeciw COVID-19 można zapoznać się na stronach Światowej Organizacji Zdrowia, Amerykańskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób, Europejskiej Agencji Leków, a także w białej księdze pt. „Szczepienia przeciw COVID-19. Innowacyjne technologie i efektywność”, opracowanej przez inicjatywę Nauka Przeciw Pandemii.