Jak Polacy oceniają stan wojenny?

Zgodnie z raportem „Pamięć o stanie wojennym” ośrodka Kantar Public (dawniej Zespół Badań Społecznych TNS Polska) z badania opinii publicznej przeprowadzonego w listopadzie 2016 roku, wśród Polaków dominuje pogląd, że decyzja o wprowadzeniu stanu wojennego była uzasadniona w większym bądź mniejszym stopniu.

Co dziesiąty Polak (10%) uważa, że była ona w pełni uzasadniona, natomiast co trzeci (33%), że raczej uzasadniona (łącznie 43%). Osoby, które nie znajdują uzasadnienia dla wprowadzenia stanu wojennego w 1981 roku znajdują się w mniejszości i stanowi 28% społeczeństwa. Tak samo liczna grupa (29%) nie ma sprecyzowanej 24 opinii na ten temat i odpowiada „trudno powiedzieć”.

AKTUALIZACJA 13.12.2019 r.: Analiza uległa zmianie po przywołaniu źródła potwierdzającego tezę K. Gawkowskiego.

Poprzednia wersja: Wypowiedź została oceniona jako manipulacja.

Badania opinii publicznej na temat stanu wojennego regularnie prowadzi Centrum Badania Opinii Społecznej. Najnowsze dane pochodzą z 2016 r. i zostały opublikowane w komunikacie z badań “Trzydziesta piąta rocznica wprowadzenia stanu wojennego”.

CBOS bada nie tylko ogólną ocenę stanu wojennego, ale także inne kwestie, na przykład jakie Polacy mają z nim skojarzenia, skąd czerpią o nim wiedzę, a także czy potrafią podać prawidłową datę jego wprowadzenia. W sondażu analizowane są także opinie na temat przyczyn jego wprowadzenia.

W świetle wyników tych badań stwierdzić należy, że ocena stanu wojennego w dalszym ciągu dzieli Polaków. 41% ankietowanych twierdzi, że decyzja o wprowadzeniu stanu wojennego była słuszna (przy czym 9% badanych uważa, że zdecydowanie słuszna, a 32%, że raczej słuszna), z kolei przeciwnego zdania jest 35% respondentów (20% uważa, że była ona raczej niesłuszna, a 15%, że zdecydowanie niesłuszna). Niemal 1/4 Polaków (24%) nie ma zdania na ten temat.

Dane te pokrywają się z przytoczoną w wypowiedzi Krzysztofa Gawkowskiego tezą „o niemal połowie Polaków”, jednak odnoszą się one do bardziej ogólnej, pozytywnej lub negatywnej oceny stanu wojennego, nie zaś oceny jego przyczyn i konsekwencji, w tym również ryzyka interwencji wojsk radzieckich. W miarę upływu lat stopniowo wzrasta odsetek osób negatywnie oceniających wprowadzenie stanu wojennego. W 1994 r. było ich 23%, w 1996 30%, w 2001 25%, a w 2011 34%. Spada jednocześnie odsetek ocen pozytywnych. W 1994 r. i 1996 r. było ich 54%, w 2001 51%, w 2011 44%.

Z przeprowadzonych badań wynika także, że ogółem 34% respondentów uważa, że stan wojenny wprowadzono w celu uniknięcia obcej interwencji. Istnieje wyraźny związek pomiędzy oceną słuszności wprowadzenia stanu wojennego a wskazaniem powodów tej decyzji. Wśród osób, które decyzję o wprowadzeniu stanu wojennego uważa za słuszną, 56% twierdzi, że właśnie to pozwoliło uniknąć interwencji obcych wojsk.

Wcześniejsze wyniki badań z 2011 r. CBOS opublikował w komunikacie “Trzydziesta rocznica wprowadzenia stanu wojennego”. Wtedy także 34% respondentów za przyczynę wprowadzenia stanu wojennego wskazało uniknięcie interwencji obcych wojsk. Wśród osób, które za słuszną uznają decyzję o wprowadzeniu stanu wojennego, odsetek ten wynosi 50%.

W 2001 r. CBOS opublikował komunikat z badań “Dwadzieścia lat po wprowadzeniu stanu wojennego”. Ówcześnie najwięcej, bo równo 1/4 respondentów (25%), za powód stanu wojennego wskazało uniknięcie interwencji obcych wojsk. Ten sam powód wskazało 37% osób, które zgadzają się z decyzją o wprowadzeniu stanu wojennego.

W 1996 r. CBOS opublikował komunikat z badań “15 lat po 13 grudnia”. Prawie ćwierć wieku temu najwięcej, bo 28% badanych opowiedziało się za uniknięciem obcej interwencji jako przyczyną.

Wcześniejszy komunikat z badań CBOS-u (z 1994 r. “13 lat po 13 grudnia”) nie zawiera danych na temat przyczyn wprowadzenia stanu wojennego. 

Podsumowując, z badania CBOSu wynika, że obecnie jedynie 1/3 Polaków (34% ankietowanych) uważa, że przyczyną stanu wojennego była chęć uniknięcia interwencji obcych wojsk. Przywoływana przez K. Gawkowskiego “blisko połowa Polek i Polaków” to z kolei grupa Polaków oceniających wprowadzenie stanu wojennego jako słuszne w sensie ogólnym, bez konkretyzacji opinii na temat jego przyczyn. I to w tej właśnie grupie oceniającej stan wojenny jako słuszny, nieco ponad połowa (56%) badanych uważa, że był on wprowadzony celem uniknięcia interwencji obcych wojsk.

K. Gawkowski w swojej wypowiedzi zawyża odsetek osób, według których stan wojenny pozwolił uniknąć interwencji wojsk radzieckich. Z badań CBOSu wynika, że nie jest to „niemal połowa”, a jedynie 1/3. Z tego względu, uznajemy jego wypowiedź za manipulację.