Wariant Omikron (B.1.1.529) został wykryty w Botswanie i Republice Południowej Afryki w połowie listopada br. Charakteryzuje się dużą liczbą mutacji w obrębie białka kolca w porównaniu z pierwotnym wariantem koronawirusa SARS-CoV-2. Pojawienie się nowego wariantu zasiało ziarno niepewności, a wielu bardzo źle je znosi. Obecnie nauka nie zna odpowiedzi na wszystkie pytania dotyczące Omikrona, ale z każdym dniem dowiadujemy się coraz więcej. Niestety, pewne luki w wiedzy zaczęły być wypełniane domysłami i nieprawdziwymi informacjami, które zaczynają żyć własnym życiem, całkowicie nieadekwatnie do aktualnego stanu wiedzy.

Jak odnaleźć się w tym chaosie? Wiarygodne informacje na temat wariantów koronawirusa SARS-CoV-2 można znaleźć na stronach Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), Europejskiego Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) oraz Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Ich stały monitoring prowadzi Światowa Organizacja Zdrowia (WHO). W niniejszej analizie, którą aktualizujemy na bieżąco (ostatnia: 23.12.2021), możesz znaleźć wiarygodne informacje na temat wariantu Omikron, pochodzące z najlepszych dostępnych źródeł.

Czym charakteryzuje się nowy wariant Omikron i co obecnie wiadomo na jego temat?

Wariant Omikron został wykryty w połowie listopada jednocześnie w RPA i Botswanie. 26 listopada został zaklasyfikowany przez Światową Organizację Zdrowia jako wariant wzbudzający obawy (variant of concern). Eksperci cały czas starają się ustalić, czym się charakteryzuje. Dokładniejsze odpowiedzi na liczne pytania będzie można poznać najszybciej w ciągu kilku następnych tygodni. Jak czytamy na stronie Światowej Organizacji Zdrowia: „WHO współpracuje z dużą liczbą naukowców z całego świata, aby lepiej poznać wariant Omikron. Obecnie trwające lub podjęte wkrótce badania obejmą ocenę zakaźności, ciężkości zakażenia (w tym objawów), skuteczności szczepionek i testów diagnostycznych oraz skuteczności leczenia”.

• Czy Omikron jest bardziej zaraźliwy?

WHO podaje, że dane wskazują na to, iż Omikron rozprzestrzenia się szybciej niż wariant Delta i – prawdopodobnie – w najbliższej przyszłości stanie się dominującym wariantem na świecie. Zdaniem organizacji wariant Omikron może występować już w większości krajów, nawet jeżeli nie został jeszcze wszędzie wykryty. Zakażenia w wyniku rozpowszechniania wariantu Omikron rosną bardzo szybko. W ocenie ECDC w ciągu kilku miesięcy Omikron może spowodować przypuszczalnie ponad połowę przypadków zachorowań w Unii Europejskiej/Europejskim Obszarze Gospodarczym. 

• Czy Omikron powoduje cięższą chorobę?

Pod koniec listopada WHO podawała, że – podobnie jak w przypadku innych wariantów – większość objawów może nie być zbyt charakterystyczna, a bezobjawowe infekcje będą stanowić dużą część odnotowanych przypadków. Pierwsze hospitalizacje i zgony z powodu rozprzestrzeniania się wariantu już zanotowano. Wstępnie wyniki sugerują jednak, że Omikron wiąże się z niższym ryzykiem hospitalizacji niż wariant Delta, ale potrzebnych jest więcej wyników, by jednoznacznie to sprecyzować. W dalszym ciągu trzeba mieć na względzie, że Omikron rozprzestrzenia się bardzo szybko, a to może prowadzić do bardzo dużego wzrostu liczby osób ciężko chorych. WHO podawała już, że, nawet jeżeli Omikron będzie łagodnym wariantem w dużej części przypadków, to sama liczba przypadków spowodowana szybkim rozprzestrzenianiem może przeciążyć systemy opieki zdrowotnej. Podobne stanowisko wyraża Polska Akademia Nauk (PAN) w oświadczeniu z 21 grudnia.

• Czy ozdrowieńcy mogą się zakazić Omikronem?

Według informacji WHO Omikron może zwiększać ryzyko reinfekcji u ozdrowieńców (osób, które przechorowały COVID-19). Organizacja podaje, że: „osoby, które wyzdrowiały z COVID-19, są od 3 do 5 razy bardziej narażone na ponowne zakażenie Omikronem w porównaniu z Delta”. Z kolei Polska Akademia Nauk (PAN) wskazuje, że wariant Omikron stosunkowo efektywnie umyka odpowiedzi immunologicznej osób, które przechorowały wcześniej COVID-19, przez co ryzyko zachorowania na COVID-19 w ich przypadku może być nawet bardzo duże.

• Czy szczepionki chronią przed Omikronem?

