W czasie głosowania w Parlamencie Europejskim 16 września br. europarlamentarzyści Prawa i Sprawiedliwości nie poparli rezolucji w sprawie zasad funkcjonowania zaproponowanego przez Komisję Europejską Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. Czternaścioro europosłów PiS zagłosowało przeciwko niej, a jedenaścioro wstrzymało się od głosu. Należy przy tym podkreślić, że głosowanie miało na celu przyjęcie stanowiska Parlamentu Europejskiego w sprawie projektu Komisji Europejskiej, który nadal będzie przedmiotem negocjacji międzyinstytucjonalnych wewnątrz Unii Europejskiej. Wypowiedź Krzysztofa Hetmana uznajemy za fałszywą, ponieważ nie wszyscy europarlamentarzyści PiS zagłosowali przeciwko rezolucji.

27 września w programie „Kawa na ławę” na antenie TVN 24 europoseł PSL Krzysztof Hetman (w Parlamencie Europejskim należący do Grupy Europejskiej Partii Ludowej) stwierdził, że w czasie głosowania w Parlamencie Europejskim wszyscy europarlamentarzyści PiS zagłosowali przeciwko utworzonemu przez Komisję Europejską Funduszowi na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. Wypowiedź ta padła w kontekście porozumienia ws. transformacji górnictwa, które polski rząd zawarł 25 września br. z górniczymi związkami zawodowymi ze Śląska.

Czym jest Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji?

W styczniu 2020 roku Komisja Europejska zapowiedziała utworzenie Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, z którego finansowano by inwestycje równoważące społeczne i ekonomiczne koszty odchodzenia od gospodarki opartej na surowcach kopalnych – przede wszystkim na węglu – w regionach uzależnionych gospodarczo od przemysłu wydobywczego.

Środki z Funduszu mają być przeznaczone na:

• inwestycje produkcyjne w małych i średnich przedsiębiorstwach, w tym przedsiębiorstwa typu start-up, prowadzące do dywersyfikacji gospodarczej i restrukturyzacji ekonomicznej,
• inwestycje w tworzenie nowych przedsiębiorstw, w tym poprzez inkubatory przedsiębiorczości i usługi konsultingowe,
• inwestycje w działania badawcze i innowacyjne oraz wspieranie transferu zaawansowanych technologii,
• inwestycje we wdrażanie technologii i infrastruktury zapewniających przystępną cenowo czystą energię, w redukcję emisji gazów cieplarnianych, efektywność energetyczną i energię ze źródeł odnawialnych,
• inwestycje w cyfryzację i łączność cyfrową,
• inwestycje w regenerację, dekontaminację i renaturalizację terenów oraz projekty zmieniające ich przeznaczenie,
• inwestycje we wzmacnianie gospodarki o obiegu zamkniętym w tym poprzez zapobieganie powstawaniu odpadów i ograniczanie ich ilości, efektywne gospodarowanie zasobami, ponowne wykorzystywanie, naprawy oraz recykling,
• podnoszenie i zmiana kwalifikacji pracowników,
• pomoc w znalezieniu zatrudnienia dla osób poszukujących pracy,
• aktywne włączanie osób poszukujących pracy,
• pomoc techniczną.

Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji jest obok programu Invest EU i nowego instrumentu pożyczkowego Europejskiego Banku Inwestycyjnego jednym z filarów Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji, który z kolei jest częścią ogłoszonego przez Komisję Europejską w grudniu 2019 roku Europejskiego Zielonego Ładu.

Europejski Zielony Ład zakłada podjęcie działań prowadzących do stworzenia z Unii Europejskiej nowoczesnego, konkurencyjnego i racjonalnie wykorzystującego zasoby naturalne organizmu gospodarczego, który w 2050 roku osiągnie neutralność klimatyczną, czyli zerowy poziom emisji gazów cieplarnianych netto.

Zgodnie z pierwszą propozycją Komisji Europejskiej ze stycznia 2020 roku Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji miał zostać zasilony kwotą 7,5 mld euro zaplanowanych w ramach nowego wieloletniego budżetu (tzw. Wieloletnie Ramy Finansowe) Unii Europejskiej na lata 2021-2027. W maju Komisja Europejska przedstawiła nową propozycję, która przewidywała dofinansowanie na poziomie 11 mld euro z budżetu UE i kolejne 32 mld euro z nowego instrumentu Next Generation EU. 21 lipca głos w sprawie Funduszu zabrała Rada Europejska, z której oświadczenia wynika, że wysokość Funduszu wynosić ma 17,5 mld euro, z czego 7,5 mld pochodziłoby ze środków zaplanowanych w ramach budżetu Unii Europejskiej, a 10 mld z nowego instrumentu Next Generation EU.

16 września Parlament Europejski przyjął rezolucję wzywającą do zwiększenia środków Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji do 57 mld euro, z czego 25 mld pochodziłoby z budżetu UE, a 32 mld z instrumentu NewGenerationEU.

