Parlament Europejski popiera zmiany traktatów

22 listopada Parlament Europejski (PE) przyjął rezolucję przygotowaną przez grupę roboczą w Komisji Spraw Konstytucyjnych, które wzywają do zmiany traktatów. Załącznik do rezolucji zawiera łącznie 245 poprawek do Traktatu o Unii Europejskiej (dawny traktat z Maastricht) oraz Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (traktat lizboński). 

Nie sposób wymienić wszystkich propozycji zmian unijnego prawa. Niewątpliwie jednak jednym z ważniejszych postulatów jest zwiększenie liczby spraw, do których można stosować zasadę większości kwalifikowanej w głosowaniach na Radzie Unii Europejskiej. Eurodeputowani wezwali też Radę Europejską do zwołania konwentu, co jest niezbędne do rozpoczęcia formalnej procedury zmiany traktatów.

Budka podkreśla: PE przedstawił propozycje

„Natomiast spokojnie to nie jest żadna zmiana traktatów. To jest propozycja Parlamentu Europejskiego” – tak do dyskusji na temat głosowania w PE odniósł się Borys Budka. Polityk PO odniósł się również do komentarzy ze strony polityków obozu PiS. Niektórzy z nich, jak np. Dariusz Matecki, przedstawiali sytuację tak, jakby na poziomie UE zapadły wiążące decyzje dotyczące zmiany traktatów.

Nie jest to prawda. PE przedstawił propozycję zmiany traktatów, co słusznie zaznaczył Borys Budka. Pytanie brzmi w takim razie: co dalej? Z doniesień medialnych wiemy, że sprawozdanie przyjęte przez PE ma trafić pod obrady Rady Unii Europejskiej na poziomie ministrów ds. europejskich. 

Jak wspomnieliśmy, finalna decyzja w sprawie zwołania konwentu nie będzie należeć do Rady Unii Europejskiej. Ta może o to zawnioskować do Rady Europejskiej, na której obradują głowy państw lub szefowie rządów.

Pierwszy krok: konwent

Konwent zostanie zwołany, jeżeli za zmianą traktatów opowie się Rada Europejska. Mówi o tym art. 48 Traktatu o Unii Europejskiej. Do zwołania konwentu potrzebna jest zwykła większość głosów. 

W jego skład wchodzą przedstawiciele parlamentów narodowych, szefów państw członkowskich lub ich rządów, PE i Komisji. Konwent rozpatruje propozycje zmian i przyjmuje w drodze konsensusu zalecenia dla konferencji złożonej z przedstawicieli rządów państw członkowskich.

Krok drugi i trzeci: konferencja i ratyfikacja przez państwa członkowskie

Po osiągnięciu konsensusu przewodniczący Rady Europejskiej zwołuje konferencję przedstawicieli państw członkowskich. Żeby przejść do kolejnego etapu, żaden z przedstawicieli nie może zgłosić sprzeciwu.

Jak to wygląda w przypadku Polski?

Nadzwyczajny tryb ratyfikacji w Polsce

W Polsce umowy międzynarodowe ratyfikuje prezydent (art. 133 konstytucji). Co do zasady prezydent może ratyfikować umowę, jeżeli zgodę wyrazi na to Sejm zwykłą większością głosów. W omawianym przypadku – zmiany unijnych traktatów – ta reguła nie ma zastosowania.

Jeżeli doszłoby do sytuacji, w której Polska miałaby wyrazić zgodę na zmianę traktatów poprzez ratyfikację, wówczas zastosowanie miałby art. 90 konstytucji. Mówi on o sytuacji, w której Rzeczpospolita na mocy umowy międzynardowej przekazuje organizacji międzynardowej kompetencje organów władzy państwowej.

Art. 90 miał zastosowanie przy ratyfikacji przez Polskę traktatu lizbońskiego. Wówczas Sejm zdecydował się na ścieżkę parlamentarną.

Dwie ścieżki: referendalna lub parlamentarna 

O tym, jak będzie przebiegać procedura ratyfikacji w ramach art. 90 konstytucji, decyduje Sejm. Izba niższa przyjmuje w tej sprawie uchwałę bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy posłów. Sejm może wybrać jedną z dwóch ścieżek:

• parlamentarną – zgodę na ratyfikację wyraża oddzielnie Sejm i Senat większością 2/3 głosów. W obu izbach musi zostać zachowane kworum,
• referendalną – zgodę na ratyfikację wyraża naród w referendum ogólnokrajowym. Wynik jest wiążący, jeżeli udział weźmie w nim ponad połowa osób uprawnionych do głosowania (art. 125 konstytucji).

Jak widać, do zmiany traktatów jeszcze długa droga. Formalnie procedura nie została jeszcze wszczęta. Jeśli do niej dojdzie, droga do wprowadzenia zmian w życie wymaga woli politycznej wszystkich państw.

Proces ten przeważnie jest skomplikowany i wymaga 2-3 lat. W przypadku traktatu lizbońskiego od powołania konferencji do ratyfikacji przez ostatnie państwo (Czechy) minęły 2 lata i 4 miesiące.