Tusk odblokował środki z KPO?

„Premier Donald Tusk odblokował środki z Krajowego Planu Odbudowy zaledwie w ciągu 15 dni” – chwali się na TikToku poseł PO Michał Krawczyk. Środki rzeczywiście trafiły do Polski, o czym poinformowało Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej oraz sam Donald Tusk.

„Załatwione, tak jak obiecałem” – przekazał przewodniczący Platformy Obywatelskiej. Kto był odpowiedzialny za ich odblokowanie? Wyjaśniamy – 5 mld euro, które niedawno otrzymała Polska, nie jest efektem starań rządu Donalda Tuska. 

O środki wnioskował jeszcze rząd Prawa i Sprawiedliwości. Decyzje (1, 2) w sprawie wypłaty również zapadły w czasie, gdy u władzy było wciąż PiS. Uwagę na to zwrócił Mateusz Morawiecki, który odpowiedział Donaldowi Tuskowi na platformie X.

Rząd Morawieckiego wnioskował o modyfikację KPO

Prace nad rewizją KPO rozpoczęły się w marcu 2023 roku. Według ministerstwa modyfikacja wniosku była konieczna ze względu utworzenie unijnego instrumentu REPowerEU, który służy transformacji energetycznej. REPowerEU powstał po wybuchu wojny w Ukrainie w celu uniezależnienia się UE od paliw kopalnych z Rosji.

Rząd Mateusza Morawieckiego podkreślał, że główną przesłanką przemawiającą za modyfikacją jest zmieniająca się sytuacja społeczno-gospodarcza. Wysoka inflacja, załamanie się łańcuchów dostaw w wyniku wojny w Ukrainie, a także brak środków z Funduszu Odbudowy na uruchomienie inwestycji z części pożyczkowej KPO miały przemawiać za rewizją planu.

Rząd PiS rozpoczął pracę nad rewizją KPO

Po opracowaniu wniosku rozpoczął się etap konsultacji. Następnie, z końcem sierpnia, wniosek w sprawie rewizji KPO wpłynął do Komisji Europejskiej. Przewidywał on zmiany w pierwotnej wersji KPO, a także dodanie nowej części poświęconej REPowerEU. W sumie kwota polskiego KPO zwiększyła się z 35,4 do 59,8 mld euro.

W rozdziale dotyczącym REPowerEU rozpisano inwestycje mające na celu rozwój sieci dystrybucyjnych energii elektrycznej na obszarach wiejskich, rozwój infrastruktury gazowej oraz wsparcie instytucji wdrażających środki z REPowerEU. Ponadto do rozdziału o REPowerEU przesunięto kwestie inwestycji dotyczących sieci przesyłowych, OZE, magazynowania energii, autobusów nisko- i zeroemisyjnych oraz farm wiatrowych.

Decyzja w Unii zapadła, gdy u władzy było PiS

Finalnie decyzja na poziomie UE zapadła 21 listopada. Wówczas Komisja Europejska zaakceptowała zmiany w polskim KPO. Następnie 8 grudnia Rada Unii Europejskiej przyjęła decyzję wykonawczą zatwierdzającą zmodyfikowany plan. Być może decyzje mogłyby zapaść szybciej, gdyby nie uwagi przedłożone do polskiego wniosku. 

Co w sprawie KPO zrobił rząd Donalda Tuska?

Decyzja Rady Europejskiej weszła w życie 11 grudnia. Następnego dnia Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej – wciąż pod kierownictwem Małgorzaty Jarosińskiej-Jedynak – zawarło aneksy do umowy finansowej i umowy pożyczkowej dotyczącej KPO.

Środki wypłacono jeszcze w 2023 roku – dokładnie 28 grudnia. Wypłata zaliczki 5 mld euro nastąpiła, gdy premierem był Donald Tusk. Niemniej o środki wnioskował rząd PiS, który zawarł stosowne umowy w sprawie transferu pieniędzy.

Efekty działań nowego rządu być może będą widoczne w I kwartale 2024 roku. Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej – już pod kierownictwem minister Katarzyny Pełczyńskiej-Nałęcz – poinformowało, że złożyło wniosek w sprawie wypłaty środków KPO. Według Komisji Europejskiej ich wypłata będzie zależeć od spełnienia „superkamieni milowych”.

Warto zaznaczyć – wypłata ponad 5 mld euro zaliczki z programu REPowerEU nie zależała od spełnienia kamieni milowych przez Polskę. Gdy Komisja Europejska zapowiadała w listopadzie ubiegłego roku wypłatę tej zaliczki, zaznaczyła jednocześnie, że przyszłe wypłaty z Funduszu Odbudowy będą już zależne m.in. od postępów w reformie sądownictwa.  KE nie zmienia więc stanowiska, przy którym stała. Od momentu akceptacji polskiego KPO (1 czerwca 2022 roku) wypłata środków jest zależna od spełnienia kamieni milowych.