Ten tekst jest częścią serii poświęconej faktoidom, czyli anegdotkom, które lubimy przekazywać, zwłaszcza w charakterze „naukowych” ciekawostek. Raz powielone, stają się prawie nieśmiertelne. Dlaczego? Ponieważ mają fantastyczny potencjał społeczny: miło jest rzucić w towarzystwie jakąś mądrą, intrygującą tezą.

Dziś zajmiemy się związkiem pomiędzy spożyciem cukru a nadpobudliwością.

Czy słodycze są „winne” pobudzenia?

Wyobraźmy sobie taki obrazek. Letnia rodzinna impreza, słoneczna pogoda, przekąski, słodycze. Te ostatnie znikają najszybciej – zjadają je zwłaszcza dzieci. Na początku wszystko idzie gładko, ale pod koniec dnia sytuacja zaczyna przypominać obrazy Boscha: ktoś płacze, ktoś się przewraca, jeden robi aferę, drugi popada w niełaskę, trzeci chodzi na czworakach. Dorośli natychmiast orzekają: to wszystko przez ten cukier. Żelki, słodkie napoje, lody, cukierki – to one sprawiły, że dzieci są nadmiernie pobudzone.

Czy tak rzeczywiście jest? Czy jedzenie słodyczy prowadzi do nadreaktywności? Zanim odpowiemy na to pytanie, podkreślmy: cukry proste (w tym zwłaszcza te dodane do produktów spożywczych) z całą pewnością nie są zdrowym elementem diety. Z wytycznych Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej (NCEŻ) wynika, że warto eliminować słodycze z diety, w tym zwłaszcza z diety dzieci. Jednak sprawa z rzekomym pobudzającym działaniem cukru oraz słodyczy jest nieco bardziej złożona.

Badania nie potwierdzają, by cukier wywoływał nadpobudliwość

Rachel Vreeman oraz  Aaron Carroll – pediatrzy pracujący w School of Medicine przy Indiana University, na łamach „The British Medical Journal”, podają:

Z czego wynika nadaktywność u dzieci po spożyciu słodyczy?

Z badań wynikało najczęściej, że efekt nadaktywności obserwowany u dzieci wynikał z subiektywnego wrażenia ich rodziców. W sytuacji, gdy informowano opiekunów, że ich podopieczni spożywali słodzone produkty, rodzice istotnie częściej dostrzegali objawy pobudzenia ruchowego u swoich dzieci. Nawet wtedy, gdy tak naprawdę nie jadły one cukru.

Australijska Akademia Nauk wyjaśnia to zjawisko w następujący sposób:

Cukier nie wpływa bezpośrednio na zachowanie czy funkcje poznawcze dzieci

W metaanalizie opublikowanej w 1995 roku na łamach „JAMA” zamieszczono na ten temat następującą konkluzję:

Jak dzieci reagują na słodkie pokarmy?

O jakich grupach dzieci i o jakich „niewielkich efektach” wspominają w swojej konkluzji autorzy przytoczonej pracy opublikowanej w „JAMA”? Pewnych wyjaśnień dostarcza Amy Reichelt, badaczka z University of Adelaide, zajmująca się żywieniem i jego powiązaniem z neuronaukami. Naukowczyni podaje:

Nadpobudliwość może być spowodowana okolicznościami, w jakich dziecko je słodycze

Sam cukier w bezpośredni sposób nie wywołuje hiperaktywności u dzieci. A jednak okoliczności, w jakich spożywane są słodycze, mogą prowadzić do pewnej ekscytacji. Jak wyjaśnia Australijska Akademia Nauk:

Czy istnieje związek pomiędzy słodyczami a ADHD? 

W dzisiejszej analizie odnosiliśmy się do dzieci, które rozwijają się neurotypowo, czyliu których nie zdiagnozowano u nich żadnych odstępstw od typowego przebiegu rozwoju. Relacja z żywnością, w tym ze słodyczami, może być odmienna u osób nieneurotypowych.

Choć wielokrotnie dowodzono, że cukier nie zwiększa ryzyka ADHD, istnieją pewne przesłanki, że niektóre osoby z tym zespołem mogą być bardziej predysponowane do nieprawidłowych zachowań żywieniowych. W tym do spożywania dużych ilości słodyczy.

Zamiast demonizować, lepiej budować pozytywną relację z żywnością

Amy Reichelt z University of Adelaide podsumowuje: „Sam cukier może nie powodować nadpobudliwości u dziecka, ale potrafi wpływać na jego zdrowie psychiczne i fizyczne. Zamiast demonizować cukier, powinniśmy zachęcać do umiaru i zrównoważonego odżywiania, ucząc dzieci zdrowych nawyków żywieniowych i wzmacniając pozytywny związek z jedzeniem”.