Strona główna Analizy Kiedy i w jaki sposób wnieść protest wyborczy? Wyjaśniamy

Kiedy i w jaki sposób wnieść protest wyborczy? Wyjaśniamy

W mediach społecznościowych łatwo natknąć się na informacje dotyczące fałszerstw wyborczych. Jednak kiedy faktycznie możemy mówić o nieprawidłowościach i kto powinien się nimi zająć? Oto co warto wiedzieć na ten temat, aby nie powielać dezinformujących treści i nie przyłączyć się do nieuzasadnionego podważania ważności wyborów.

https://unsplash.com/photos/IBWJsMObnnU

https://unsplash.com/photos/IBWJsMObnnU

Kiedy i w jaki sposób wnieść protest wyborczy? Wyjaśniamy

W mediach społecznościowych łatwo natknąć się na informacje dotyczące fałszerstw wyborczych. Jednak kiedy faktycznie możemy mówić o nieprawidłowościach i kto powinien się nimi zająć? Oto co warto wiedzieć na ten temat, aby nie powielać dezinformujących treści i nie przyłączyć się do nieuzasadnionego podważania ważności wyborów.

W niedzielę Polska wybierała skład Sejmu i Senatu – obywatelki i obywatele tłumnie ruszyli do urn, a frekwencja przekroczyła 70 proc. (czas nagrania: 6:32). W dzień wyborów do 21 obowiązywała cisza wyborcza, ale można było relacjonować sam przebieg głosowania. W mediach społecznościowych uwaga skupiła się na kwestiach frekwencji i ewentualnych nieprawidłowościach.

Internauci nie bali się pisać o „fałszerstwach” wyborczych. Informowano między innymi o kartach do głosowania, które nie miały potrzebnej pieczęci i sugerowano, że przygotowano je specjalnie tak, aby te głosy się nie liczyły. Niektórzy uznawali, że wybory są sfałszowane, bo zwyczajnie czują, że „coś się nie zgadza”.

Pojawiały się także doniesienia, że członkowie komisji celowo nie dawali wyborcom kart do głosowania w referendum. Każdy taki wpis podważający demokratyczne wybory może wpływać na nasilenie się fałszywej narracji, jakoby były one nieważne. O prawidłowym przebiegu głosowania warto rozmawiać na podstawie zweryfikowanych dowodów oraz sprawdzonych przez odpowiednią instytucję protestach wyborczych.

Jeśli zauważyliśmy nieprawidłowości, powinniśmy je zgłosić odpowiednim organom. Czyli komu? I co równie ważne – w jakich sytuacjach?

Przestępstwa przeciwko wyborom, czyli co dokładnie?

Gdy podejrzewamy, że doszło do przestępstwa przeciwko wyborom, możemy złożyć protest wyborczy do Sądu Najwyższego. Zgodnie z Kodeksem karnym (art. 248) tego typu przestępstwem są takie działania jak:

  • sporządzenie listy kandydujących lub głosujących z pominięciem uprawnionych lub wpisanie na nią nieuprawnionych,
  • użycie podstępu w celu nieprawidłowego sporządzenia listy kandydujących lub głosujących, protokołów lub innych dokumentów wyborczych albo referendalnych,
  • niszczenie, uszkadzanie, ukrywanie, przerabianie lub podrobienie protokołu lub innych dokumentów wyborczych albo referendalnych,
  • nadużycia przy przyjmowaniu lub obliczaniu głosów,
  • odstąpienie innej osobie przed zakończeniem głosowania niewykorzystanej karty do głosowania lub pozyskanie jej od innej osoby w celu wykorzystania w głosowaniu,
  • nadużycia w sporządzaniu list z podpisami obywateli zgłaszających kandydatów w wyborach lub inicjujących referendum.

Jakie są uzasadnione przyczyny protestu?

Za wyżej wymienione przestępstwa przeciwko wyborom grozi do trzech lat więzienia. Z kolei od trzech miesięcy do pięciu lat w więzieniu może spędzić osoba, która zakłóca przebieg wyborów (art. 249), m.in. przemocą lub groźbą, uniemożliwiając oddanie głosów lub ich policzenie.

Takie same kary przewidziano w sytuacji, gdy ktoś bezprawnie zakłóca swobodę głosowania (art. 250), np. przemocą zmuszając wyborcę do głosowania na konkretnego kandydata.

