Wraz z upowszechnieniem Internetu i powstaniem mediów społecznościowych dotychczasowi odbiorcy informacji stali się jej twórcami i dystrybutorami. W kilka sekund możemy tworzyć lub udostępniać treści, docierając z naszym przekazem do szerokiego grona osób. Wiąże się z tym ryzyko rozpowszechniania informacji fałszywych i bazujących na nierzetelnych źródłach. Ochronę przed negatywnymi skutkami dezinformacji może zapewnić m.in. odpowiednia edukacja medialna. Tym tropem poszło już wiele państw. Poniżej prezentujemy przegląd najciekawszych inicjatyw, zarówno rządowych, jak i oddolnych.

Argentyna

Warsztaty w zakresie edukacji medialnej, skoncentrowane na fact-checkingu, prowadzi argentyńska organizacja fact-checkingowa Chequeado. Zajęcia te są skierowane zarówno do dziennikarzy, jak i nastolatków w wieku 15-18 lat. Chequeado odpowiada również za opracowanie Chequeabot – narzędzia, które automatycznie identyfikuje medialne wypowiedzi i dopasowuje je do istniejących fact-checków.

Australia

Umiejętność krytycznego myślenia – jako element australijskiego programu nauczania – jest rozwijana w szkołach bezpośrednio podczas zajęć. Wobec wzrastającej liczby nieprawdziwych informacji (szczególnie w okresie wyborczym), uczniowie dyskutują m.in. na temat wpływu fake newsów na amerykańskie wybory prezydenckie. Treści medialne są przez nich poddawane także analizie CRAAP (ang. currency, relevance, accuracy, authority and purpose; pol. aktualność, przydatność, dokładność, wiarygodność i cel).

Angażujące ćwiczenie związane z demaskowaniem fake newsów zaproponował SBS, australijski nadawca publiczny: celem interaktywnego zadania „K’gari: the real story of a true fake” jest obalenie jednej z pierwszych australijskich historii, która została oparta na fałszu.

Austria

W sierpniu 2018 r. austriackie Federalne Ministerstwo Edukacji, Nauki i Badań (niem. Bundesministerium für Bildung, Wissenschaft und Forschung) zaprezentowało nowy planudoskonalenia cyfryzacji w edukacji, wprowadzonej w poprzedniej strategii – „Szkole 4.0”. Głównym celem nowego planu jest – oprócz wzmocnienia kompetencji cyfrowych nauczycieli – poprawa kompetencji cyfrowych uczniów kończących ósmą klasę. Według planu ministerstwa, cyfryzacja zostanie wprowadzona do wszystkich przedmiotów i systematycznie włączana do zrewidowanych programów nauczania. Takie podejście koresponduje z wprowadzonym w ramach dotychczasowej strategii „Szkoła 4.0” przedmiotem “podstawowa edukacja cyfrowa”, którego realizacja odbywa się na poziomie szkoły ponadpodstawowej od roku szkolnego 2018/19.

Austriackie materiały dla nauczycieli i rodziców w zakresie edukacji medialnej są dostępne m.in. na stronie internetowej unijnego programu Safer Internet – można na niej znaleźć choćby fake newsowe bingo dotyczące treści udostępnianych za pośrednictwem mediów społecznościowych.

Belgia

W lipcu 2017 r. we Francuskiej Wspólnocie Belgii przyjęto dekret o wdrażaniu kursu z zakresu filozofii i obywatelstwa do szkolnictwa średniego. W ramach zajęć uczniowie będą uczyli się, w jaki sposób stosować narzędzia i podejścia charakterystyczne dla filozofii do celów obywatelskich – celem tego kursu jest bowiem rozwój sposobów myślenia oraz krytycznego i autonomicznego rozumowania, a także wzmacnianie postaw odpowiedzialnych, obywatelskich i solidarnych.

Wartą uwagi inicjatywą tej belgijskiej wspólnoty są również działania podejmowane przez Najwyższą Radę Edukacji Medialnej Francuskiej Wspólnoty Belgii (Walonia-Bruksela). W październiku 2017 r. instytucja ta zorganizowała wydarzenie poświęcone fake newsom i dezinformacji w ramach „dwóch tygodni z edukacją medialną”. Wiele szkół z obszaru wspólnoty zorganizowało specjalne lekcje wyjaśniające zjawisko fake newsów i zwracające uwagę na konieczność rozróżniania prawdy i fikcji w przekazach medialnych, szczególnie tych udostępnianych za pośrednictwem mediów społecznościowych.