Zgodnie z informacjami przedstawianymi przez WHO dane wskazują na to, że obecnie funkcjonujące w obiegu szczepionki przeciw COVID-19 mają mniejszą skuteczność przeciwko wariantowi Omikron. Z kolei ECDC wskazuje, że wyniki jeszcze nierecenzowanego badania wykazały zmniejszenie skuteczności szczepionek przeciwko zakażeniu Omikronem w porównaniu z zakażeniem Deltą u osób, które otrzymały dwie dawki szczepionki. Jednocześnie po podaniu dawki przypominającej szczepionki od Pfizer/BioNTech poziom ochrony przed chorobą był podobny do tego w przypadku wariantu Delta. Polska Akademia Nauk (PAN) przypomina, że podanie dawek przypominających jest podstawowym narzędziem w opanowywaniu sytuacji epidemicznej związanej z wystąpieniem wariantu Omikron.

• Czy znane metody leczenia działają na Omikron?

Światowa Organizacja Zdrowia podaje, że dostępne kortykosteroidy i blokery receptora IL6 będą nadal skuteczne w leczeniu pacjentów z ciężkim COVID-19 (inne leki muszą zostać ocenione w badaniach). WHO informuje przy tym, że: „przeciwciała monoklonalne będą musiały być testowane indywidualnie, pod kątem ich wiązania antygenu i neutralizacji wirusa, a tym badaniom należy nadać priorytet”.

Czym są warianty koronawirusa SARS-CoV-2? Skąd się wziął Omikron?

Zrozumienie tematyki wariantów jest istotne ze względu na fakt, że przez brak wiedzy rodzą się nieprawdziwe informacje, np. takie jak te, że warianty koronawirusa SARS-CoV-2 zostały „zaplanowane”. W rzeczywistości to same nazwy wariantów koronawirusa SARS-CoV-2 zostały określone na przyszłość, natomiast nie zaplanowano ich „pojawienia się”, jak to głoszą konspiracyjne przekazy. Jeżeli w przyszłości pojawi się nowy wariant, to już w tym momencie ma on określoną nazwę. Zupełnie tak, jak w przypadku nazw huraganów, które są zaplanowane na kilka sezonów do przodu (co nie oznacza, że ktoś zaplanował katastrofę).

Czym są mutacje i warianty? Kiedy wirus replikuje, czasami następują w nim drobne zmiany, co jest naturalne dla wirusów. Te zmiany są nazywane „mutacjami”. Wirus z jedną lub większą liczbą mutacji jest określany jako „wariant” oryginalnego wirusa. Wewnątrz wirusa znajdują się molekuły zwane nukleotydami, ułożone w wiele różnych kombinacji. Zgodnie z informacjami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) takich sekwencji w wirusie może być ok. 30 tys. 

Za każdym razem, kiedy wirus się powiela, przekazuje dalej te sekwencje. Może się zdarzyć, że w czasie replikacji dojdzie do małych zmian w którejś z tych sekwencji. Większość z nich nie wpływa na to, jak działa wirus. Czasem jednak nowe sekwencje wzmacniają wirusa, tj. pomagają mu skuteczniej się przenosić z jednej osoby na drugą lub uodparniają go na działalność systemu immunologicznego. Taki wariant ma szansę rozwijać się dalej. Więcej na ten temat możesz znaleźć w naszej analizie na temat wariantów.

Każdy z nowo pojawiających się wariantów może wywoływać niepewność. W celu nadania priorytetu globalnemu monitorowaniu i badaniom Światowa Organizacja Zdrowia zainicjowała stworzenie klasyfikacji wariantów koronawirusa. WHO podzieliła nowe odmiany koronawirusa na warianty wzbudzające zainteresowanie (variants of interest) i warianty budzące obawy (variants of concern).

Warianty wzbudzające obawy mogą charakteryzować się jedną z poniższych cech:

• zwiększonym poziomem transmisji lub szkodliwą zmianą w epidemiologii COVID-19,
• wzrostem zjadliwości lub zmianami w klinicznej prezentacji choroby,
• spadkiem skuteczności środków w celu zachowania zdrowia publicznego,
• spadkiem skuteczności diagnostyki, szczepionek i terapii po zachorowaniu.

Podsumowanie

W obecnej sytuacji najbardziej racjonalnym wyborem jest cierpliwość. Omikron daje ważną lekcję na temat nauki i dezinformacji. Nauka jest wolniejsza – każdy krok musi być przemyślany, a dezinformacja o to nie dba i robi kilka kroków do przodu. W przyszłości mogą pojawić się kolejne warianty koronawirusa SARS-CoV-2, a chaos informacyjny wokół nich niczego nie ułatwi. W pierwszej kolejności warto wybrać wiarygodne źródła informacji. Z tymi – w przypadku pandemii – można zapoznać się na stronach Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), Europejskiego Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) oraz Centers for Disease Control and Prevention (CDC).

Nie musisz działać jak automat i udostępniać informacji bez sprawdzenia. Najwyższy czas wyłączyć automatyczny tryb i przełączyć się na myślenie.

Zobacz, co przygotowali dla Ciebie nasi ambasadorzy: Kasia Gandor, Martin Stankiewicz, Ola i Piotr Stanisławscy (Crazy Nauka), Marcin Napiórkowski oraz Joanna Gutral.