Obietnica przywrócenia funkcji Pełnomocnika rządu do spraw Samorządu Terytorialnego znajdowała się w Programie Prawa i Sprawiedliwości w dziale “Dobrze zorganizowany i sprawny rząd”. Zgodnie z Programem, powołanie pełnomocników miało być jednym ze środków wspomagających premiera w realizacji zadań ponadresortowych i celów strategicznych: „W miarę potrzeb w strukturze KPRM działać będą pełnomocnicy rządu powoływani do wykonania konkretnych zadań ponadresortowych. Przede wszystkim przywrócimy funkcję Pełnomocnika Rządu do Spraw Samo- rządu Terytorialnego. Jest to uzasadnione potrzebą zinstytucjonalizowania relacji między rządem a jednostkami samorządu terytorialnego i ich reprezentacją, prowadzenia systematycznych prac nad optymalizacją podziału zadań i kompetencji oraz ich finansowania, a także usprawnienia wykonywania kompetencji kontrolnych w stosunku do organów samorządowych przez premiera i wojewodów”.

Obietnica ta stanowi część planu szerszej korekty struktury i zasad funkcjonowania Rady Ministrów. Odnowiona Rada miała w sposób optymalny wyznaczać cele polityki państwa we wszystkich istotnych sprawach oraz zapewniać ich konsekwentną i spójną realizację. Na mocy Rozporządzenia z dnia 16 stycznia 2018 r. Rada Ministrów ustanowiła urząd Pełnomocnika Rządu do spraw Współpracy z Samorządem Terytorialnym. Pełnomocnik posiada rangę sekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji. Zgodnie z rozporządzeniem, ma on zajmować się koordynacją działań strony rządowej, dotyczących prac w Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego w zakresie ustalonym w art. 3 ustawy z dnia 6 maja 2005 r. o Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego oraz o przedstawicielach Rzeczypospolitej Polskiej w Komitecie Regionów Unii Europejskiej. Do zadań tej komisji należą:

• wypracowywanie wspólnego stanowiska strony rządowej i samorządowej, dotyczących priorytetów gospodarczych i społecznych, takich jak: gospodarka komunalna i funkcjonowanie samorządu gminnego oraz powiatowego czy rozwój regionalny i funkcjonowanie samorządu wojewódzkiego,
• dokonywanie przeglądu i ocen warunków prawnych i finansowych funkcjonowania samo- rządu terytorialnego,
• ocena stanu funkcjonowania samorządu terytorialnego w odniesieniu do procesu integracji Unii Europejskiej, w tym wykorzystania środków finansowych,
• analizowanie informacji o przygotowanych projektach aktów prawnych, dokumentów i programów rządowych dotyczących problematyki samorządu terytorialnego, w szczególności przewidywanych skutków finansowych,
• opiniowanie projektów aktów normatywnych, programów i innych dokumentów rządowych dotykających problematyki samorządu terytorialnego, w tym także określających relacje pomiędzy samorządem terytorialnym a innymi organami administracji publicznej.

Realizacja tych zadań ze strony Pełnomocnika Rządu ds. Współpracy z Samorządem Terytorialnym, zgodnie z Rozporządzeniem, polegać ma na:

• koordynacji opracowania harmonogramu prac tej komisji,
• zapewnieniu współpracy i wymiany informacji pomiędzy administracją rządową, a jednostkami samorządu terytorialnego,
• dokonywaniu ocen i formułowaniu wniosków co do współpracy między administracją rządową a jednostkami samorządu terytorialnego.

Do uprawnień Pełnomocnika Rządu ds. Współpracy z Samorządem Terytorialnym zalicza się:

• korzystanie z pomocy organów administracji rządowej, które mają obowiązek z nim współdziałać, w szczególności w zakresie udostępniania informacji niezbędnych do realizacji jego zadań,
• wnoszenie, za zgodą Prezesa Rady Ministrów, projektów dokumentów rządowych wynikających z zakresu jego działania do rozpatrzenia przez Radę Ministrów,
• przedstawianie analiz ocen i wniosków związanych z zakresem jego działania oraz sprawozdań ze swojej działalności,
• powoływanie zespołów o charakterze opiniodawczym lub do opracowania określonych zagadnień oraz zlecanie przeprowadzenia ekspertyz w zakresie swojego działania.

Obsługę merytoryczną, organizacyjno-prawną, techniczną i kancelaryjno-biurową Pełnomocnika zapewnia Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji. Wydatki związane z jego działalnością pokrywane są przez budżet państwa (część 17 budżetu – “administracja publiczna”).

Obecnie funkcję tę pełni powołany na Sekretarza Stanu w MSWiA 17 stycznia 2018 r. Paweł Szefernaker. Poza współpracą z samorządem, odpowiada w resorcie m.in. za sprawy związane z kościołami i związkami wyznaniowymi oraz mniejszościami narodowymi i etnicznymi.