W marcu 2017 r. Sven Gatz, flamandzki Minister Kultury, Mediów i Młodzieży, zapowiedział dotację w wysokości 600 tys. euro na rzecz Mediawijsheid, centrum edukacji medialnej we Flandrii, które od 2013 r. wspiera rozwój kluczowych umiejętności w zakresie korzystania z mediów oraz Internetu. Dzięki otrzymanym funduszom instytucja ta opracowała cyfrowe dossier, zawierające liczne artykuły o charakterze edukacyjnym. Opublikowano m.in. poradniki dotyczące tego, jak rozpoznać fałszywe i wprowadzające w błąd artykuły. Ponadto, w 2018 r. mieszkańcy Flandrii mieli możliwość udziału w konsultacjach społecznych na temat tego, w jaki sposób chcieliby być informowani przez media.

Warto dodać, że na obszarze całego Królestwa Belgii realizowany jest program „Lie Detectors”(pol. wykrywacze kłamstw) – adresowany do dzieci w wieku 10-15 lat, który ma na celu rozbudzenie w nich umiejętności krytycznego myślenia w świecie coraz bardziej przepełnionym propagandą i zniekształconymi faktami, umożliwiając im zrozumienie mediów, dokonywanie świadomych wyborów i przeciwstawianie się naciskom. Belgowie mogą także korzystać ze specjalnej strony internetowej, która umożliwia nie tylko edukację w zakresie fake newsów, ale także opiniowanie (w charakterystycznej dla Reddita formule głosowania) rządowych propozycji dotyczących tego zagadnienia.

Dowiedz się więcej: https://www.ivir.nl/publicaties/download/Case-study-Fake-News-Belgium.pd

Białoruś

Rozwój kompetencji medialnych na Białorusi staje się coraz powszechniejszy. Niezależny think-tank Białoruski Instytut Badań Strategicznych wdraża swój pierwszy edukacyjny projekt „be critical”, który ma na celu promowanie krytycznego myślenia w białoruskim społeczeństwie, szczególnie wśród młodzieży. Docelowo będzie obejmować szereg działań, takich jak wideo-wykłady, szkolenia i podręczniki.

Portal Mediakritika.by, którego celem jest niezależna krytyczna analiza białoruskich mediów, uruchomił internetowy projekt „FAKES”, poświęcony fałszywym wiadomościom. Publikowane tam treści pomagają odpowiedzieć na aktualne pytania: czym są fake newsy i jak je rozpoznać; jakie są rzeczywiste konsekwencje upowszechniania fałszywych informacji; jak radzić sobie z nieprawdziwymi informacjami.

Brazylia

Brazylia broni się przed eksplozją fake newsów, wprowadzając obowiązkowe zajęcia z analizy przekazów medialnych dla dzieci w wieku szkolnym – identyfikację fałszywych informacji włączono bowiem do krajowego programu nauczania. Zajęcia z edukacji medialnej stały się obowiązkowe w grudniu 2017 r., jednak od lat były oferowane (jako zajęcia fakultatywne) w wielu brazylijskich szkołach obok tradycyjnych przedmiotów.

Działania edukacyjne w zakresie walki z fake newsami prowadzą także brazylijskie organizacje fact-checkingowe: Aos Fatos i Agência Lupa. Pierwsza z nich, w ramach współpracy z Facebookiem, opracowała „Fátimę” – chatbota działającego w aplikacji Messenger, który podpowiada użytkownikom, w jaki sposób analizować informacje w Internecie. Druga natomiast realizuje projekt edukacyjny LupaEducação, na który składają się wykłady i warsztaty prowadzone przez fact-checkerów Lupy.

Chorwacja

Na podstawie przyjętej w marcu 2018 r. decyzji w sprawie programu nauczania dla przedmiotu informatyka dla szkół podstawowych i średnich w Republice Chorwacji, informatyka jest obowiązkowa dla wszystkich uczniów klas 5 i 6 od roku szkolnego 2018/19 (dla klas 7 i 8 zajęcia są opcjonalne). Ponadto od roku szkolnego 2020/2021, informatyka będzie przedmiotem fakultatywnym dla wszystkich uczniów w klasach od 1 do 4. Kompetencje rozwijane w ramach zajęć z informatyki to m.in. krytyczne myślenie oraz prawidłowa ocena technologii i źródeł wiedzy, a także aktywność obywatelska jako gotowość i odwaga do publicznego i odpowiedzialnego wyrażania opinii.

