FAKE NEWS W PIGUŁCE

Jak szacuje Biuro Wysokiego Komisarza ONZ ds. uchodźców, już ponad 3 mln osób uciekło do sąsiadujących z Ukrainą państw, by uniknąć skutków wojny; najwięcej do Polski – 1,8 mln (stan na 15.03.2022). Oprócz tego uchodźcy wyjeżdżają także do Rumunii, Mołdawii i Węgier. Tak wzmożona liczba uchodźców spowodowała pojawienie się dezinformujących przekazów, które mają na celu zniechęcić do ich przyjmowania, jak i spolaryzować społeczeństwo.

Wideo opublikowane na jednej z facebookowych grup, opisane jako „już wkrótce w Łotwie!”, ma przedstawiać nieodpowiednie zachowanie ukraińskich uchodźców, którzy uciekli przed wojną w Ukrainie. Ma to generalizować ten naród, by w oczach odbiorców przedstawić go negatywnie jako całość. To samo nagranie pojawia się także na Facebooku z opisem „Ukraińscy uchodźcy w Niemczech”.

Źródło: www.facebook.com

Materiał został udostępniony kilka tysięcy razy, a pod postem wywiązała się dyskusja. Po przetłumaczeniu komentarzy z języka rosyjskiego na polski możemy przeczytać, że część z komentujących w negatywny sposób odnosiła się do zachowania Ukraińców, a część zwracała uwagę, że nagrania nie zostały wykonane w ostatnim czasie: „już niedługo we wszystkich krajach Europy… oglądaj na dużych ekranach”, „Co można powiedzieć! Bydło! Zachowanie i sposób komunikacji pokazały, jakimi są ludźmi. Dlatego zaczynają uciskać normalnych ludzi!”, „ten filmik jest oczywiście stary. Kolejny fałszywy podniesie falę”, „Usuń post. Ten filmik jest stary”.

Nagrania zostały opublikowane długo przed rosyjską inwazją

Wbrew temu, co znajduje się w opisie jednego z postów, nagrania nie zostały wykonane w Niemczech, lecz w Polsce. Świadczą o tym polskie opisy produktów znajdujących się na półkach. Wstępnie można było też stwierdzić, że nagranie raczej nie mogło powstać zimą 2022 roku, ponieważ ludzie w sklepie są dość lekko ubrani, a na półkach widać artykuły sezonowe przeznaczone na okres letni (m.in. skrzynie ogrodowe).

Aby znaleźć źródło nagrań, wykonaliśmy wsteczne wyszukiwania obrazem, bazując na zrzutach ekranu zawierających kadry z nagrań. Następnie skorzystaliśmy z opcji szukania obrazem w wyszukiwarce Yandex, skierowanej głównie do rosyjskich użytkowników. Dzięki temu udało się znaleźć inne kopie opublikowanych materiałów. 

Źródło: www.yandex.com

Analiza metadanych jednego ze znalezionych nagrań wykazała, że zostało ono zmodyfikowane 6 czerwca 2021 roku.

Źródło: www.metadata2go.com

Potwierdzeniem tego, że nagrania te powstały przed rosyjską inwazją na Ukrainę, są również daty publikacji nagrań w innych serwisach wideo. Jedno z nagrań zostało opublikowane 9 czerwca 2021 roku, a w serwisie Pikabu.ru znajdziemy z kolei oba materiały, które udostępniono w poście. Ich data publikacji to 8 czerwca 2021 roku.

Źródło: www.pikabu.ru

Podsumowanie

Nagrania przedstawiają wydarzenia z przeszłości. Publikowanie ich w obecnym kontekście może być próbą wzbudzenia negatywnych emocji wobec ukraińskich uchodźców. Mimo że wideo jest prawdziwe, to pokazuje wyłącznie zachowanie pewnej grupy osób. Zawsze warto pamiętać o tym, że poszczególne incydenty – nawet jeżeli są nagłaśniane – nie świadczą o powszechności zjawiska.