Co roku, od ponad 20 lat, Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) we współpracy z Międzynarodowym Funduszem Rozwoju Rolnictwa (IFAD), Funduszem Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci (UNICEF), Światowym Programem Żywnościowym (WFP) oraz Światową Organizacją Zdrowia (WHO) publikują raport pt. „The State of Food Security and Nutrition in the World”. Do 2015 roku tytułowano go jako „The State of Food Insecurity in the World”. Każda wersja zawiera dane dotyczące stanu bezpieczeństwa żywnościowego i odżywiania na świecie. Raport zwraca przede wszystkim uwagę na statystyki niedożywienia i głodu, podaje statystyki w zakresie ryzyka niedożywienia lub niewystarczającej diety wśród dzieci i dorosłych. Autorzy biorą również pod uwagę wartości dotyczące osób z nadwagą. Ponadto publikacje wskazują na środki, które powinny być wykonane przez państwa, by nie dopuścić do występowania głodu na świecie. Podstawą dla wniosków raportu jest drugi z siedemnastu celów zrównoważonego rozwoju do 2030 roku, który zakłada całkowite wyeliminowanie głodu na świecie.

Główne problemy

Od 2014 roku spadek liczby osób narażonych na głód wyhamował, a w ostatnich latach zaczął szybko rosnąć. Autorzy najnowszej publikacji zwracają uwagę na wiele problemów. Warto zaznaczyć, że jest to pierwszy raport żywnościowy obejmujący okres i wpływ pandemii, która w znaczny sposób przyczyniła się do wzrostu ryzyka głodu i niedożywienia na świecie. Jest to główna teza raportu. Już przed pandemią COVID-19 cel wyeliminowania głodu na świecie był odległy, a koronawirus SARS-CoV-2 powodując kryzys finansowy na całym świecie i wiele innych dolegliwości, sprawił, że cele te stały się praktycznie niemożliwe do zrealizowania bez dużo większych środków na walkę z głodem.

Źródło: FAO

Ponad połowa głodujących osób pochodzi z Azji (418 mln), a ponad 1/3 z Afryki (282 mln). Te dwa kontynenty są najbardziej narażone na występowanie głodu i niedożywienia. W 2020 roku w Azji i Afryce przybyło odpowiednio 57 i 46 mln niedożywionych osób w porównaniu z 2019 roku. Szacuje się, że pandemia może spowodować wzrost liczby osób niedożywionych w 2030 roku o 30 mln i tym samym spowolnić realizację drugiego celu zrównoważonego rozwoju.

Ponadto ryzyko żywnościowe jest wyższe u kobiet niż u mężczyzn. W ubiegłym roku o 10 proc. w porównaniu do 6 proc. różnicy w 2019 roku. Prawie 30 proc. kobiet w wieku rozrodczym (15-49 lat) na świecie w 2019 roku cierpiało na anemię spowodowaną brakiem odpowiedniej diety. Ten wskaźnik w 2020 roku mógł wzrosnąć przez pandemię.

Źródło: FAO

Bardzo ważna jest też kwestia niedożywienia i złego odżywiania dzieci. Obliczenia pokazują, że w 2020 roku 22 proc. dzieci do lat 5 cierpiało na spowolnienie w rozwoju, 6,7 proc. na wychudzenie i 5,7 proc. na nadwagę. 9/10 dzieci cierpiących na spowolnienie w rozwoju i wychudzenie oraz 7/10 dzieci z nadwagą pochodziło z Afryki i Azji. 

Jako przyczyny wzrostu niedoboru żywności w wielu miejscach na świecie autorzy raportu wskazują: konflikty zbrojne, zmiany klimatyczne i coraz częstsze anomalie pogodowe oraz kryzysy ekonomiczne (zwłaszcza ostatni spowodowany przez pandemię COVID-19). Pandemia ma znaczący wpływ na prognozy na rok 2030. Zauważalny wzrost głodujących na świecie w ciągu ostatniego roku spowodował przesunięcie w górę szacunków dotyczących liczby głodujących w ostatnich 10 latach.

Źródło: FAO

Polska na tle świata

Wartości dotyczące odżywiania dzieci wyglądają następująco:

• odsetek dzieci poniżej 5. roku życia z nadwagą wzrósł, od 2012 roku do 2020 roku, z 5,9 proc. (9,6 proc. dla Europy) do 6,7 proc. (8,3 proc. dla Europy),
• odsetek dzieci poniżej 5. roku ze spowolnionym rozwojem, zarówno w 2012 roku, jak i w  2020 roku, wyniósł w Polsce 2,3 proc. (przy odpowiednio 5,3 oraz 4,5 proc. dla Europy),
• odsetek noworodków ze zbyt niską wagą po urodzeniu wzrósł, między 2012 a 2015 rokiem, z 5,7 proc. do 5,9 proc. (odpowiednio 6,6 proc. i 6,5 proc. dla Europy).

Zalecane rozwiązania

Autorzy raportu nakreślili sześć ścieżek transformacji systemu żywnościowego na świecie, które mają poprawić sytuację. W zależności od czynników występujących w każdym kraju autorzy wzywają państwa do:

• integracji polityki humanitarnej, rozwoju i budowania pokoju na obszarach objętych konfliktami, np. poprzez środki ochrony socjalnej tak, aby uniemożliwić rodzinom sprzedaż skromnego majątku w zamian za żywność,
• zwiększenie odporności na zmiany klimatu, np. poprzez oferowanie rolnikom szerokiego dostępu do ubezpieczeń od ryzyka klimatycznego i finansowania opartego na prognozach,
• pomoc osobom najbardziej narażonym na trudności gospodarcze, np. poprzez programy wsparcia rzeczowego lub pieniężnego w celu zmniejszenia wpływu pandemii lub zmian cen żywności,
• interwencja państw w ramach łańcuchów dostaw, aby obniżyć koszty produkcji pełnowartościowej żywności, np. zachęcając do sadzenia roślin wzbogaconych biologicznie lub ułatwiając producentom owoców i warzyw dostęp do rynków,
• walka z ubóstwem i nierównościami strukturalnymi, np. wzmacnianie jakości żywności w ubogich społecznościach poprzez transfery technologii i programy certyfikacji,
• zmiana zachowań konsumentów, np. poprzez eliminację przemysłowych tłuszczów trans i zmniejszenie zawartości soli i cukru w żywności lub ochronę dzieci przed negatywnym wpływem marketingu.

Podsumowanie

Podstawowym odniesieniem raportu jest jeden z celów zrównoważonego rozwoju na 2030 rok, czyli wyeliminowanie głodu na całym świecie. Konkluzją autorów jest, iż w praktyce cel ten nie będzie możliwy do realizacji. Ponadto autorzy zwracają uwagę na wpływ pandemii, który po raz pierwszy został ujęty w tegorocznym raporcie. Pandemia przyczyniła się przy równoczesnym wystąpieniu innych czynników do znaczącego wzrostu osób głodujących na świecie. W podsumowaniu autorzy sformułowali „sześć ścieżek rozwoju”, czyli sześć propozycji dla rządów państw, które mają zapobiec zwiększeniu liczby osób niedożywionych na świecie i pomóc w redukcji zjawiska głodu. 

Artykuł powstał w ramach projektu „Fakty w debacie publicznej”, realizowanego z dotacji programu „Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy”, finansowanego z Funduszy EOG.