Fakt 1: Usuwanie kleszczy: najważniejsza jest szybka reakcja

Nie wszystkie kleszcze są wektorami groźnych dla człowieka chorób, ale wszystkie należy traktować jak potencjalne źródło zakażenia. Ludzie mogą tą drogą nabyć m.in. boreliozę oraz odkleszczowe zapalenie mózgu.

Jak podaje serwis Ministerstwa Zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia, pacjent.gov.pl:

Ryzyko infekcji wzrasta znacząco wraz z upływem czasu, dlatego organizacje takie jak Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) czy Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy (NIZP PZH – PIB) zalecają, by:

• sprawdzać stan skóry każdorazowo po powrocie do domu ze spaceru,
• usuwać kleszcza natychmiast po jego zauważeniu,
• jeśli to tylko możliwe – usuwać kleszcza samodzielnie, ponieważ czas oczekiwania na konsultację lekarską wydłuża czas ekspozycji na potencjalne patogeny przenoszone przez tego bezkręgowca.

Najlepiej usunąć kleszcza w pierwszej dobie wkłucia: im wcześniej, tym lepiej

Serwis MZ i NFZ w instrukcji dla pacjentów podaje: „w przypadku ugryzienia ryzyko zachorowania znacząco zmniejsza szybkie (do 24h) i prawidłowe usunięcie kleszcza”.

NFZ dodaje:

Nieliczne przypadki mogą wymagać konsultacji lekarskiej

Eksperci podają więc, że usunięcie kleszcza ze skóry w większości przypadków nie wymaga specjalistycznej pomocy i może zostać wykonane samodzielnie. Jednakże jeżeli masz z tym trudności lub pojawiają się dodatkowe komplikacje, wtedy najlepiej jest zgłosić się jak najszybciej po pomoc. NFZ wskazuje:

„Porady lekarza mogą wymagać nieliczne sytuacje, w których:

• Wystąpiło zaczerwienie i/lub obrzęk, w miejscu wkłucia i/lub wokół niego po całkowitym lub niecałkowitym usunięciu kleszcza (w sytuacjach gdy pozostał duży fragment). Należy przy tym pamiętać, by obserwować miejsce po usunięciu kleszcza, ponieważ niektóre z charakterystycznych objawów zakażenia mogą się pojawiać nawet kilka tygodni po wkłuciu się kleszcza.
• Wystąpiły nagłe i inne poważne objawy: np. wysoka gorączka, nudności i wymioty, bóle głowy lub objawy neurologiczne.

Każda poradnia Podstawowej Opieki Zdrowotnej jest wyposażona w odpowiedni sprzęt medyczny, co umożliwia lekarzowi rodzinnemu podjęcie prostych procedur. Jeśli lekarz zadecyduje o konieczności interwencji chirurgicznej, pacjent otrzyma odpowiednie skierowanie na dalsze leczenie”.

Serwis MZ i NFZ uzupełnia powyższe informacje w instrukcji dla pacjentów:

Fakt 2: Gdy usuwasz kleszcza, nie smaruj go niczym

Specjaliści podkreślają, że popularne przeświadczenie, jakoby kleszcza należało przed usunięciem nasmarować (olejem, benzyną, spirytusem lub innym specyfikiem), jest błędne. Kleszcz poddany takiemu zabiegowi może zwymiotować zawartość swoich trzewi.

Ponieważ jest wczepiony w skórę żywiciela, wydaliny z jego organizmu dostaną się wtedy do ustroju człowieka. Taka sytuacja zwiększa ryzyko zakażenia patogenami, które wcześniej znajdowały się w pajęczaku.

Jak podkreśla Serwis MZ i NFZ w instrukcji dla pacjentów: „nie należy smarować kleszcza żadną substancją, zwłaszcza tłuszczem, aby nie zwiększać ryzyka zakażenia”.

Fakt 3: Wyciąganie kleszcza ze skóry: technika usuwania jest ważna, ale nie najważniejsza

Niektórzy eksperci wskazują, że lepiej jest usuwać kleszcza pęsetą, inni – że specjalnie do tego przeznaczonym sprzętem. Wszyscy jednak zwracają uwagę na to, że nawet niedoskonale wyjęty pasożyt nie powinien stanowić większego zagrożenia dla zdrowia niż cały pajęczak pozostawiony w skórze. Dlatego ważniejsza od technikaliów jest szybka reakcja.

Najważniejsze jest, by usunąć odwłok kleszcza

Dr Agnieszka Jankowska-Zduńczyk, specjalistka medycyny rodzinnej dodatkowo wskazuje:

Podsumowując wskazania ekspertów:

• Aby usunąć kleszcza, przygotuj dostępny, przeznaczony do tego celu sprzęt – najlepiej, aby były to urządzenia wyprodukowane specjalnie do tego celu lub pęseta, i uchwyć kleszcza blisko skóry za pomocą przygotowanego wcześniej sprzętu i pewnym, ale stabilnym ruchem wyjmij go ze skóry.
• Najważniejsze jest, by usunąć odwłok kleszcza, ponieważ to właśnie tam znajdują się narządy pajęczaka, a w nich – ewentualne patogeny groźne dla człowieka (np. te odpowiedzialna za boreliozę).
• Gdy uda się usunąć kleszcza w całości, to procedurę należy uznać za udaną. Jeśli jednak pajęczak nie wyszedł ze skóry cały i w ciele gospodarza zostały jego niewielkie szczątki, np. główka, to nie powinno to stanowić problemu, ponieważ ona – sama w sobie – nie przenosi patogenów. Należy ją wtedy zdezynfekować, obserwować i traktować tak, jak inne drobne ciało obce w skórze.

Fakt 4: Kleszcze występują nie tylko w lasach, ale też w mieście

Kleszcze kojarzone są zwykle z dziką przyrodą, wyprawami do lasu, spędzaniem czasu wśród bujnej roślinności. I słusznie, ponieważ w takich habitatach przebywają one najchętniej.

Nie oznacza to jednak, że nie występują w pobliżu ludzkich siedlisk. Kleszcza w swojej skórze można znaleźć nie tylko po wyprawie za miasto, lecz także po pobycie na przydomowym trawniku czy w parku.

Jak podaje Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy (NIZP PZH – PIB): „kleszcze spotkać można również w parkach i na skwerach miejskich, działkach rekreacyjnych oraz obrzeżach osiedli mieszkaniowych otoczonych terenami zielonymi”.

Serwis MZ i NFZ dodaje: „kleszcze czekają na żywiciela na krzewach, przy wysokich trawach, w miejscach wilgotnych. […] Jeśli więc idziesz na spacer do lasu, parku, na łąkę, czy spędzasz urlop na działce, to może Ci się zdarzyć ugryzienie”.

Fakt 5: Kleszcze stanowią zagrożenie o każdej porze roku, nie tylko latem

Kleszcze kojarzone są przede wszystkim z letnimi formami aktywności, jednak pajęczaki te mogą być również aktywne w innych porach roku. W związku z globalnym ociepleniem, wzorce zachowań oraz zasięg wielu owadów i pajęczaków mogą się zmieniać, dlatego kontrolę skóry pod kątem obecności kleszczy najlepiej jest prowadzić nie tylko latem.

Serwis MZ i NFZ wskazuje: „kleszcze […] najbardziej aktywne są od wiosny do wczesnej jesieni”.

Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) uzupełnia tę wiedzę: