Kontekst wypowiedzi

W dniu 23 sierpnia Gabriela Morawska-Stanecka, wicemarszałek Senatu z klubu parlamentarnego Lewicy, była gościem programu „Wywiad polityczny” TOK FM. Głównym tematem była sytuacja uchodźców na polsko-białoruskiej granicy koło miejscowości Usnarz Górny oraz działania polskiego rządu. W trakcie rozmowy stwierdziła, że w 2015/2016 kryzys uchodźczy przyniósł finansowe korzyści dla Rosji oraz Turcji, np. prezydent Erdoğan za powstrzymanie migrantów dostał od Unii Europejskiej (UE) 6 mld euro. Gabriela Morawska-Stanecka zasugerowała, że podobny cel przyświeca obecnym działaniom prezydenta Białorusi Aleksandra Łukaszenki.

Porozumienie Ankary z Brukselą

Położenie geograficzne Turcji sprawia, że jest to pierwszy kraj, do którego trafia wielu uchodźców i migrantów z Afryki i Bliskiego Wschodu. Na terytorium Turcji obecnie znajdują się 4 mln migrantów, z czego 3,6 mln stanowią Syryjczycy.

W ramach tego postanowienia ustalono m.in., że:

• Turcja podejmie wszelkie niezbędne środki, aby zapobiec otwarciu nowych szlaków morskich lub lądowych dla nielegalnej migracji z Turcji do UE,
• gdy nielegalne przekraczanie granic między Turcją a UE zostanie zakończone lub zostanie znacznie ograniczone, uruchomiony zostanie program dobrowolnego przyjęcia humanitarnego,
• Turcja otrzyma wypłatę 3 mld euro w ramach Instrumentu Pomocy dla Uchodźców w Turcji (the Facility for Refugees in Turkey),
• gdy zasoby te zostaną w pełni wykorzystane, UE zmobilizuje dodatkowe środki finansowe na rzecz Instrumentu o dodatkowe 3 mld euro do końca 2018 roku.

W kwestii wypłat środków unijnych ustalono, że pierwsza transza (3 mld euro) zostanie wypłacona do końca 2017 roku, a druga, także w wysokości 3 mld euro, miała zostać przekazana pod koniec 2019 roku. 17 grudnia 2020 roku Komisja Europejska zawarła ostatnie osiem umów w ramach budżetu operacyjnego Instrumentu Pomocy dla Uchodźców w Turcji. Dokonano także podsumowania podjętych dotychczas działań:

• ponad 1,7 mln uchodźców w otrzymało wsparcie za pośrednictwem Sieci Bezpieczeństwa Socjalnego w Sytuacjach Nadzwyczajnych (Emergency Social Safety Net – ESSN). Program ten zapewnia pomoc pieniężną najbiedniejszym syryjskim uchodźcom mieszkającym w Turcji w celu zaspokojenia podstawowych potrzeb,
• Program Warunkowych Transferów Pieniężnych na Rzecz Edukacji (Conditional Cash Transfers for Education programme – CCTE) zapewnia wsparcie rodzinom, których dzieci regularnie uczęszczają do szkoły. W ramach tego programu w grudniu 2020 roku ponad 620 tys. dzieci uchodźców miało zapewnioną edukację,
• w 177 ośrodkach zdrowia dla migrantów zatrudnionych jest ponad 3 400 pracowników służby zdrowia. Przeprowadzono 13 mln konsultacji dotyczących opieki zdrowotnej, a noworodkom i kobietom w ciąży przekazano ponad 4 mln dawek szczepień,
• w odpowiedzi na kryzys COVID-19 w Turcji zmobilizowano 98 mln euro wsparcia, w szczególności dla uchodźców znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji.

Pełną listę projektów, za które wypłacono pieniądze w ramach Instrumentu Pomocy dla Uchodźców w Turcji (the Facility for Refugees in Turkey), można znaleźć tutaj.

Przedłużone porozumienie

Kilka dni po tym, jak zawarto ostatnie umowy w ramach budżetu operacyjnego Instrumentu Pomocy dla Uchodźców w Turcji, zapadła decyzja o przedłużeniu współpracy. 23 grudnia 2020 roku Komisja Europejska poinformowała, że współpraca z Ankarą potrwa jeszcze do 2022 roku. Komisarz ds. zarządzania kryzysowego Janez Lenarčič przekonywał, że potrzeby humanitarne uchodźców w Turcji utrzymują się, a pandemia koronawirusa pogłębia je jeszcze bardziej. W ramach przedłużonej współpracy realizowane będą następujące działania:

• Sieć bezpieczeństwa socjalnego w sytuacjach nadzwyczajnych (ESSN) zapewni ponad 1,8 mln uchodźców comiesięczną pomoc pieniężną w celu zaspokojenia ich podstawowych potrzeb (program wdrażany przez Międzynarodową Federację Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca we współpracy z Tureckim Czerwonym Półksiężycem),
• warunkowe transfery pieniężne na rzecz edukacji (CCTE), czyli największy finansowany przez UE program edukacji humanitarnej, zapewniający wsparcie rodzinom, których dzieci regularnie uczęszczają do szkoły. W 2021 roku pomoc w kontynuowaniu nauki ma zostać udzielona 700 tys. dzieci uchodźców. Program jest realizowany przez UNICEF we współpracy z Tureckim Czerwonym Półksiężycem.

Rozszerzony program współpracy nie jest już realizowany w ramach Instrumentu Pomocy dla Uchodźców w Turcji, ale z budżetu Unii Europejskiej.

Artykuł powstał w ramach projektu „Fakty w debacie publicznej”, realizowanego z dotacji programu „Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy”, finansowanego z Funduszy EOG.