Działania w zakresie edukacji medialnej, ukierunkowane na walkę z dezinformacją i fake newsami, prowadzone są również na łamach krajowego portalu multimedialnego medijskapismenost.hr, stworzonego przez chorwacki UNICEF i Agencję Mediów Elektronicznych – opublikowano tam m.in. poradnik z propozycjami zadań. Co więcej, Chorwackie Towarzystwo Księgarskie przetłumaczyło na język chorwacki infografikęMiędzynarodowej Organizacji Bibliotekarskiej ze wskazówkami dotyczącymi rozpoznawania fake newsów.

Czechy

W październiku 2018 r. Ministerstwo Edukacji, Młodzieży i Sportu ogłosiło wezwanie do realizacji Implementacji Strategii Edukacji Cyfrowej II, w ramach której zainteresowane podmioty mogą zgłaszać swoje pomysły projektów, których celem jest m.in. poprawa edukacji w zakresie umiejętności cyfrowych.

Ciekawą inicjatywą jest specjalne konto na Twitterze, prowadzone przez ponad dwudziestoosobową grupę pracowników Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, na którym – oprócz dementi – publikowane są poradniki ze wskazówkami, w jaki sposób rozpoznać wiarygodne źródła wiadomości, a także wpisy promujące dostęp do bezpłatnych kursów w zakresie rozwijania umiejętności korzystania z mediów. Ważną rolę w zakresie edukacji odgrywa również think-tank Evropské Hodnoty (pol. Europejskie Wartości), który swój program „Żyję w demokracji” adresuje do licealistów. Podczas warsztatów uczniowie dowiadują się, w jaki sposób filtrować, analizować i weryfikować informacje. Podobną inicjatywą może się pochwalić organizacja Transitions Online (TOL) – w 2017 roku zrealizowała kurs dla czeskich studentów dziennikarstwa z zakresu obalania dezinformacji.

Warta uwagi jest również edukacyjna publikacja przygotowana przez studentów z Uniwersytetu Masaryka w Brnie „Zvol si info” (pol. wybierz informację), którzy przeprowadzają również warsztaty z korzystania z mediów w szkołach średnich. Na Uniwersytecie Masaryka powstał także Fakescape – skierowana do uczniów szkół średnich gra “ewakuacyjna” (ang. escape game) stworzona po to, by rozwijać umiejętności korzystania z mediów i krytyczne myślenie. Podczas rozgrywki uczestnicy – w roli dziennikarzy – przenoszą się do 2028 roku, na kilka tygodni przed wyborami prezydenckimi w Czechach. Ich zadaniem jest znalezienie kandydata rozprzestrzeniającego fałszywe informacje i powstrzymanie jego planu odwołania wakacji.

Dowiedz się więcej: https://eacea.ec.europa.eu/national-policies/eurydice/content/national-reforms-school-education-17_en

Dania

Duński Urząd ds. Konkurencji i Konsumentów – we współpracy z Radą ds. Dzieci i Młodzieży oraz Rzecznikiem Praw Konsumentów – opracował materiały edukacyjne w ramach projektu „Social Star”, który uczy dzieci w szkołach podstawowych krytycznego podejścia wobec przekazów handlowych (szczególnie ukrytych reklam) w mediach społecznościowych.

Duńskie władze w walce z dezinformacją korzystają również z dobrych praktyk swojego sąsiada, Szwecji; rząd opracował bowiem specjalne broszury ze wskazówkami, jak nie dać się nabrać na treści o charakterze dezinformacyjnym.

Estonia

Wiosną 2018 r. w Estonii przeprowadzono pierwsze wystandaryzowane testy kompetencji cyfrowych wśród uczniów klas 9. i 12.

Działania edukacyjne w zakresie funkcjonowania mediów i ich krytycznego odbioru prowadzone są m.in. przez Noorte Meediaklubi (warsztaty) oraz Estońskie Centrum Bezpiecznego Internetu (materiały edukacyjne w ramach projektu „Targalt internetis” – pol. mądrze w Internecie).

