Obronność Polski przedmiotem dyskusji w Sejmie

Minister spraw zagranicznych Radosław Sikorski wygłosił podczas 10. posiedzenia Sejmu RP przemówienie dotyczące zadań polskiej polityki zagranicznej w 2024 roku. Po jego wystąpieniu rozpoczęła się debata, w której zabrał głos Marcin Przydacz.

Polityk wskazał, że zanim do władzy doszło Prawo i Sprawiedliwości, rząd PO-PSL nie zabiegał o zwiększenie bezpieczeństwa Polski. Świadczyć ma o tym choćby fakt, że w 2015 w kraju nieobecne były wojska USA oraz NATO.

Obecność NATO w Polsce

Do NATO, czyli Sojuszu Północnoatlantyckiego, Polska przystąpiła w 1999 roku. 

Pierwszą strukturą Sojuszu w Polsce była utworzona w Szczecinie kwatera operacyjna Wielonarodowego Korpusu Północno-Wschodniego (MNCNE), czyli międzynarodowego związku taktycznego NATO. Początkowo w skład związku wchodziły formacje stacjonujące w Polsce, w Niemczech i w Danii, a obecnie Sojusz łączy formacje 22 państw.

W 2004 roku w Bydgoszczy otworzono Centrum Szkolenia Sił Połączonych NATO (JFTC), którego zadaniem jest szkolenie taktyczne sił Sojuszu. JFTC jest obiektem szkoleniowym dla bieżących operacji wojskowych oraz zachowania gotowości wojsk. 

Kolejno w 2010 roku powstał 3 Batalion Łączności NATO, również w Bydgoszczy. Stanowi on element Struktury Dowodzenia NATO i jego zadaniem jest zapewnienie bezpiecznej łączności strategicznej dowództwom NATO.

Ćwiczenia wojsk NATO w Polsce

W 2016 roku w Polsce odbyły się także cykliczne ćwiczenia Wojska Polskiego, w których partycypowało łącznie 31 tys. żołnierzy; 18 tys. z nich to żołnierze państw Sojuszu. Ćwiczenia pod nazwą „Anakonda” odbywały się także w poprzednich latach. W 2014 roku również uczestniczyli w nich żołnierze natowscy.

Zmiana w myśleniu NATO. Do Polski trafiły grupy bojowe

Podczas szczytu NATO w Warszawie w 2016 roku podjęto decyzję o obecności (s.26) wojsk sojuszniczych w Polsce w charakterze bojowym, a nie jak do tej pory – jedynie ćwiczebnym. Uzgodniono wówczas trwałą, rotacyjną obecność czterech batalionowych grup bojowych (BGB, po ok. 1 tys. żołnierzy) z pełnym uzbrojeniem i sprzętem wojskowym.

W Polsce rozlokowano:

• grupę bojową EFP w ramach Wysuniętych Sił Lądowych NATO na flance wschodniej (FLF BG), pod Orzyszem (w Bemowie Piskim), funkcjonująca od 2017 roku,
• Wielonarodową Dywizję Północny Wschód MNDNE w Elblągu, utworzoną w 2017 roku, obecnie podlegająca pod MNCNE.

W 2024 roku NATO zorganizowało największe ćwiczenia wojskowe od czasów zimnej wojny. W marcu 2024 roku, w ramach ćwiczeń „SteadfastDefender24”, przebywało w Polsce 20 tys. żołnierzy z 9 krajów sojuszniczych. 

Współpraca z amerykańskim wojskiem. Początkowo charakter ćwiczebny

Stany Zjednoczone – równolegle do obecności żołnierzy NATO – rozmieszczają dodatkowo swoje wojska na terenie Polski na podstawie zawartej w 2009 roku umowy uzupełniającej do umowy NATO SOFA. 

W 2011 roku państwa podpisały memorandum w sprawie projektu lotniczego Aviation Detachment. Pierwszy oddział wojsk USA w Polsce utworzono w 2012 roku na terenie 32. Bazy Lotnictwa Taktycznego w Łasku, gdzie przeprowadzano rotacyjne pobyty amerykańskich samolotów. 

Po ataku Rosji na Ukrainę w 2014 roku obecność amerykańska zyskała na znaczeniu. Na szkolenia rotacyjne trafiło do Polski wówczas 150 żołnierzy amerykańskiej 173. Brygady Powietrznodesantowej. Jeszcze w 2014 roku pojawiła się nie tylko piechota zmotoryzowana, lecz także pancerna.

Jak wskazuje portal Defence24, na tym etapie obecność wojsk USA była już realizowana w sposób ciągły, ale miała głównie charakter demonstracyjno-ćwiczebny.

USA ogłasza większe zaangażowanie

Również w 2014 roku Barack Obama ogłosił w Warszawie utworzenie EDI, czyli Europejskiej Inicjatywy Odstraszenia, wówczas funkcjonującej pod nazwą Europejska Inicjatywa Wzmocnienia (ERI). Jak wskazuje Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, inicjatywę utworzono w reakcji na rosyjską agresję przeciwko Ukrainie.

Europejska Inicjatywa Odstraszenia zapewnia dodatkowe środki na aktywność wojsk USA w Europie. Przed 2015 rokiem rozpoczęto pierwsze przygotowania i szkolenia, natomiast całokształt inicjatywy rozwinął się w późniejszych latach.

Obecność bojowa wojsk USA w Polsce

W 2016 roku w ramach EDI do Polski trafiła Pancerna Brygadowa Grupa Bojowa. Wzmocnienie obecności wojsk USA w Polsce dotyczyło zarówno jednostek bojowych, jak i systemów rozpoznania, dowodzenia, zdolności do przyjęcia dodatkowych sił na wypadek zagrożenia.

Obecnie między Polską a USA obowiązuje również umowa o wzmocnionej współpracy obronnej (EDCA), podpisana 15 sierpnia 2020 roku. Głównymi celami EDCA jest stworzenie warunków do rozwoju zdolności obronnych, planowania obronnego, szkolenia wojskowego oraz usadowienia długookresowej obecności amerykańskich żołnierzy.

Kolejnym etapem podnoszącym rangę stosunków wojskowych była decyzja, którą ogłosił Joe Biden podczas szczytu NATO w Madrycie w 2022 roku. Po raz pierwszy ustanawia ona o stałej obecności wojsk USA w Polsce. Pierwszy stały garnizon wojsk USA w Polsce funkcjonuje od 2023 roku. 

Aktualnie w Polsce działa 10 amerykańskich struktur wojskowych, które mają pod sobą kolejne podjednostki. Ministerstwo Obrony Narodowej podaje, że obecnie na terenie Polski stacjonuje ponad 10 tys. żołnierzy amerykańskich, głównie w ramach obecności rotacyjnej. Liczniejsze siły zbrojne USA funkcjonują tylko w Japonii i w Korei Południowej.