Polskie lasy pod lupą TSUE. Sprzeciw Ministerstwa Klimatu

2 marca w Trybunale Sprawiedliwości UE zapadł wyrok w sprawie polskich lasów. Sprawę Polsce wytoczyła Komisja Europejska po skardze Pracowni na rzecz Wszystkich Istot, WWF Polska i Fundacji Frank Bold.

TSUE wskazał, że społeczeństwo powinno mieć prawo do zaskarżenia do sądu Plan Urządzenia Lasu (PUL). To dokument regulujący zarządzanie lasami w Polsce w każdym z 429 nadleśnictw. Trybunał orzekł także, że podczas prowadzenia gospodarki leśnej w Polsce nie są przestrzegane wymogi ścisłej ochrony gatunkowej roślin i zwierząt. 

Ministerstwo Klimatu i Środowiska twierdzi, że obywatele mają możliwość zaskarżyć PUL do sądu cywilnego, jednak muszą przy tym uzasadnić swój pozew. Wprowadzenie w życie wyroku TSUE oznaczałoby możliwość złożenia pozwu w ramach procedury administracyjnej. Resort przekonuje jednak, że doprowadziłoby to do „sparaliżowania gospodarki leśnej”, ponieważ według ministerstwa pozwy można byłoby wnosić bez stosownego uzasadnienia.

Nie pozwolę by organizacje pozarządowe zablokowały gospodarkę leśną. Będę konsekwentnie bronił dostępu do drewna dla polskiego przemysłu! pic.twitter.com/wztMk3gzcx

— Edward Siarka (@ESiarka) March 2, 2023

Cimoszewicz o zaniedbywaniu lasów

Sprawę na antenie TVN24 skomentował były premier, a obecnie poseł do Parlamentu Europejskiego, Włodzimierz Cimoszewicz. Polityk wyraził się pozytywnie o wyroku, zarzucając niektórym nadleśnictwom, że nie konsultowały Planów Urządzenia Lasu (choć powinny zapewnić obywatelom taką możliwość).

Cimoszewicz nazwał politykę Lasów Państwowych „gospodarką drapieżczą”. Ma się ona przejawiać przede wszystkim w nadmiernym pozyskiwaniu drewna bez jednoczesnego zwiększania powierzchni lasów. 

Jak zauważył polityk, obecnie w Polsce pozyskuje się dwa razy więcej drewna niż w czasach, gdy sam był szefem rządu. 

Pozyskanie drewna wzrosło dwukrotnie

Włodzimierz Cimoszewicz był premierem od lutego 1996 roku do października 1997 roku. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 1996 roku w Lasach Państwowych pozyskano 23 269 tys. m3 drewna brutto. W kolejnym roku pozyskanie wyniosło 24 928 tys. m3 brutto (s. 102).

Jak poinformował nas rzecznik Lasów Państwowych Rafał Zubkowicz, drewno może być pozyskiwane w około 90 proc. z lasów zarządzanych przez LP. 

W 2021 roku pozyskanie wzrosło już do 48 701 tys. m3 drewna brutto (s. 103). Od 1996 roku zanotowano więc przeszło dwukrotny wzrost pozyskania drewna. 

Pozyskanie brutto oznacza, że oprócz „czystego” drewna do pozyskanej ilości doliczana jest również kora drzewa i straty przy jego pozyskaniu. 

Wzrost powierzchni lasów nie musi być duży, by zaspokoić zapotrzebowanie

W 1996 roku powierzchnia lasów w Polsce wynosiła 6 868 tys. ha, a w 1997 roku trochę więcej – 6 881 tys. ha.  W 2021 roku Lasy Państwowe zajmowały 7 121 tys. ha (s. 102-103). 

Polska ma powierzchnię około 32 258 tys. ha. Oznacza to, że w 1996 roku lasy publiczne stanowiły około 21,3 proc. powierzchni kraju. Włodzimierz Cimoszewicz ma zatem rację, że w 2021 roku ten odsetek wzrósł o mniej niż 1 punkt proc., do nieco ponad 22 proc. 

Warto pamiętać, że przytoczone dane odnoszą się wyłącznie do powierzchni Lasów Państwowych. W 2021 polskie lasy – łącznie z prywatnymi – zajmowały 9 467,5 tys. ha, czyli 29,3 proc. powierzchni Polski. W analizie bierzemy pod uwagę Lasy Państwowe ze względu na brak porównywalnych danych na temat powierzchni wszystkich lasów w latach 90.

Prof. Socha informuje, że w Lasach Państwowych przyrost miąższości, czyli objętości drewna, wynosi około 70 mln m3 rocznie. To więcej niż pozyskujemy. 

Dzięki temu – mimo zwiększającego się pozyskania drewna – średnia zasobność Lasów Państwowych rośnie. W 1995 roku wynosiła ona 194 m3/ha, by w roku 2022 zwiększyć się do około 270 m3/ha, a zatem o prawie 40 proc. (s. 18).

Lasy Państwowe: nie wycinamy lasów, tylko drzewa w lesie

Rzeczniczka Lasów Państwowych Anna Malinowska w komentarzu dla SmogLabu wyjaśnia: „Przekładając to na język inwestycji – użytkujemy 3/4, a 1/4 inwestujemy. Dzięki temu nasze lasy stają się coraz bardziej zasobne w drewno, starsze i gęstsze”. 

Rzeczniczka stwierdza dalej, że powojenne nasadzenia obecnie osiągają dojrzałość, dzięki czemu powierzchnia leśna jest o 50 proc. większa niż na koniec II wojny światowej. Lasy są, jak pisze rzeczniczka LP, starsze i bardziej różnorodne.

Malinowska tłumaczy także: „my nie wycinamy lasów – wycinamy drzewa w lesie. Dla większości Polaków to żadna różnica i stąd biorą się nieporozumienia. Nie zamieniamy lasu na pola, pustynie, plantacje”. 

Porównanie Cimoszewicza jest nieuprawnione

Prof. Socha podsumowuje, że proste porównywanie wzrostu zalesienia do wzrostu wolumenu pozyskiwanego drewna jest nieuzasadnione. Na dowód przytacza rosnące zasoby drewna w Polsce. 

Lasy Państwowe podają (1, 2), że w połowie lat 90. zapas drewna na pniu wynosił 913 mln m3. 

Od tego czasu zapas drewna się systematycznie zwiększa (choć w ostatnich trzech latach wzrost nieco wyhamował). W latach 2021-2022 zapasy drewna w Lasach Państwowych wynosiły około 1 920 mln m3, a zatem o 45 proc. więcej niż w 1995 roku.

Prof. Socha: zwiększanie pozyskania drewna uzasadnione

Prof. Jarosław Socha zwraca też uwagę, że – wbrew słowom Włodzimierza Cimoszewicza – zwiększone pozyskanie w lasach gospodarczych jest uzasadnione. Dzięki temu możliwe jest uniknięcie sytuacji, w której drzewostan ulega niszczeniu. 

Dane pokazują, że drzewostan gospodarczy w Polsce (zwany przez Cimoszewicza uprawami leśnymi) się starzeje. W 1978 roku średni wiek drzewostanów wynosił 49 lat, w 1995 roku wzrósł on do 55 lat, a w roku 2022 – już do 64 lat (s. 18). W związku z tym coraz więcej drzew osiąga tzw. wiek dojrzałości rębnej (wiek rębności) i jest przeznaczanych do pozyskania.