Finlandia

Krajowa podstawa programowa została opracowana przez Fińską Narodową Radę ds. Edukacji w 2014 r. i zakłada m.in. rozwój umiejętności krytycznego myślenia.

Przykładem internetowej platformy edukacyjnej jest Mediakasvatus.fi, która ma na celu promocję i rozwój edukacji medialnej wśród Finów. Adresatami platformy są osoby poruszające temat fałszywych informacji w swojej działalności zawodowej: eksperci, studenci, edukatorzy pracujący z dziećmi i młodzieżą, dziennikarze, naukowcy i specjaliści z sektora społecznego i kulturalnego.

Wiodącą fińską organizacją fact-checkingową jest Faktabaari. Po tematycznych projektach fact-checkingowych, w kwietniu 2017 r. Faktabaari uruchomił pilotażowy projekt finansowany społecznościowo, którego elementem był innowacyjny projekt edukacji medialnej dla przyszłych wyborców, Faktabaari EDU. W przededniu wyborów do Parlamentu Europejskiego w 2019 r., Faktabaari przygotowuje europejski projekt dotyczący mediów i informacji, FactBar. Jego celem jest przeniesienie profesjonalnych metod fact-checkingowych do środowiska szkolnego, w którym uczniowie – przy wsparciu edukatorów medialnych – będą w stanie krytycznie analizować przekazy medialne dotyczące zbliżających się eurowyborów. Pierwszym, pilotażowym działaniem w ramach inicjatywy FactBar było opracowanie “podręcznika”, w którym znalazły się drogowskazy wpisujące się w ramy zwalczania fałszywych informacji.

Francja

Umożliwienie uczniom uczestnictwa w społeczeństwie informacyjnym, a także kształtowanie obywateli zdolnych do analizowania i krytycznego spojrzenia na media i ich treści, są jednymi z celów Ministerstwa Edukacji, które wprowadziło edukację medialną (fr. Education aux médias et à l’information, EMI) jako przedmiot obowiązkowy w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych. Zaangażowanie francuskich władz w rozwój kompetencji medialnych uczniów stawiają za wzór innym państwom prestiżowe media, np. the New York Times.

Interesującym projektem jest „2025 Ex machina”, edukacyjna gra skierowana do nastolatków (w wieku 12-17 lat) korzystających z mediów społecznościowych. Pierwszy odcinek powstał w 2010 roku – od tego czasu opracowano trzy nowe, koncentrujące się na mediach społecznościowych, ochronie prywatności, a także odróżnianiu prawdy od fałszu.

Uruchomiona w grudniu 2015 r. witryna „Les Clés des médias” (pol. klucze do zrozumienia mediów) została stworzona dla zilustrowania problemów związanych z mediami w środowisku szkolnym i poza nim. Seria 25 klipów wideo jest oparta na scenariuszu napisanym przez dwóch dziennikarzy publicznego nadawcy RadioFrance. Materiały dotyczą m.in. zagadnienia fake newsów, a ukierunkowane są na rozwój krytycznego myślenia.

Warte uwagi są także działania edukacyjne podejmowane przez organizację Entre Les Lignes, która początkowo, od 2010 roku, zajmowała się szeroko pojętą edukacją medialną, jednak ostatnio skupiła się na działalności mediów społecznościowych i zwalczaniu dezinformacji w Internecie.

Na edukację medialną stawiają również przedstawiciele francuskich mediów. Grupa dziennikarzy „Le Monde” zdecydowała się przeprowadzać warsztaty dla uczniów, a ponadto opracowała Decodex – narzędzie pomocne w weryfikowaniu informacji krążących w Internecie.

Grecja

Grecki pomysł na edukacyjny film, będący elementem szerszej kampanii społecznej związanej z unijnym programem “Safer Internet”, w czerwcu 2012 r. spotkał się z aprobatą Komisji Europejskiej. „To Pantopoleion” (pol. sklep spożywczy) to film krótkometrażowy, który w metaforyczny sposób prezentuje to, co dzieje się w Internecie – w miejscu, w którym mogą się znaleźć wszyscy i wszystko. Celem filmu zrealizowanego w 2013 r. przez Safer Internet Hellas (we współpracy z Art Productions) jest budowanie świadomości na temat potencjalnych zagrożeń, z którymi może zetknąć się młodzież podczas pozbawionego krytycznego myślenia surfowania w Internecie.

