Fałszywa depesza PAP informowała o tym, że od 1 lipca 2024 roku w kraju rozpocznie się częściowa mobilizacja, a polscy obywatele będą pełnić służbę w Ukrainie. Krzysztof Gawkowski, minister cyfryzacji, przekazał, że nieprawdziwa wiadomość ukazała się w wyniku ataku hakerskiego, do którego doszło przy użyciu złośliwego oprogramowania. Nie wiadomo jeszcze, kto dokładnie odpowiada za zaistniałą sytuację, jednak w ocenie Gawkowskiego wiele tropów prowadzi do Rosji. Zdaniem ministra jesteśmy w stanie cybernetycznej wojny z Rosją.

Jaki był cel publikacji fałszywej informacji na stronie agencji prasowej?

Wydaje się, że treść fałszywej depeszy była bardzo łatwa do zweryfikowania, choć i tak w mediach społecznościowych pojawiły się osoby – a raczej anonimowe konta – które propagowały przekaz (1, 2, 3). Niemniej główny cel opublikowania fałszywej depeszy mógł być inny niż tylko zasianie chaosu w przestrzeni informacyjnej.

Reakcja polskich mediów na fałszywą depeszę PAP była bardzo szybka

Polskie redakcje zareagowały szybko i zdementowały nieprawdziwe doniesienia (np. 1, 2, 3). W swoich wypowiedziach minister cyfryzacji Krzysztof Gawkowski podziękował polskim dziennikarzom za prawidłową reakcję i ocenił, że „w ciągu 2-3 minut udało się przeciąć tę informację i pokazać, że to dezinformacja, celowy cyberatak”. Jednocześnie Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (KRRiT) wyraziła zaniepokojenie brakiem odpowiednich zabezpieczeń w PAP. „KRRiT zwraca uwagę, że tego typu ataki mają miejsce coraz częściej” – czytamy na stronie KRRiT.

Jak dowiedzieliśmy się od Krzysztofa Jabłonowskiego, dziennikarza i przedstawiciela redakcji TVP Info: „Depesza PAP od razu zwróciła uwagę redakcji. Pierwszą naszą publikacją na ten temat był news o prawdopodobnym cyberataku […] obszernie informujemy o znanych okolicznościach zdarzenia i publikujemy wypowiedzi ekspertów”. 

Podobnie zareagowała redakcja Wirtualnej Polski. „Depesza od razu wzbudziła nasze wątpliwości, dlatego postanowiliśmy jej nie publikować i sprawdzić w innych – rządowych – źródłach jej wiarygodność. Przystąpiliśmy do tego niezwłocznie, bardzo szybko otrzymaliśmy odpowiedź z KPRM, że depesza jest fałszywa. Dopiero wtedy podjęliśmy decyzję o publikacji tekstu, który zaprzeczy informacji podanej w PAP. Ze względu na jego wrażliwość, treść tekstu była weryfikowana i sprawdzana przez kilku wydawców – serwisu Wiadomości, jak i Strony Głównej WP” – dowiadujemy się od Mateusza Cieślaka, zastępcy redaktora naczelnego WP.

Rosyjska propaganda wykorzystuje temat ataku hakerskiego na PAP

Rosja w swoich mediach wielokrotnie przedstawiała kraje Zachodu jako „prowokatorów”, którzy dążą do konfliktu z Rosją, mimo że obecna sytuacja w Europie została spowodowana działaniami Federacji Rosyjskiej. Jednym z narzędzi rosyjskiej dezinformacji i propagandy są oficjalne przekazy i komunikaty medialne, które mogą wystąpić bezpośrednio po próbach wpływania na cyberprzestrzeń. 

Rosja nie przedstawia alternatywy i próbuje zrzucić z siebie odpowiedzialność za zdarzenie poprzez ukazywanie krajów zachodnich jako agresorów  stwarzających zagrożenie dla bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej. Dmitrij Pieskow, rzecznik Kremla  powiedział, że oskarżanie Rosji o hakowanie to „ulubione hobby” na całym świecie. Jak podaje RIA Novostii: „Kreml wielokrotnie zwracał także uwagę na fakt, że Zachód za wszystko obwinia Rosję, jest to tendencja ogólna”.

Jak możemy przeczytać na stronie RIA Novostii w artykule z 3 czerwca, w którym skomentowano temat ataku hakerskiego: „Rosja wielokrotnie wskazywała na liczne próby interwencji ze strony krajów zachodnich. Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rosji oświadczyło, że Federacja Rosyjska będzie okrutnie i zdecydowanie tłumić wszelkie próby ingerencji w sprawy wewnętrzne i działalność wywrotową z zagranicy”. 

Uwaga – podobnych propagandowych prowokacji może być więcej

To nie pierwsza taka sytuacja w ostatnim czasie – we wtorek 21 maja 2024 roku rosyjskie ministerstwo obrony opublikowało jednostronną propozycję zmiany granic na Morzu Bałtyckim, po czym wycofano się z pomysłu bez słowa wyjaśnienia. Finlandia, Niemcy, Szwecja, Litwa i Estonia szybko zareagowały na wiadomość. W opinii Gabrieliusa Landsbergisa, litewskiego ministra spraw zagranicznych,  pomysł rewizji granic był próbą siania zamieszania i prowokacji państw członkowskich NATO.

Po stanowczej reakcji Litwy Dmitrij Pieskow, rzecznik Kremla, skomentował krótko, że propozycja „nie miała charakteru politycznego”. Niemniej w kolejnej wypowiedzi na ten temat obarczył winą państwa zachodnie. Jak ocenił: „sami widzicie, jak narasta napięcie, jaki jest poziom konfrontacji, zwłaszcza w regionie bałtyckim. Wymaga to od naszych resortów podjęcia odpowiednich kroków w celu zapewnienia bezpieczeństwa”.