Fake news w pigułce

Od 22 grudnia 2023 roku na TikToku na profilu SilnaPatriotycznaPolska popularność zdobywa materiał, w którym zaprezentowano kilka grafik porównujących Unię Europejską do III Rzeszy. Na jednej z ilustracji napisano: „dzisiaj, Unia chce dokładnie tego samego, lecz pod inną nazwą” – co nawiązuje do koncepcji federalizacji.

Na kolejnej grafice zestawiono hasła „Jedna Rzesza jeden Führer” i „Jedna Unia jeden euro”, a do tego dołączono dwie mapy Europy – dawniejszą (z błędami) i bardziej współczesną (nieco nieaktualną) – z pytaniem „wygląda podobnie?”.

Fot. www.tiktok.com

Materiał uzyskał ponad 29 tys. polubień i ponad 2 tys. udostępnień. W sekcji komentarzy pojawiły się głosy, które popierały zaprezentowane treści, w tym m.in. [pisownia oryginalna]: „W punkt! Tylko inna nazwa” lub „szkoda że ludzie dopiero teraz załapali”.

Z drugiej strony pojawiło się też wiele sceptycznych wypowiedzi, takich jak [pisownia oryginalna]: „Ale Unia nikogo nie zmusza żeby do niej przystąpić XD” oraz „tylko że Niemcy podczas 2ww nie miały Hiszpanii i Portugalii”.

Unia Europejska to nie III Rzesza – różnice są istotne i jest ich wiele

Unia Europejska (UE) to unia gospodarcza oraz polityczna 27 krajów członkowskich. Wielokrotnie rozważano przekształcenie wspólnoty w federację, ale jak do tej pory nie wypracowano w tej sprawie konsensusu. W obecnym kształcie UE ma zupełnie inne cele i wartości niż państwo tworzone przez nazistów w latach 1933–1945. 

Fot. Council of the European Union / The Member States of the European Union, Publications Office / https://data.europa.eu/doi/10.2860/082123

III Rzesza to państwo opresyjne i totalitarne. To przeciwieństwo UE

W przeciwieństwie do Unii Europejskiej III Rzesza prowadziła politykę totalitarną i przede wszystkim opresyjną względem obywateli wielu narodów europejskich. W granice nazistowskiego państwa wcielano kraje wbrew ich woli.

Okupowane tereny były eksploatowane, a niektóre narody (m.in. Polacy i Żydzi) traktowane jako gorsze i podrzędne wobec Niemców. Dla przykładu – według szacunków w wyniku eksterminacji narodu żydowskiego zginąć mogło nawet 6 mln ludzi.

Unia Europejska nie dąży do podboju państw i eksterminacji ludności, a każdy kraj może dołączyć do wspólnoty, jeśli spełni określone warunki i podpisze odpowiedni traktat. W dodatku kraje UE potępiają totalitaryzm, a poszczególne narody nie są dyskryminowane w sposób systemowy. Jak napisano w przewodniku „Unia Europejska – Czym jest i czym się zajmuje”: 

Założyciele Unii Europejskiej byli przeciwnikami nazistowskich Niemiec

Historia Unii Europejskiej jest powiązana z działaniami po II wojnie światowej, które miały przeciwdziałać podobnym konfliktom w Europie. Właściwych początków wspólnoty można szukać w Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali (EWWiS), która została założona w 1951 roku m.in. przez Belgię, Francję, Republikę Federalną Niemiec (RFN), Holandię, Luksemburg i Włochy. 

Z czasem EWWiS przekształciła się w Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EGW), co następnie doprowadziło do powstania Unii Europejskiej w 1992 roku. Powołano ją na mocy traktatu z Maastricht, w którym określono ramy wspólnej polityki gospodarczej, polityki zagranicznej oraz bezpieczeństwa, a także współpracę w obszarze wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. 

Za głównego twórcę inicjatywy EWWiS uważa się Francuza Jeana Monneta, który był zadeklarowanym przeciwnikiem nazistowskich Niemiec w czasie II wojny światowej. Polityk zaproponował, by niemiecko-francuski przemysł produkcji węgla i stali – surowców de facto umożliwiających zbrojenie się – podporządkować jednej instytucji. Zgodnie z jego założeniem miało to doprowadzić do współdzielenia produkcji i uniemożliwienia konfliktów w przyszłości. 

Robert Schuman, francuski minister spraw zagranicznych, we współpracy z Monnetem w maju 1950 roku ogłosił plan koordynacji produkcji węgla i stali (tzw. deklaracja Schumana), co dało podstawy do utworzenia EWWiS. Obecnie datę tę traktuje się również symbolicznie, jako czas pierwszych kroków współczesnej Unii Europejskiej. 

Idea zjednoczenia Europy była popierana przez przeciwników nazizmu

Wśród pionierów Unii Europejskiej wymienia się przede wszystkim osoby, które sprzeciwiały się nazistowskiej i faszystowskiej ideologii. Ideę założenia EWWiS Monneta i Schumana popierał m.in. Niemiec Konrad Adenauer, który został pierwszym kanclerzem Republiki Federalnej Niemiec. Polityk był zwolennikiem pokoju i integracji powojennej Europy. Przed i w trakcie II wojny światowej Adenauer przeciwstawiał się polityce prowadzonej przez nazistów, za co spotykały go represje.

Unia Europejska i III Rzesza – nie porównujmy „jabłek z pomarańczami”

Polityka prowadzona w ramach Unii Europejskiej znacząco różni się od tej, która była prowadzona przez nazistów w III Rzeszy. Jak wskazuje Encyklopedia PWN w kontekście współczesnej wspólnoty: „UE nie jest europejskim »superpaństwem«, lecz ugrupowaniem integracyjnym, którego podstawą są suwerenne państwa narodowe i które w pełni respektuje ich narodową tożsamość”.

Najprościej mówiąc, w materiale na TikToku posłużono się fałszywą analogią. To błąd logiczny, który polega na porównywaniu rzeczy tylko na podstawie tego, że wydają się mieć pewne podobieństwa w niektórych aspektach (co w tym przypadku dotyczy map z błędami, na których w granicach III Rzeszy znalazła się m.in. Hiszpania).

Prostym i często przywoływanym przykładem tego błędu jest zestawienie jabłek i pomarańczy, które co prawda są owocami, ale nie są tym samym gatunkiem i bardzo się różnią.