Hiszpania

Realizowana przez Ministerstwo Edukacji, Kultury i Sportu ogólnokrajowa inicjatywa „Proyecto Alfabetizaciones Múltiples” skupia się na rozwijaniu kompetencji niezbędnych w życiu obywatelskim, umożliwiających rozwijanie zdolności do refleksji, wypowiedzi ustnej, krytycznego myślenia i gwarantujących pełne uczestnictwo w społeczeństwie cyfrowym. Głównym celem projektu skierowanego do dzieci w wieku szkolnym jest rozbudzenie zainteresowania czytaniem – podstawowym (zdaniem twórców) narzędziem wspomagającym naukę. Przedsięwzięcie polega na gromadzeniu i eksponowaniu dobrych praktyk związanych z wielojęzycznym korzystaniem z Internetu w celu rozwijania kompetencji komunikacyjnych i cyfrowych.

Autonomiczne regiony Hiszpanii realizują również własne programy edukacyjne i projekty dotyczące umiejętności korzystania z mediów, takie jak edukacyjna mediateka EducaMadrid, której zawartość stanowią liczne materiały wideo i podcasty.

Holandia

Materiały informacyjne i dydaktyczne związane z edukacją medialną (w tym rozwijające krytyczne myślenie) publikuje Mediawijzer.net, organizacja networkingowa finansowana przez holenderski rząd. Warsztaty nt. demaskowania fake newsów są prowadzone m.in. w ramach TMI.academy.

MediaMasters to z kolei interaktywna gra rozwijająca kompetencje medialne (dostępna w wersjach offline i online). Głównym celem gry jest zwiększenie umiejętności korzystania z mediów wśród wychowawców, rodziców i uczniów – w zabawny sposób uczy ich m.in. tego, jak radzić sobie z fałszywymi wiadomościami.

DROG, holenderska grupa ekspertów edukacji medialnej, we współpracy z Cambridge University opracowała grę „Bad News”, która polega na stworzeniu fałszywego artykułu na wskazany temat. Gracze stają się propagandzistami; angażując się w tworzenie wprowadzających w błąd informacji, zdobywają wiedzę o różnych technikach i metodach manipulacji.

Irlandia

W cyklu kształcenia starszych uczniów trwa reforma mająca na celu aktualizację programów nauczania poprzez osadzenie w nich kluczowych umiejętności (m.in. przetwarzania informacji oraz krytycznego myślenia), aby zachęcić uczniów do aktywnego i kreatywnego uczenia się.

Kurs online „Get Ready for Education: a Learning Journey” został opracowany przez konsorcjum instytucji edukacyjnych, aby pomóc uczniom szkół ponadpodstawowych przygotować się do wyzwań związanych ze studiami wyższymi. Składa się z pięciu obszarów, m.in. rozwijania umiejętności krytycznego i kreatywnego myślenia, a także umiejętności cyfrowych. Materiały edukacyjne poświęcone tej tematyce zostały opracowane również przez the Irish Internet Safety Awareness Centre i udostępnione na platformie WebWise.

CRAOL (the Community Radio Forum of Ireland) w 2012 r. opracowało i uruchomiło moduł szkoleniowy QQI, dotyczący umiejętności korzystania z mediów. Ma on na celu szkolenie wolontariuszy angażujących się w pracę lokalnych mediów w zakresie rozwijania umiejętności krytycznego myślenia, w tym krytycznej analizy przekazów medialnych.

Kanada

Kanadyjski projekt „NewsWise”, realizowany przez the Canadian Journalism Foundation i CIVIX, przy wsparciu finansowym Google Canada, ma na celu zwiększenie umiejętności analizowania przekazów medialnych i poszerzanie wiedzy uczniów o tym, jak powstają newsy. Jeden z modułów projektu został poświęcony fake newsom i fact-checkingowi.

The Foundation and Center for Critical Thinking stawia sobie za cel poprawę edukacji w szkołach wyższych, średnich i podstawowych. Strona zawiera materiały poświęcone rozwijaniu umiejętności krytycznego myślenia, opracowane m.in. w formie kursów online.

The Critical Thinking Consortium jest stowarzyszeniem podmiotów odpowiedzialnych za edukację medialną (szkół, uniwersytetów, stowarzyszeń nauczycieli). Zasoby udostępnione na stronie internetowej obejmują zarówno materiały online, jak i publikacje nadające się do druku.

