Kontekst wypowiedzi

Do porannej rozmowy w Radiu Kraków dnia 17 maja 2021 roku zaproszona została posłanka PiS Urszula Rusecka. Polityczka odpowiadała na pytania o uchwalony w poprzedni weekend program społeczno-gospodarczy pod nazwą „Polski Ład”. Jedno z pytań dotyczyło pomysłu na zwolnienie z podatków pracujących osób w wieku emerytalnym. Rusecka – tłumacząc rządowe plany – stwierdziła, że „Niestety mamy taką sytuację demograficzną, jaką mamy. I musimy zrobić wszystko, żeby te współczynniki demograficzne poprawiać”.

Co to znaczy, że społeczeństwo się starzeje?

W ujęciu biologicznym starzenie się to proces zmian wstecznych w komórkach i narządach, prowadzący do śmierci organizmu. W demografii zjawisko to definiuje się jednak jako wzrost udziału osób starszych (zwykle w wieku 65 lat i więcej), przy jednoczesnym zmniejszeniu się procentowego udziału dzieci w badanej populacji, na co największy wpływ mają: dzietność, śmiertelność i migracje.

Prognozy starzenia się dla Polski i Europy

Europejski urząd statystyczny (Eurostat) przeprowadza regularne badania statystyczne związane ze starzeniem się europejskiego społeczeństwa. Podczas badań bierze pod uwagę różne dane, np. jaki procent w danym społeczeństwie stanowią osoby w wieku poprodukcyjnym (czyli osoby, które ukończyły 65. rok życia).

Liderem statystyki są Włochy, gdzie już 23,2 proc. obywateli ma 65 lat lub więcej. Średnia krajów Unii Europejskiej wynosi 20,6 proc. Na tle tych danych Polska wydaje się relatywnie młodym społeczeństwem, gdyż w 2020 roku osoby w wieku co najmniej 65 lat stanowili 18,2 proc. polskiego społeczeństwa. Plasuje to nasz kraj na 23. miejscu wśród 27 państw Unii Europejskiej.

Inną informację na temat wieku danego społeczeństwa daje nam mediana wieku ludności. Nie jest to średnia wieku danego społeczeństwa, a miara określająca najmniejszy wiek, którego nie osiągnęła połowa roczników badanego społeczeństwa, a która została przekroczona przez drugą połowę. Wyliczenie mediany daje nam więc wgląd w informację o wieku „statystycznego mieszkańca danego państwa”. Mediana w Polsce w roku 2020 wynosiła (bez względu na płeć) 41,9 roku, czyli mniej niż średnia europejska, która w 2020 roku była równa 43,9. W kilku państwach mediana nie przekroczyła 40 lat, a były to: Cypr (37,8), Irlandia (38) i Luksemburg (39,6).

Eurostat prognozuje też, ile będzie wynosić mediana wieku ludności w kolejnych latach. Na zwiększenie się lub zmniejszenie mediany ma wpływ kilka elementów, np. imigracja, dzietność, długość życia oraz rozwój społeczno-ekonomiczny.

Według Eurostatu wśród 27 krajów Unii Europejskiej mediana może wzrosnąć o 4,5 roku w ciągu najbliższych trzech dekad, co oznacza, że w 2050 roku wskaźnik ten wyniesie 48,2 roku. Duża zmiana nastąpi w polskiej demografii. Do 2050 roku mediana wieku obywateli polskich może wzrosnąć o ponad 8 lat. Wobec tego „statystyczny Polak” będzie osobą po pięćdziesiątce. Podobny wzrost wieku ma nastąpić w Słowacji i na Malcie. Profile wiekowe dla „statystycznego obywatela” takich krajów jak Francja, Belgia, Holandia i Dania również ulegną zmianie – mediana ich wieku wzrośnie o 3 lub 4 lata. Jeszcze wolniej będzie się starzeć społeczeństwo szwedzkie i niemieckie.

Podobną wypowiedź, autorstwa Michała Szczerby, analizowaliśmy w sierpniu 2020 roku.

Artykuł powstał w ramach projektu „Fakty w debacie publicznej”, realizowanego z dotacji programu „Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy”, finansowanego z Funduszy EOG.