Kontekst wypowiedzi

27 kwietnia 2021 roku Sebastian Kaleta udostępnił na Twitterze link do artykułu portalu Berliner Zeitung (centrolewicowego dziennika), w którym opisano przypadek niemieckiego sędziego, któremu – po tym, jak uchylił nakaz noszenia maseczek w szkole – przeszukano dom, zabezpieczono telefon oraz postawiono zarzuty ze specjalnego przepisu karnego dotyczącego odpowiedzialności sędziów. Sebastian Kaleta w swoim tweecie dodał, że w Niemczech sędziom immunitet nie przysługuje.

Kontrowersyjne orzeczenie

Z opublikowanego przez „Berliner Zeitung” artykułu wynika, że w związku z decyzją dotyczącą wymogu noszenia maseczek w szkołach w Turyngii prokuratura wszczęła śledztwo przeciwko sędziemu Sądu Okręgowego w Weimarze. 8 kwietnia 2021 roku wydał on orzeczenie, zgodnie z którym dyrektorzy i nauczyciele w dwóch weimarskich szkołach otrzymali zakaz nakładania na uczniów i innych nauczycieli obowiązku:

• noszenia na zajęciach i na terenie szkoły wszelkiego rodzaju masek na twarz,
• zachowywania od siebie minimalnych odległości,
• brania udziału w szybkich testach na obecność koronawirusa SARS-CoV-2.

Jak czytamy w uzasadnieniu dostępnym na portalu OpenJur, utrzymanie tych nakazów spowodowałoby, że „Dzieci zostałyby poszkodowane fizycznie, psychicznie i edukacyjnie bez żadnej korzyści dla samych dzieci lub osób trzecich. Naruszyłoby to również liczne prawa dzieci i ich rodziców wynikające z przepisów, konstytucji i konwencji międzynarodowych”. Powódką w sprawie była matka dwóch uczniów.

Jak podaje „Berliner Zeitung”, według prokuratury istnieje podejrzenie, że sędzia dopuścił się przekroczenia prawa. W związku z tym podejrzeniem przeszukano jego dom i biuro, a jego telefon komórkowy skonfiskowano. Jak czytamy, decyzja i podjęte przez prokuraturę działania wywołały w Niemczech dyskusję. W związku ze sprawą oświadczenie wydało niemieckie Ministerstwo Edukacji, które zapewniło, że obowiązek noszenia maseczek w szkołach na terenie Turyngii nadal obowiązuje, a zwolnienie z tego obowiązku powinno dotyczyć tylko tych uczniów, których dotyczyła sprawa w weimarskim sądzie. Resort zwrócił również uwagę, że sąd rodzinny nie posiada kompetencji do wydawania orzeczeń w sprawie środków ochrony przed infekcjami lub aktów prawnych wydawanych przez rząd kraju związkowego.

Immunitet sędziowski w Niemczech

Jak wynika z opracowania Biura Analiz i Dokumentacji Kancelarii Senatu, sędziowie w Niemczech nie są chronieni immunitetem. Zgodnie z art. 97 ust. 1 niemieckiej ustawy zasadniczej: „sędziowie są niezawiśli i podlegają jedynie ustawie” (ustawie o sędziach, Richtergesetz). Niezawisłość sędziowska traktowana jest w tym kraju jako podstawa praworządnego działania wymiaru sprawiedliwości.

Jeśli sędzia podczas wykonywania obowiązków sędziowskich lub w innej sytuacji naruszy podstawowe zasady konstytucji federalnej albo konstytucji danego landu bądź uregulowany w tej konstytucji porządek prawny, Bundestag (niemiecki parlament) może skierować do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o przeniesienie takiego sędziego na inne stanowisko, w stan spoczynku lub, w przypadku udowodnienia postępowania zamierzonego, może zdecydować o zakazie wykonywania zawodu. Trybunał podejmuje swą decyzję większością dwóch trzecich głosów i jest ona ostateczna. Za stwierdzone interpretowanie prawa przez sędziego we własnym doraźnym interesie podlega on karze określonej w art. 339 kodeksu karnego (kara pozbawienia wolności od 1 roku do 5 lat).

Inaczej niż w Niemczech, w Polsce sędziom immunitet przysługuje. Zgodnie z art. 181 konstytucji sędzia nie może być, bez uprzedniej zgody sądu dyscyplinarnego określonego w ustawie, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Sędzia nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania (czyli w celu np. ustalenia tożsamości, zdjęcia odcisków palców, zbadania trzeźwości). O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się prezesa właściwego miejscowo sądu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

W przypadku przestępstw sędziowie posiadają immunitet formalny, który uniemożliwia pociągnięcie ich do odpowiedzialności bez zgody sądu dyscyplinarnego. Natomiast w przypadku wykroczeń sędziom przysługuje immunitet materialny, czyli uchylający karalność za wykroczenie. Immunitet i nietykalność mają gwarantować, że sędzia będzie wolny od nacisków i szykan oraz szantażu i prowokacji, w szczególności pochodzących od osób niezadowolonych z rozstrzygnięć w dotyczących ich sprawach.