Litwa

Programy nauczania dla szkół podstawowych i ponadpodstawowych zostały uzupełnione opracowaniami w postaci broszur edukacyjnych dla dzieci oraz przewodników dla nauczycieli, związanych z rozwijaniem umiejętności korzystania z mediów. Najmłodsi uczniowie mogą zapoznać się z edukacyjną opowieścią dotyczącą gry komputerowej, a starsi – skorzystać z kilku tematycznych lekcji (dostępnych w językach litewskim i rosyjskim), poświęconych m.in. propagandzie czy krytycznej analizie tekstu medialnego.

Przygotowane materiały są rezultatem projektu „Media and Information Literacy Education” (pol. Edukacja w zakresie edukacji medialnej i informacyjnej) realizowanego przez Ugdymo plėtotės centras (pol. Centrum rozwoju edukacji), we współpracy z Ministerstwem Edukacji, Nauki i Sportu oraz Biuro Nordyckiej Rady Ministrów na Litwie. Jego celem jest stworzenie systemowych warunków dla rozwoju edukacji medialnej i informacyjnej, prowadzącej do wykształcenia społeczeństwa krytycznie myślących i odpowiedzialnych obywateli. Aby osiągnąć ten cel, zaplanowano szereg działań służących podnoszeniu świadomości społecznej, propagowaniu edukacji medialnej, reformie programu nauczania oraz wzmacnianiu kompetencji medialnych.

Luksemburg

Ministerstwo Edukacji, Dzieci i Młodzieży uruchomiło narodową strategię Digital (4) Education. Jednym z wyzwań, na które odpowiada strategia, jest rozwijanie i wzmacnianie umiejętności w następujących dziedzinach: komunikacja, współpraca, kreatywność, dobre samopoczucie, zrozumienie świata i społeczeństwa oraz krytyczne myślenie. Elementem strategii jest m.in. projekt „eduSphere”, zainicjowany dla projektowania i budowania nowego środowiska cyfrowego dostosowanego do specyfiki nauczania i uczenia się w XXI wieku, który publikuje comiesięczny biuletyn z najnowszymi edukacyjnymi rozwiązaniami i wydarzeniami.

Łotwa

W listopadzie 2016 r. łotewski rząd przyjął wytyczne dotyczące polityki medialnej w latach 2016-2020: jednym z pięciu kluczowych działań jest rozwój edukacji medialnej. W dokumencie zaznaczono jednak, że uwzględnienie kwestii krytycznego myślenia i umiejętności korzystania z mediów w treści kształcenia formalnego leży w kompetencji ministerstwa ds. edukacji. Dwa lata później – w listopadzie 2018 r. – łotewski rząd przyjął nowe rozporządzenie w sprawie programu zintegrowanej edukacji na poziomie podstawowym i ponadpodstawowym. Umiejętność krytycznego myślenia została w nim uwzględniona jako kompetencja przekrojowa, rozwijana w ramach wielu przedmiotów.

W 2016 r. Centrum Rozwoju Kompetencji Łotewskiej Biblioteki Narodowej zaczęło tworzyć kursy edukacyjne rozwijające umiejętność korzystania z mediów, a obejmujące takie tematy, jak ocena treści, krytyczne myślenie, radykalizacja, prywatność, płatne treści i propaganda.

Republika Macedonii Północnej

W czerwcu 2018 r. Minister Edukacji i Nauki przyjął nowy program nauczania w zakresie edukacji obywatelskiej na poziomie 8. klasy szkoły podstawowej. Jedną z części nowej podstawy programowej jest dział dotyczący religii, sztuki i mediów w społeczeństwie obywatelskim. Twórcy broszury informacyjnej, opublikowanej w związku z przeprowadzoną reformą, zwracają uwagę na konieczność sprawdzania źródeł informacji dla ochrony siebie i innych przed manipulacjami, dezinformacją i propagandą. Wśród przykładowych zadań z tego działu znalazła się analiza porównawcza artykułów informacyjnych, a także przygotowanie szkolnej gazetki.

