Podstawowe dane

Reaktory jądrowe na świecie (Nuclear Power Reactors in the World) to coroczna publikacja prezentująca najnowsze dane dotyczące bloków energetycznych w państwach członkowskich Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA). Możemy w niej znaleźć ogólne statystyki dotyczące reaktorów jądrowych oraz dane techniczne reaktorów aktywnych, budowanych, planowanych i wycofanych z eksploatacji. Raport zawiera informacje dotyczące tylko reaktorów energetycznych tzn. przeznaczonych do produkcji energii elektrycznej. W poniższym opracowaniu prezentujemy informacje z najnowszego, czterdziestego pierwszego wydania, które zawiera dane aktualne zgodne ze stanem na 31 grudnia 2020 roku.

Na koniec roku 2020 działały 442 reaktory jądrowe, które były zlokalizowane w 33 krajach. 19 z 33 państw znajduje się w Europie, jednak pod względem liczby reaktorów prym wiodą Stany Zjednoczone z 94 reaktorami w eksploatacji. Na drugim miejscu znajduje się Francja – 56 reaktorów, a podium zamykają Chiny z 50 eksploatowanymi reaktorami, które równocześnie budują aż 13 reaktorów, co w następnych latach pozwoli im wyprzedzić Francję. Na przeciwnym biegunie znajdują się państwa, takie jak: Słowenia, Holandia, Iran, Zjednoczone Emiraty Arabskie (ZEA), Armenia i Białoruś z jednym reaktorem jądrowym w eksploatacji. Bangladesz i Turcja to państwa, które konstruują swoje pierwsze reaktory wytwarzające energię elektryczną. 

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych MAEA

Polska jest krajem członkowskim MAEA od roku założenia organizacji, czyli od 1957 roku, nigdy jednak nie wykorzystywała reaktorów jądrowych do komercyjnej produkcji energii elektryczne (w latach 80. XX wieku budowano elektrownię w Żarnowcu, która jednak nie powstała). Na poniższej mapie na niebiesko zaznaczono kraje europejskie, produkujące energię jądrową. Są wśród nich prawie wszyscy sąsiedzi Polski, oprócz Litwy, która nie posiada elektrowni atomowej. Warto jednak przypomnieć, że Litwa w przeszłości miała dwa reaktory jądrowe, które zostały wyłączone z eksploatacji z końcem 2004 i 2009 roku. Budowa Bałtyckiej Elektrowni Atomowej w obwodzie kaliningradzkim jest wstrzymana od 2013 roku.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych MAEA

Udział energii elektrycznej w miksie energetycznym

Analogicznie do liczby eksploatowanych reaktorów, również pod względem wyprodukowanej energii jądrowej w terawatogodzinach (TWh) w 2020 roku pierwsze miejsce zajmuje USA. Wyprodukowały one więcej energii jądrowej niż sumarycznie drugie i trzecie w kolejności państwa, czyli Chiny i Francja. Najmniej energii wyprodukowała Białoruś.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych MAEA

Rodzaje reaktorów jądrowych i ich żywotność

Obecnie w energetyce wykorzystywanych jest sześć typów reaktorów jądrowych. Najpopularniejszym jest reaktor wodny ciśnieniowy (PWR, chłodziwem, a jednocześnie moderatorem i reflektorem neutronów jest w tych reaktorach lekka woda pod wysokim ciśnieniem, niedopuszczającym do wystąpienia wrzenia w obiegu chłodzenia rdzenia). Aż 302 z 442 działających reaktorów należą do tej kategorii, a 63 to reaktory wodne wrzące (BWR). Na świecie działają tylko 3 reaktory prędkie powielające (FBR), dwa z nich działają w Rosji, jeden w Chinach.

Poniższy wykres przedstawia liczbę podłączeń reaktorów do sieci elektrycznej w kolejnych latach oraz kumulatywną liczbę reaktorów jądrowych w eksploatacji. Pierwszy reaktor podłączono w 1954 roku. Liczba corocznie uruchamianych reaktorów rosła aż do lat 80. XX wieku. Apogeum osiągnęła w 1984 i 1985 roku, kiedy podłączano po 33 reaktory rocznie. Od lat 90. liczba nowych reaktorów w każdym roku nie przekroczyła 10 jednostek. W 2020 roku podłączono do sieci łącznie 5 reaktorów: 2 w Chinach i po jednym w Rosji, Białorusi i Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Na rok 2021 zaplanowane jest podłączenie 2 reaktorów – w Rosji i Finlandii. Od ok. 25 lat liczba działających jednostek oscyluje w granicach 440.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych MAEA

Reaktory jądrowe mają swoją żywotność i dla każdego z nich następuje moment wyłączenia. Powody ich wyłączenia mogą być ekonomiczne (proces przestaje być opłacalny), technologiczne (stosowana technologia staje się przestarzała), prawne (zmiany w wymaganiach licencyjnych), społeczne, polityczne i inne. Najwięcej – bo 39 – reaktorów wyłączono w USA, następnie w Niemczech i Wielkiej Brytanii (po 30 reaktorów), w Japonii 27 reaktorów (większość z nich wyłączono po katastrofie w Fukushimie w 2011 roku).

Artykuł powstał w ramach projektu „Fakty w debacie publicznej”, realizowanego z dotacji programu „Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy”, finansowanego z Funduszy EOG.