Ten tekst jest częścią serii poświęconej faktoidom, czyli historiom, które lubimy przekazywać, zwłaszcza w charakterze „naukowych” ciekawostek. Raz powielone, stają się prawie nieśmiertelne. Dlaczego? Ponieważ mają fantastyczny potencjał społeczny: miło jest rzucić w towarzystwie jakąś mądrą, intrygującą tezą.

Dziś poświęcimy uwagę faktoidowi dotyczącemu biernego palenia.

Aktywne palenie doprowadza do znacznie większej liczby zgonów niż bierna inhalacja dymu

Zanim dokładniej wgłębimy się w tematykę biernego palenia, czyli narażenia na tzw. boczny strumień dymu tytoniowego, podkreślmy najistotniejszą rzecz. Statystyki pokazują wyraźnie, że czynne palenie prowadzi do znacznie większej liczby zgonów niż bierne. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) podaje, że ok. połowa aktywnych palaczy umiera z powodu chorób związanych z paleniem.

Dym zawiera wiele szkodliwych substancji: zarówno w strumieniu głównym, jak i bocznym

Skoro czynne palenie jest o wiele bardziej szkodliwe od biernej inhalacji, to skąd wziął się ten faktoid? Należy przypuszczać, że jest on przekręconym, niepoprawnym wnioskiem z badań i danych, które wskazują, że boczny strumień spalania również jest groźny dla zdrowia.

Boczny strumień spalania to – mówiąc w uproszczeniu – chmura dymu, która unosi się z papierosa, gdy leży on na popielniczce albo spoczywa w dłoni palacza. Taki dym to produkt tzw. niecałkowitego spalania, czyli procesu, w którym składniki papierosa nie uległy całkowitemu utlenieniu. W związku z tym skład dymu głównego strumienia (MSS – mainstream smoke) jest nieco inny niż skład bocznego strumienia (SSS – sidestream smoke). Ten drugi ma wyższe stężenie wielu szkodliwych substancji.

Aktywni palacze są bardziej narażeni na szkodliwy wpływ dymu tytoniowego

Czy to znaczy, że jeśli kolega pali papierosa, a ty siedzisz z nim w tym samym pomieszczeniu, to jesteś bardziej narażony(-na) na szkodliwe następstwa palenia niż on? Nie.

Po pierwsze, kolega siedzi w tym samym pomieszczeniu, a do tego sam pali. To znaczy, że jest narażony zarówno na dym głównego strumienia, jak i bocznego strumienia.

Po drugie, typowy palacz powtarza ekspozycję na dym wielokrotnie w ciągu dnia, za każdym razem, gdy odpala papierosa. Jeśli twoja bierna inhalacja dymu ogranicza się do dwóch imprez tygodniowo, to wystawiasz się na znacznie mniejszy kontakt ze szkodliwymi substancjami niż kolega, który pali nie tylko na imprezach, ale też poza nimi.

Każdy kontakt z produktami spalania jest zagrożeniem dla zdrowia

Jednak te szacunki: które narażenie jest „gorsze”, nie są traktowane priorytetowo przez organizacje zajmujące się zdrowiem. Kładą one raczej nacisk na konkluzję: nie tylko palacze, ale też osoby niepalące, które wdychają mieszaninę szkodliwych substancji, są narażone na choroby wynikające z ekspozycji na dym.

Papierosy elektroniczne i urządzenia do podgrzewania tytoniu (tzw. IQOS-y)

Faktoid dotyczący biernego palenia odnosi się zwykle do tradycyjnych papierosów, a nie do ich „zamienników”, czyli do e-papierosów lub tzw. IQOS-ów (urządzeń do podgrzewania tytoniu). Wynika to przede wszystkim z tego, że urządzenia te nie generują typowego bocznego strumienia dymu (w ogóle nie emitują dymu, ponieważ nie zachodzi w nich proces spalania).

E-papierosy, czyli elektroniczne inhalatory nikotyny, to urządzenia, które podgrzewają tzw. liquid, czyli roztwór zawierający m.in. nikotynę, glicerynę, glikol propylenowy i substancje aromatyczne. Wskutek podgrzewania roztwór z nikotyną paruje i umożliwia użytkownikowi wdychanie aerozolu. Nie zachodzi tu proces spalania (jak w tradycyjnym papierosie), a jedynie podgrzewanie płynu.

Inne rozwiązania stosowane są w IQOSach, czyli w urządzeniach podgrzewających tytoń. Tutaj również nie dochodzi do procesu spalania, ale podgrzewany jest nie liquid, lecz wkład tytoniowy, który zawiera m.in. nikotynę.

Jak podaje lek. Piotr Jankowski z Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych, Pneumonologii i Alergologii UCK Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego (WUM):

Wciąż nie wiemy wszystkiego o szkodliwości „zamienników” papierosów

Obecny stan wiedzy nie pozwala jeszcze wiarygodnie ocenić szkodliwości urządzeń podgrzewających tytoń. Organizacje zajmujące się zdrowiem oraz uczeni oceniający szkodliwość tych urządzeń odcinają się od twierdzeń, jakoby te „zamienniki” były zdrowsze od tradycyjnych papierosów:

European Respiratory Society (ERS) dodaje, że urządzenia podgrzewające tytoń są uzależniające i rakotwórcze.

Papierosy elektroniczne mogą wspomagać przerwanie nałogu, ale ich używanie nie jest pozbawione szkodliwości

Nieco inne są konkluzje dotyczące e-papierosów, czyli inhalatorów nikotyny. Dotychczasowe badania wskazują wprawdzie, że użytkownicy tych urządzeń są narażeni na szkodliwe substancje. I dotyczy to również inhalacji biernej, czyli aerozolu wydychanego przez ich bezpośrednich użytkowników.

Obecny stan wiedzy wskazuje jednak, że narażenie to może być znacznie mniejsze niż w przypadku palenia tradycyjnych papierosów. E-papierosy zostały również ocenione jako skuteczna metoda przerwania nałogu palenia „zwykłych” papierosów. Jednocześnie przestrzega się przed używaniem tych produktów przez osoby, które nigdy nie paliły.