W ramach regionalnego programu „Media for citizens – Citizens for media: Strengthening the capacities of civil society organizations for the development of the MIL in the countries of Western Balkans” (pol. Media dla obywateli – obywatele dla mediów: wzmocnienie potencjału organizacji społeczeństwa obywatelskiego w celu rozwoju MIL w państwach Bałkanów Zachodnich), realizowanego przy wsparciu Unii Europejskiej przez Mediacentar Sarajewo, Albański Instytów Mediów, Macedoński Instytut Mediów, Czarnogórski Instytut Mediów, Novi Sad School of Journalism, Peace Institute, SEENPM, przeprowadzane są szkolenia dla edukatorów medialnych z zakresu rozwoju kompetencji informacyjnych i medialnych oraz rozpoznawania i zwalczania fake newsów.

W ostatnich latach organizacje pożytku publicznego i Agencja ds. Audiowizualnych Usług Medialnych starają się rozbudzić medialną świadomości młodzieży, w tym ich umiejętność krytycznej oceny informacji. W październiku 2018 r. stowarzyszenie Ganimed Bitola rozpoczęło realizację projektu „Topic for a Dilemma”. Jego celem jest promowanie umiejętności korzystania z mediów poprzez stymulowanie krytycznego myślenia, pluralizmu opinii i wartości demokratycznych. Grupą docelową projektu jest 140 uczniów z 7 szkół średnich z Bitoli, którzy uczestniczą w edukacyjnych warsztatach poświęconych wpływowi mediów na demokrację i inne europejskie wartości.

Niemcy

Nagroda im. Dietera Baackego (niem. Dieter Baacke Preis) jest przyznawana projektom edukacyjnym, społecznym i kulturalnym w dziedzinie edukacji nieformalnej, które zachęcają młodych ludzi i ich rodziny do twórczego i krytycznego sposobu radzenia sobie z mediami i rozwijania umiejętności korzystania z mediów. W 2017 r. specjalną nagrodę za krytyczne wykorzystanie mediów, bańki informacyjnej, mowy nienawiści i fałszywych wiadomości, przyznano projektowi „TRUMP IT!”, mającemu na celu kompleksową symulację wyborów w środowisku szkolnym, z uwzględnieniem medialnych strategii aktorów politycznych.

Niemcy przystąpiły również do unijnej kampanii „klicksafe”, zainicjowanej, by pomóc użytkownikom Internetu w rozwijaniu ich umiejętności w zakresie krytycznego myślenia i znajomości nowych mediów. Wśród materiałów opublikowanych przez “klicksafe” znajduje się broszura z ćwiczeniami poświęcona rozpoznawaniu fake newsów.

Nigeria

W odpowiedzi na rosnące obawy i napięcia związane z dezinformacją, Nigeria rozpoczęła ogólnokrajową kampanię informacyjno-edukacyjną zachęcającą obywateli do krytycznego odbioru wiadomości. Nigeryjski minister informacji, Lai Mohammed, planuje podjąć współpracę z mediami cyfrowymi i drukowanymi, a także Narodową Agencją Orientacji(agencją rządową zajmującą się komunikowaniem polityki rządu i promowaniem rozwoju nigeryjskiego społeczeństwa), by nauczyć Nigeryjczyków, jak odróżniać prawdę od fałszu w Internecie. Mohammed zaznaczył jednak, że rząd nie ucieknie się do „przymusu lub cenzury”.

Portugalia

W lipcu 2018 r. portugalskie władze wydały dekret z mocą ustawy nr 55/2018, który ustanawia nowy program nauczania na poziomie podstawowym i ponadpodstawowym. Jednym z elementów programu jest zachęcanie uczniów do rozwijania umiejętności w zakresie krytycznej oceny i refleksji, pomocnej przy rozwiązywaniu zadań i problemów. Cele pedagogiczne dla modułu Edukacja medialna, realizowanego w ramach przedmiotu edukacja obywatelska, to promocja wiedzy i krytycznego wykorzystania mediów, zwłaszcza w kontekście nowych technologii.

Ukierunkowany program interwencyjny „SeguraNet” ma na celu zminimalizowanie ryzyka związanego z surfowaniem w Internecie poprzez publikację materiałów promujących świadome, krytyczne i bezpieczne korzystanie ze znajdujących się w nim zasobów.

