O jakich spółkach mowa?

Spółki z udziałem Skarbu Państwa to przedsiębiorstwa, w których państwo posiada przynajmniej częściowe (lub większościowe) udziały. 

Ze strony Ministerstwa Aktywów Państwowych wynika, że pod nadzorem MAP jest obecnie 135 spółek. To nie są jeszcze wszystkie spółki z udziałem Skarbu Państwa, bo nie we wszystkich to MAP jest organem reprezentującym Skarb Państwa. Z najbardziej aktualnych danych wynika, że jesienią 2023 roku Skarb Państwa miał udziały w co najmniej 425 spółkach. 

Wymiana kadr we wszystkich tych przedsiębiorstwach to długotrwały proces. Z wyliczeń serwisu money.pl wynika, że mowa o nawet 6 315 osobach, w tym 240 osobach zasiadających w radach lub zarządach spółek notowanych na giełdzie.

Pierwsze odwołania już w grudniu

Już 13 grudnia, a więc w dniu powołania obecnego rządu, Minister Aktywów Państwowych odwołał Janinę Goss z Rady Nadzorczej ORLEN S.A. Dwa tygodnie później, 29 grudnia, minister Borys Budka ogłosił, że odwołał Zbigniewa Gryglasa (polityka PiS) z rady nadzorczej PGE S.A.

Ze stanowiska został odwołany również Wojciech Kałuża, który do 3 stycznia 2024 roku był zastępcą prezesa Jastrzębskiej Spółki Węglowej. To powiązany z PiS radny sejmiku województwa dolnośląskiego. Tydzień później stanowisko stracił Kazimierz Kujda (dawny prezes zarządu spółki Srebrna, w której udziały ma Instytut im. Lecha Kaczyńskiego) z Rady Nadzorczej Banku Gospodarstwa Krajowego.

Styczeń i luty miesiącami zmian

W wielu spółkach zmiana kadr wymaga zwołania walnych zgromadzeń. Zgodnie z art. 385 par. 1 Kodeksu spółek handlowych to walne zgromadzenie powołuje i odwołuje rady nadzorcze spółek. Na 30 stycznia zwołano Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie w Enea S.A. podczas którego powołano nową radę nadzorczą, na której czele stanęła Ewa Bagińska.

31 stycznia ma z rady nadzorczej PGE odwołano Janinę Goss przedstawianą przez media jako przyjaciółka Jarosława Kaczyńskiego. Nieco później, 2 lutego odwołano Radę Nadzorczą PKO BP, a trzy dni członków Rady Giełdy Papierów Wartościowych. Dzień później, 6 lutego, odwołano członków Rady Nadzorczej Orlenu.

Na połowę lutego zaplanowane są walne zgromadzenia akcjonariuszy KGHM Polska Miedź i Grupy Azoty oraz PZU. 

Nie obyło się bez nominacji

Zgodnie z obietnicą nowa koalicja rządowa pracuje nad wymianą kadr w spółkach z udziałem Skarbu Państwa. Na najbliższy czas zaplanowane jest wiele walnych zgromadzeń, których celem będzie zmiana przewodniczących i rad nadzorczych.

Jednocześnie wobec obietnicy rządu kontrowersje wzbudziły niektóre jego decyzje. Waldemar Buda z PiS zwrócił uwagę na fakt powołania Marcina Horynia na prezesa Agencji Mienia Wojskowego. To członek Rady Naczelnej PSL.

Agencja Mienia Wojskowego nie jest jednak spółką Skarbu Państwa. Zgodnie z powołującą ją ustawą, to agencja wykonawcza, reprezentująca Skarb Państwa w podległych jej spółkach (art. 5). Spółki te mają swoje własne rady nadzorcze, a Agencja tylko je nadzoruje, tak jak nad innymi spółkami nadzór sprawują np. ministerstwa.

Kontrowersje wzbudziło też powołanie na stanowisko prezesa Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych bez konkursu Marcina Wojdata. To samorządowiec od wielu lat związany z warszawskim ratuszem. Wedle zapowiedzi, będzie on na tym stanowisku tylko tymczasowo, aż do wyłonienia nowego prezesa w ramach konkursu. Faktycznie miesiąc później ogłoszono konkurs na stanowisko prezesa.

Kto jeszcze dołączy do rad nadzorczych?

O tym, kogo jeszcze możemy spodziewać się w radach nadzorczych spółek Skarbu Państwa świadczyć może lista dostępna na stronie Kancelarii Premiera. Wymieniono na niej osoby, które otrzymały pozytywną opinię Rady do spraw tych spółek. Zgodnie z ustawą składa się ona z członków powołanych przez premiera i ministra aktywów państwowych (art. 28).

Pozytywną opinię Rady uzyskał m.in. Andrzej Rzońca. Na swojej stronie przedstawia się on jako „główny ekonomista Platformy Obywatelskiej”. Z końcem stycznia został członkiem Rady Nadzorczej PGE.

Wśród kandydatów znaleźli się także Piotr Ludomir Szymanek i Michał Gniatowski. Obydwaj startowali do Sejmu z list Trzeciej Drogi, ale się do niego nie dostali. Pierwszy z nich nie jest członkiem żadnej partii, a drugi – członkiem Polski2050. 30 stycznia Gniatowski został członkiem Rady Nadzorczej Enei.

Hołownia: członkowie Polski2050 muszą odejść ze spółek

9 lutego na portalu X przewodniczący Polski2050 Szymon Hołownia oświadczył, że członkostwa w jego partii nie można łączyć z członkostwem w radzie nadzorczej spółki. Takie osoby muszą podać się do dymisji.

W reakcji na ten wpis Prawo i Sprawiedliwość przedstawiło listę osób związanych z partią Szymona Hołowni i zasiadających na ważnych stanowiskach państwowych spółek. Wśród nich jest np. ekspert Polski2050 Andrzej Sadkowski (członek Rady Nadzorczej PGE), czy wspomniany Michał Gniatowski.

Dzień później Michał Gniatowski oświadczył, że wobec wyboru przed jakim postawił go Hołownia, wybiera zawieszenie swojej aktywności w partii, zamiast odejścia z Rady Nadzorczej Enei.

Trzecia Droga składa projekt o ładzie spółek

1 marca do Sejmu wpłynął projekt ustawy posłów Trzeciej Drogi dotyczący podniesienia wymogów kwalifikacyjnych i zaostrzenia kryteriów wobec osób zasiadających w radach nadzorczych. Przewiduje on powoływanie do rad „członków niezależnych”, którzy nie będą mogli należeć do żadnej partii politycznej.

22 marca projekt wciąż oczekiwał na I czytanie w Sejmie.

Zwolnienia trwają, ale czy unikniemy partyjnych nominacji?

Na podstawie wyżej przedstawionych faktów można bezsprzecznie stwierdzić, że w spółkach Skarbu Państwa trwają zwolnienia członków Rad Nadzorczych. Z pewnością jednak nie stało się tak jeszcze we wszystkich spółkach.

Jednocześnie wciąż nie jest pewne, czy nowy rząd powstrzyma się od partyjnych nominacji i powoływania ludzi bez konkursów. Wspomniane kontrowersje świadczą o tym, że tak się nie stało.

Obecnie tę obietnicę oceniamy na częściowo zrealizowaną.