Ten tekst jest częścią serii poświęconej faktoidom, czyli anegdotkom, które lubimy przekazywać, zwłaszcza w charakterze „naukowych” ciekawostek. Raz powielone, stają się prawie nieśmiertelne. Dlaczego? Ponieważ mają fantastyczny potencjał społeczny: miło jest rzucić w towarzystwie jakąś mądrą, intrygującą tezą.

Dziś poświęcimy uwagę faktoidowi dotyczącemu rzekomej dominacji prawej lub lewej półkuli mózgu.

Internetowe testy to nie są badania neurologiczne 

Co widzisz na obrazku: małpę czy tygrysa? W którą stronę kręci się postać na grafice? Która twarz jest weselsza: ta po prawej czy po lewej stronie? Tego typu internetowe „testy” mają rzekomo pomóc odpowiedzieć na pytanie, która strona mózgu jest u danej osoby dominująca. Jeśli wynik wskazuje, że przeważa u ciebie lewa półkula – to rzekomo znaczy, że kierujesz się logiką i działasz racjonalnie. Gdy rezultat świadczy o dominacji prawej półkuli, masz być osobą kreatywną i twórczą.

Zgadza się? No nie bardzo. Takie podejście jest zdecydowanie zbyt uproszczone. Przekonajmy się, dlaczego przeświadczenie o byciu osobą „lewomózgową” lub „prawomózgową” ma niewiele wspólnego z wiedzą naukową.

Mózg dzieli funkcje pomiędzy półkule, ale nie tak, jak to przedstawia pop-psychologia

Jak podaje Encyklopedia Britannica w artykule „Are There Really Right-Brained and Left-Brained People?”:

Rzeczywiście, mózg jest podzielony na lewą i prawą półkulę. Ich anatomia jest zasadniczo taka sama, ale funkcjonalnie nie są one identyczne. Różnice dotyczą przede wszystkim kory mózgowej, czyli najbardziej zewnętrznej warstwy tego organu. To właśnie tutaj wiele procesów sterowanych jest w sposób niesymetryczny. Jeśli zaś chodzi o wnętrze mózgu, czyli takie struktury jak np. wzgórze, podwzgórze czy pień mózgu, to obecny stan wiedzy wskazuje, że asymetria ich nie dotyczy. Czyli np. obie połowy pnia mózgu zawiadują różnymi funkcjami w ten sam sposób.

Badanie naukowe obaliło tezę o dominujących półkulach mózgowych

Aby ustalić, czy uproszczone przeświadczenie o „lewomózgowości” lub „prawomózgowości” znajduje potwierdzenie w faktach, uczeni z University of Utah przeprowadzili w 2013 roku badanie. 

Niektóre funkcje mózgu są asymetryczne, ale nie dotyczą bezpośrednio osobowości

Nie oznacza to, że obie półkule działają dokładnie tak samo. Jak wspomniano, wiele funkcji, których sterowaniem zajmuje się kora mózgowa, rozdzielonych jest w mózgu w sposób asymetryczny. Jak podaje lek. Robert H. Shmerling z Harvard Health Publishing:

Z drugiej strony warto zauważyć, że niektóre osoby, którym z powodów medycznych (np. padaczka niepoddająca się innemu leczeniu) usunięto połowę mózgu, są w stanie mówić, pisać i wykonywać pozostałe czynności.

Matematyka wymaga kreatywności, a sztuka – znajomości proporcji i perspektywy

Jest jeszcze jedna ważna kwestia. Czynności, które określamy jako kreatywne czy wymagające logiki, są tak naprawdę bardzo złożonymi procesami, wymagającymi od mózgu zaangażowania wielu obszarów i funkcji jednocześnie.

Z kolei tworzenie sztuki wymaga nie tylko kreatywności, lecz także znajomości perspektywy, proporcji, umiejętności odpowiedniego planowania (np. zaplanowanie obszaru obrazu), znajomości właściwości fizycznych materiałów (np. podczas tworzenia rzeźb) itd.

 Encyklopedia Britannica dodaje:

Wierzymy w „dominację” półkul, bo kochamy schematy

Przeświadczenie o „dominacji” jednej półkuli mózgowej nad drugą, przekładającej się bezpośrednio na naszą osobowość, nie znajduje więc poparcia w faktach. Ale w takim razie, dlaczego tak często wierzymy w prawdziwość tych schematów i internetowych testów „diagnostycznych”? Wynika to z tzw. efektu Barnuma (Forera):

Nie oznacza to, że badania nad mózgiem nigdy nie przyniosą jakiegoś niespodziewanego przełomu w tej tematyce. Przykładowo: niektóre doniesienia naukowe łączą prawo- lub leworęczność z pewnymi cechami mózgu. Na chwilę obecną jednak trzymamy się dostępnych faktów: