Tragedia na Odrze

Na początku tygodnia ogólnopolskie media zaczęły masowo informować o śniętych rybach oraz mętnej i śmierdzącej wodzie w Odrze. Jak się okazuje, pierwsze doniesienia o śniętych rybach w okolicach Oławy pojawiały się już 26 lipca.

Zgodnie z komunikatem Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska (GIOŚ) z 10 sierpnia:

Toksyczna substancja?

Następnego dnia GIOŚ podał do informacji, że w rzece jak dotychczas nie wykryto substancji toksycznych. Natomiast jedna z hipotez zakłada, że do Odry mogły zostać zrzucone ścieki.

Z kolei jak podaje Ministerstwo Środowiska Brandenburgii, przyczyna śniętych ryb nie jest jeszcze znana. Jednocześnie w notatce prasowej czytamy, że „przez Odrę przepływa jeszcze nieznana, silnie toksyczna substancja”. Według ustaleń portalu Rbb.24.de w Odrze wykryto rtęć. Jest to jednak informacja nieoficjalna.

Apel polityków: czas działać

W związku z dramatyczną sytuacją na Odrze samorządowcy oraz lubuscy parlamentarzyści zaapelowali do władz o wyjaśnienie przyczyn katastrofy. W gronie polityków znalazła się Anita Kucharska-Dziedzic.

Posłanka wyraziła zaniepokojenie obojętnością na sprawy środowiskowe w Polsce. Zwróciła również uwagę na niski odsetek wykrywanych przestępstw dotyczących degradacji środowiska.

Zwierzęta i roślinność na celowniku przestępców

Osoba, która dopuści się zniszczeń w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach, może zostać pozbawiona wolności od 3 miesięcy do 5 lat (art. 181 §1 Kodeksu karnego). Karze podlega też osoba, która dopuszcza się istotnej szkody na obszarze objętym ochroną lub niszczy albo uszkadza rośliny bądź zwierzęta pozostające pod ochroną gatunkową (kara grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do 2 lat).

Według najnowszych danych z 2020 roku liczba postępowań wszczętych w sprawie zniszczenia w świecie roślinnym i zwierzęcym wyniosła 72. Za przestępstwa uznano 33 sprawy, a zaledwie 9 zostało wykrytych. Oznacza to, że wskaźnik wykrycia wyniósł 27,3 proc.

W poprzednich latach było różnie. W 2019 roku wykryto zaledwie 18,2 proc. Po raz ostatni połowę przestępstw wykryto w 2015 roku (52,9 proc.).

Penalizacja czynów zanieczyszczających środowisko

Artykuł 182 §1 Kodeksu karnego stanowi, że: 

Karze podlega również czyn popełniony w związku z eksploatacją instalacji środowiskowej, na którą wymagane jest pozwolenie. Wówczas minimalny wymiar kary to 6 miesięcy, a maksymalny 8 lat.

Według danych Policji w 2020 roku wszczęto 169 postępowań w zakresie zanieczyszczenia środowiska. Stwierdzono 35 przestępstw, z czego 10 zostało wykrytych. Wskaźnik wykrycia wyniósł zatem 28,6 proc. Był to najgorszy wynik od 2014 roku, gdy wykryto zaledwie 14,3 proc. przestępstw.

Dlaczego mało spraw kończy się wymierzeniem kary?

Na to pytanie trudno odpowiedzieć jednoznacznie. Jedną z takich przesłanek może być ogólność sformułowanych przepisów. Obecnie za znamiona przestępstwa uznaje się „zniszczenia środowiska w znacznych rozmiarach” lub dopuszczenie się „istotnej szkody”.

Ponadto zwraca się uwagę, że w przestępstwach skierowanych przeciwko środowisku występuje często brak pokrzywdzonego – osoby najbardziej zainteresowanej dochodzeniem swych praw przed sądem, która zgłaszałby te przestępstwa organom ścigania.