Fake news w pigułce

Narracja, zgodnie z którą uchodźcy są w Polsce traktowani lepiej niż Polacy, jest elementem dezinformacji i ma na celu wzbudzenie niechęci do uchodźców. Od początku rosyjskiej inwazji na Ukrainę w sieci pojawia się wiele informacji przedstawiających pomoc dla Ukraińców jako problem dla Polaków. Większość z nich sugeruje, że Ukraińcy stanowią uprzywilejowaną grupę, mogącą liczyć na wsparcie niewspółmierne dla realnych i niezbędnych potrzeb.

Na Facebooku pojawił się post, którego treść dotyczy pomocy uchodźcom z Ukrainy. Wypowiedź zawiera wyliczenia świadczeń, na które mogą liczyć Ukraińcy przyjeżdżający do Polski, a także rozrywek, z których korzystają „za darmo”, w świetle czego Polacy mają jawić się jako „obywatele II kategorii”.

Źródło: www. facebook.com

Komentarze zamieszczone pod postem świadczą o tym, że część użytkowników portalu podziela zdanie wyrażone we wpisie. Zwracają oni uwagę na uprzywilejowane – w porównaniu do Polaków – traktowanie uchodźców. „Rząd traktuje Polaków tak samo jak Putin traktuje swoich rabów” – napisał jeden z komentujących.

40 zł dziennie dla Ukraińców? Nie, to dla osób przyjmujących uchodźców

W poście stwierdzono, że Ukraińcom, którzy przybyli do Polski, wypłaca się 40 zł dziennie. „Przykładowo ukraińska rodzina z matką i dwójką dzieci: 40 zł dziennie pomoc na osobę na dzień plus 80 zł na dzieci, czyli 3600 zł miesięcznie” – napisano.

Pieniądze te nie trafiają bezpośrednio do Ukraińców, a do osób, które zdecydowały się ich przyjąć pod swój dach. Jest to rozwiązanie czasowe. Zgodnie z ustawą o pomocy obywatelom Ukrainy świadczenie to może być wypłacane maksymalnie do 60 dni i w szczególnych przypadkach przedłużone. Pisaliśmy na ten temat w naszej analizie.

Świadczenia udzielane Ukraińcom dyskryminują Polaków? To te same, które mogą otrzymywać Polacy

Wśród wymienionych we wpisie świadczeń płynących do uchodźców znalazło się „500 plus na dwoje dzieci 1000 zł miesięcznie” oraz zasiłek rodzinny w wysokości „około 200 zł miesiąc”. Wszystko brzmi tak, jakby od czasu rozpoczęcia wojny na wschodzie Europy tylko Ukraińcy byli uprawnieni do otrzymywania takich świadczeń, co nie jest prawdą. 

W świetle art. 26 ust. 1 pkt 2 ustawy pomocowej obywatelowi Ukrainy przysługuje świadczenie wychowawcze, o którym mowa w ustawie o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci – czyli świadczenie Rodzina 500+. Uprawnieni obywatele Polski nadal otrzymują 500+, a udzielenie takiej formy pomocy nie sprawi, że Polacy przestaną otrzymywać wskazane środki.

Uchodźcy mogą starać się również o zasiłek rodzinny oraz o inne świadczenia rodzinne, o których mowa w ustawie o świadczeniach rodzinnych. Świadczenia te są również dostępne dla Polaków, a wypłacanie ich Ukraińcom nie sprawia, że obywatele polscy przestali je otrzymywać. 

Wsparcie udostępniane uchodźcom w ramach świadczeń rodzinnych ma umożliwić im rozpocząć funkcjonowanie w naszym kraju i ułatwić zaaklimatyzowanie się w nowym miejscu, w tym znalezienie nowego miejsca zamieszkania czy też pracy bez szczególnego zagrożenia dla bezpieczeństwa socjalnego.

600 zł miesięcznie od ONZ? To rozwiązanie czasowe w związku z wojną w Ukrainie

W poście stwierdzono, że Ukraińcom „ONZ wypłaca 600 zł miesięcznie”. Jest to jednak rozwiązanie czasowe, które wynika z trudnej sytuacji, w jakiej znaleźli się uchodźcy w związku z wojną w Ukrainie.

Ukraińskie dzieci mają żłobki, przedszkola i szkoły za darmo? Dofinansowania czy darmowa edukacja dotyczy też polskich dzieci

Użytkownik Facebooka wymienia we wpisie, co jego zdaniem uchodźcy z Ukrainy otrzymają w Polsce „za darmo” – są to m.in. przedszkola i szkoły. Problem w tym, że edukacja w Polsce jest darmowa i w żaden sposób nie dyskryminuje to Polaków. 

Zgodnie z art. 26. ust. 1 pkt 5 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy obywatelowi tego kraju, który przebywa w Polsce legalnie, przysługuje prawo do dofinansowania opłaty za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna. Takie wsparcie dotyczy również Polaków. Możliwość skorzystania z niego przez Ukraińców nie ogranicza dopłat przysługujących obywatelom Polski.