Ponadto rezolucja postulowała m.in.:

• ustanowienie tzw. Zielonego Mechanizmu Nagród (ang. Green Rewarding Mechanism), pozwalającego na skierowanie 18 proc. środków Funduszu do państw członkowskich, które redukują emisję gazów cieplarnianych szybciej niż inne państwa,
• zarezerwowanie 1 procenta środków dla wysp i 1 procenta dla regionów najbardziej oddalonych,
• ustanowienie FST nie powinno prowadzić do cięć środków przydzielonych na pozostałe fundusze spójności ani do obowiązkowych przesunięć środków z tych funduszy,
• poszerzenie zakresu podmiotów i przedsięwzięć objętych dofinansowaniem o m.in. mikroprzedsiębiorstwa, zrównoważoną turystykę, uniwersytety i publiczne instytucje naukowe,
• określenie poziomu współfinansowania w wysokości do 85 proc. kosztów kwalifikowanych,
• ustanowienie terytorialnych planów sprawiedliwej transformacji dla regionów silnie uzależnionych od wydobycia i spalania węgla kamiennego, węgla brunatnego, łupków bitumicznych lub torfu, które obejmują inwestycje w działalność związaną z gazem ziemnym, pod warunkiem że taką działalność można uznać za zrównoważoną środowiskowo i że spełnia ona wszystkie następujące warunki:
  • pełni funkcję technologii pomostowej zastępującej węgiel kamienny, węgiel brunatny, torf lub łupki bitumiczne,
  • mieści się w granicach zrównoważonej dostępności lub jest zgodna z wykorzystaniem czystego wodoru, biogazu i biometanu,
  • przyczynia się do realizacji unijnych celów środowiskowych dotyczących łagodzenia zmiany klimatu i przystosowywania się do niej przez przyspieszenie działań zmierzających do pełnego wycofania węgla kamiennego, węgla brunatnego, torfu lub łupków bitumicznych,
  • pozwala znacznie ograniczyć emisje gazów cieplarnianych i zanieczyszczenie powietrza oraz zwiększyć efektywność energetyczną,
  • przyczynia się do zwalczania ubóstwa energetycznego,
  • nie utrudnia rozwoju odnawialnych źródeł energii na danych terytoriach oraz jest zgodna z późniejszym wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii.

Europarlamentarzyści postanowili oprócz tego, że państwa, które nie zobowiązały się jeszcze do osiągnięcia neutralności klimatycznej w 2050 roku, będą mogły skorzystać jedynie z 50 proc. przeznaczonych dla nich w ramach Funduszu środków.

Jak w sprawie Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji głosowali europarlamentarzyści Prawa i Sprawiedliwości?

W Parlamencie Europejskim zasiada 25 posłów Prawa i Sprawiedliwości, którzy wchodzą tam w skład Grupy Europejskich Konserwatystów i Reformatorów.

16 września Parlament Europejski zajął stanowisko wobec propozycji Komisji Europejskiej dotyczącej Funduszu i głosami 417 posłów przyjął w tej sprawie rezolucję nr A9-0135/2020. 141 europarlamentarzystów zagłosowało „przeciwko”, a 138 wstrzymało się od głosu.

Spośród 25 europarlamentarzystów należących do PiS:

• 14 zagłosowało przeciwko przyjęciu rezolucji (s. 340 w dokumencie): Beata Szydło, Witold Waszczykowski, Jadwiga Wiśniewska, Elżbieta Kruk, Karol Karski, Jacek Saryusz-Wolski, Anna Zalewska, Izabela Kloc, Joanna Kopcińska, Anna Fotyga, Kosma Złotowski, Krzysztof Jurgiel, Grzegorz Tobiszowski i Elżbieta Rafalska,
• 11 wstrzymało się od głosu: Tomasz Poręba, Adam Bielan, Beata Mazurek, Joachim Brudziński, Zdzisław Krasnodębski, Zbigniew Kuźmiuk, Ryszard Legutko, Bogdan Rzońca, Dominik Tarczyński, Ryszard Czarnecki i Andżelika Możdżanowska.

Stanowisko europarlamentarzystów Prawa i Sprawiedliwości w sprawie rezolucji

17 września na stronie internetowej europarlamentarzystki PiS Izabeli Kloc ukazało się oświadczenie przedstawiające stanowisko posłów jej partii w sprawie Funduszu Sprawiedliwej Transformacji:

Nie ulega wątpliwości, że realizacja celów klimatycznych UE przy tak różnych poziomach startowych państw wymaga wsparcia dla najbiedniejszych i wciąż silnie uzależnionych od węgla regionów. Dlatego polska delegacja grupy EKR od początku była zwolennikiem Funduszu. Niestety, obietnice w zakresie pomocy dla państw członkowskich od początku nie pokrywały się z ich potrzebami. Wielkość Funduszu jest wysoce niewspółmierna do kosztów polityki klimatycznej. Należy również wskazać, że propozycja Komisji Europejskiej nie przewidywała finansowania inwestycji gazowych, które są najlepszą metodą obniżania emisji przy zachowaniu miejsc pracy w gospodarkach węglowych. Przyjęte przez Parlament Europejski stanowisko w tej sprawie, mimo dobrych założeń, jest niestety nietrafione, gdyż nakłada na potencjalne projekty gazowe warunki niemal niemożliwe do spełnienia.

Dodatkowo przyjęta została poprawka grupy Renew Europe oraz Partii Europejskich Socjalistów zakładająca obcięcie środków z Funduszu o 50% dla państw, które nie przyjmą krajowego celu neutralności klimatycznej do 2050 r. Wspomniane cele są dla niektórych państw, w tym Polski, niemożliwe do zrealizowania w tak krótkim czasie. Takie stanowisko jest więc dla naszej delegacji nie do przyjęcia