Następną kategorią przestępstw wyborczych jest łapownictwo (art. 250a). Za przyjmowanie korzyści majątkowej lub osobistej w zamian za głosowanie w określony sposób lub żądanie tych korzyści za głosowanie w określony sposób można otrzymać karę od 3 miesięcy do 5 lat więzienia. Tak samo jest w przypadku udzielania takich korzyści.

Jeśli jakaś osoba wbrew naszej woli podejrzy, jak głosujemy (art. 251), podlega karze do dwóch lat więzienia. Jest to przestępstwo naruszenia tajności głosowania.

Protest wyborczy składamy także wtedy, gdy mamy uzasadnione podejrzenie, że doszło do naruszenia przepisów Kodeksu wyborczego albo że wynik wyborów lub sposób głosowania został z góry ustalony.

Wybory parlamentarne 2023. Przestępstwa wyborcze i wykroczenia

Na dzisiejszej konferencji PKW poinformowano, że podczas wyborów 13 października odnotowano 173 przestępstwa wyborcze, a także 312 wykroczeń (czas nagrania: 14:14). Wymieniono takie czyny jak: niszczenie dokumentów wyborczych bądź referendalnych i wynoszenie kart wyborczych z lokalu wyborczego.

Dochodziło też do zakłócenia porządku publicznego i usuwanie ogłoszeń. Odnotowano również przypadki prowadzenia agitacji w czasie ciszy wyborczej.

Kto i w jakim czasie może wnieść protest wyborczy?

Zgodnie z Kodeksem wyborczym (art. 82) protest wyborczy może być wniesiony przez wyborcę, przewodniczącego komisji wyborczej, a także przez pełnomocnika wyborczego. 

Co ważne, wnosimy go dopiero po ogłoszeniu wyników wyborów przez PKW w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Od tego momentu na złożenie dokumentu mamy siedem dni. Możemy to zrobić wyłącznie na piśmie.

Protest wyborczy można złożyć bezpośrednio do Sądu Najwyższego. Punkt Obsługi Interesantów (stanowisko 0N39) w budynku Sądu Najwyższego w Warszawie przy pl. Krasińskich 2/4/6 jest czynny od poniedziałku do piątku w godzinach 8.30–15.30. Protest można też wysłać przez Pocztę Polską. Osoby przebywające za granicą protest wyborczy złożą w konsulacie.

Co powinien zawierać taki dokument? Sąd Najwyższy szczegółowo wyjaśnił to w swoim komunikacie, w którym podkreślono, że konieczne jest przedstawienie zarzutów oraz poparcie ich dowodami. Wniosek zostanie rozpatrzony tylko wtedy, gdy nie będzie w nim błędów.

Protest wyborczy i co dalej?

Sąd Najwyższy rozpatruje protesty wyborcze na posiedzeniu niejawnym w składzie trzech sędziów. Dopuszcza się możliwość, aby z ważnych przyczyn posiedzenie było jednak jawne.

Chociaż jest to postępowanie nieprocesowe, może pojawić się konieczność dopuszczenia i przeprowadzenia procesu dowodowego, np. z zeznań świadków. Tym jednak zazwyczaj zajmują się już sądy rejonowe lub okręgowe.

Jakie są możliwe zakończenia takiego postępowania? Sąd Najwyższy może uznać protest wyborczy za zasadny lub niezasadny, a także umorzyć całe postępowanie. W pierwszym wypadku SN musi także wskazać, czy nieprawidłowości miały wpływ na wynik wyborów.

Kto stwierdza ważność wyborów? 

To Sąd Najwyższy w pełnym składzie Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych rozstrzyga o ważności wyborów. Musi to zrobić nie później niż w 90. dniu od wyborów. SN stwierdza ważność na podstawie sprawozdania z wyborów przedstawionego przez Państwową Komisję Wyborczą oraz opinii wydanych w wyniku rozpoznania protestów. 

Dzieje się to na posiedzeniu jawnym z udziałem prokuratora generalnego i przewodniczącego Państwowej Komisji Wyborczej. Może więc brać w nim udział publiczność i przedstawiciele mediów. Jeśli wybory zostaną uznane za nieważne, SN postanawia o ich ponownym przeprowadzeniu.

*Jeśli znajdziesz błąd, zaznacz go i wciśnij Ctrl + Enter

Pomóż nam sprawdzać, czy politycy mówią prawdę.

Nie moglibyśmy kontrolować polityków, gdyby nie Twoje wsparcie.

Wpłać

Dowiedz się, jak radzić sobie z dezinformacją w sieci

Poznaj przydatne narzędzia na naszej platformie edukacyjnej

Sprawdź!