Niektóre samorządy zdecydowały o czasowym zwolnieniu uchodźców z opłat za przedszkola i żłobki. Są to decyzje poszczególnych jednostek samorządowych i nie obejmują terytorium całego kraju. Na taki krok zdecydowały się m.in.: Szczecin, Łódź oraz Śrem. Również prywatne placówki oferują bezpłatne miejsca dla dzieci uchodźczych.

Uchodźcy dostają darmowe mieszkania? Fałszywe przekazy z wyjątku czynią regułę

We wpisie stwierdzono, że Ukraińcy dostają w Polsce darmowe mieszkania. We wcześniejszych postach na ten temat pojawiały się informacje o miejscach noclegu udostępnianych (nie przekazywanych na własność) przez Polski Fundusz Rozwoju. Jest to jednak rozwiązanie czasowe i mocno ograniczone dostępnością. Więcej na ten temat przeczytasz w naszej analizie.

Wielu Ukraińców poszukuje schronienia na własną rękę u Polaków, którzy zaoferowali pomoc w postaci tymczasowego noclegu we własnych domach. Niektórzy decydują się na samodzielny wynajem mieszkania, co ma widoczny wpływ na sytuację na rynku mieszkaniowym w Polsce.

Uchodźcy z Ukrainy mogą także starać się o mieszkanie komunalne i socjalne (podobnie jak i Polacy). Polskie prawo nie wyklucza możliwości zamieszkiwania w tego rodzaju lokalach osobom nieposiadającym polskiego obywatelstwa. To nie oznacza, że wszyscy Ukraińcy dostaną takie mieszkania (ich ilość jest ograniczona).

Darmowe bilety komunikacji miejskiej czy PKP dla Ukraińców? Nie na zawsze i nie wszędzie…

W poście zauważono, że uchodźcom oferowane są bezpłatne bilety komunikacji. PKP faktycznie wprowadziło darmowe bilety. Jest to jednak rozwiązanie czasowe. Początkowo miało obowiązywać do końca marca, ale zdecydowano o jego przedłużeniu o kolejny miesiąc, na nowych zasadach.

Zgodnie z nowymi przepisami z bezpłatnych przejazdów pociągami PKP Intercity mogą skorzystać pewne grupy ukraińskich obywateli. Są to: dzieci i młodzież do lat 18, kobiety, mężczyźni powyżej 60. roku życia, mężczyźni w wieku od 18 do 60 lat z niepełnosprawnością.

Niektóre samorządy zdecydowały o wprowadzeniu darmowych przejazdów komunikacją miejską dla Ukraińców. Przykładem jest Warszawa, która oferuje Ukraińcom bezpłatną komunikację miejską (na razie bezterminowo), a także zwolnienie z opłat za przejazdy Kolejami Mazowieckimi (do 30 kwietnia 2022 roku).

Darmowe atrakcje dla ukraińskich dzieci nie dyskryminują Polaków. Służą aklimatyzacji najmłodszych uchodźców

We wpisie pojawia się również informacja o darmowym kinie i zoo dla Ukraińców, co miałoby godzić w Polaków, którzy nie mają takiej możliwości we własnym państwie i muszą płacić za wejścia w takie miejsca.

Niektórzy prywatni przedsiębiorcy, chcąc zaoferować pomoc Ukraińcom i umożliwić ukraińskim dzieciom aklimatyzację w Polsce, oferują bezpłatne seanse w języku ukraińskim (dotyczy to konkretnego repertuaru, skierowanego głównie do dzieci). 

Poszczególne ogrody zoologiczne oferują zniżki dla uchodźców. Na przykład gdańskie zoo wprowadziło bezpłatne bilety dla uchodźców od 23 marca do 30 kwietnia 2022 roku. Okresowa decyzja jest związana z chęcią umilenia trudnego czasu związanego z wojną w ich kraju.

Rozwiązania te zostały wprowadzone czasowo. Zwiedzanie zoo czy filmy animowane z ukraińskim dubbingiem mają wesprzeć najmłodszych w odnalezieniu się w nowej sytuacji i pomóc im choć na chwilę zapomnieć o wojennej rzeczywistości w ich kraju.

Podsumowanie

Przekazy bazujące na emocjach starają się wzbudzić niechęć do uchodźców, a zestawienie wsparcia udzielanego osobom z Ukrainy z sytuacją polskich emerytów ma sprawiać wrażenie niesprawiedliwego traktowania tej drugiej grupy. Część przedstawionych w poście rozwiązań pomocowych jest czasowa, inne są wyolbrzymione lub wyrwane z kontekstu. Brak poinformowania o tym fakcie stanowi element dezinformacji. 

Zanim uwierzymy w wiadomości przekazywane przez anonimowe konta w mediach społecznościowych, należy sprawdzić źródło tych informacji, w szczególności gdy publikujący nie powołują się na żadne dowody. Nawet tak dokładne wyliczenia, jak te przedstawione w omawianym wpisie, mogą okazać się niezgodne z prawdą.