„7 dias, 7 dicas sobre os Media” to doroczny konkurs organizowany początkowo przez Grupo Informal sobre Literacia Mediática, a następnie przez Rede de Bibliotecas Escolares. Głównym celem inicjatywy jest opracowanie materiałów graficznych lub audiowizualnych, związanych m.in. z zagadnieniami krytycznego podejścia do przekazów medialnych, a także kreatywnego korzystania z mediów.

Republika Południowej Afryki

Władze RPA dostrzegają potrzebę aktywnego rozwijania umiejętności krytycznego myślenia, dlatego też uwzględniły ją w narodowym programie nauczania. Południowoafrykańscy pracownicy oświaty są bardzo zaangażowani w rozwój kompetencji medialnych uczniów: dwie nauczycielki opracowały gry karciane – „Conversation Station” i „Viva Vocab”, które zostały zaprojektowane w taki sposób, by wspomagać rozwijanie umiejętności krytycznego myślenia wśród uczniów. Gry są dostępne w czterech wersjach językowych: angielskiej, afrykanerskiej, khosa i zulu. Niezwiązane z grami odpłatne kursy wspomagające rozwój krytycznego myślenia są również dostępne online na platformie The Eduvation Network.

Jedną z organizacji pozarządowych, która pomaga szkołom zmienić sposób nauczania poprzez zachęcanie uczniów do krytycznego myślenia, jest Thinking Schools South Africa, oferująca praktyczne szkolenia dla nauczycieli i dyrektorów szkół.

Przewodniki rozwijające umiejętność krytycznego myślenia, a także porady, jak rozpoznać fake newsy, przygotowała również południowoafrykańska organizacja fact-checkingowa AfricaCheck.

Singapur

W marcu 2018 r. singapurski rząd przeprowadził ośmiodniowe wysłuchanie organizacji pozarządowych na temat „umyślnego kłamstwa w Internecie”. W 300-stronicowym raporcie parlamentarnym, opublikowanym pod koniec września 2018 r., rząd sformułował 22 zalecenia dotyczące zwalczania dezinformacji online. Choć jednym z nich jest wezwanie do wprowadzenia przepisów, które powstrzymają rozprzestrzenianie się dezinformacji „w ciągu kilku godzin”, raport zawiera również wiele zaleceń, które nie mają nic wspólnego z prawodawstwem, w tym m.in. konieczność rozwijania umiejętności cyfrowych i zdolności krytycznego myślenia wśród obywateli. Projekty konkretnych aktów prawnych mają zostać opracowane w pierwszej połowie 2019 r.

Słowacja

Interesującym rozwiązaniem w zakresie walki z fake newsami jest opracowany przez pozarządową organizację GLOBSEC (we współpracy z Uniwersytetem w Bańskiej Bystrzycy i Central European University w Budapeszcie) darmowy kurs internetowy, który obejmuje między innymi następujące zagadnienia: rodzaje dezinformacji, metody manipulacji czy krytyczne myślenie. Działania edukacyjne prowadzi także Demagog SK – słowacka organizacja fact-checkingowa, która przeprowadziła warsztaty i seminaria dla młodzieży i nauczycieli, podczas których rozwijane są umiejętności krytycznego myślenia i weryfikowania informacji.

Słowenia

W Słowenii edukacja medialna jest obecnie realizowana przede wszystkich w szkołach podstawowych, gdzie uczniowie mają możliwość wyboru odrębnego przedmiotu edukacji medialnej. Jednocześnie edukacja w zakresie mediów, w tym kształcenie umiejętności krytycznego myślenia, jest ujęta w innych przedmiotach w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych, np. w ramach języka słoweńskiego czy edukacji obywatelskiej i etyki.

Interesującą inicjatywą w zakresie rozwijania krytycznego myślenia jest „Vzgojno-izobraževalni program animiranega filma Slon” – program edukacyjny Stowarzyszenia Słoń związany z tworzeniem filmów animowanych. Poprzez uczestnictwo w różnych zajęciach wchodzących w skład programu, uczestnicy będą mogli nie tylko oglądać wysokiej jakości filmy animowane, ale także zapoznać się ze sztuką tworzenia animacji – zajęcia obejmują bowiem m.in. warsztaty z animowania i tworzenia materiałów edukacyjnych do produkcji filmowych czy rozmowy z twórcami filmowymi. W ten sposób twórcy chcą rozwijać krytyczne myślenie, kreatywność i empatię wśród dzieci w wieku powyżej 4 lat.

Szwecja

Zgodnie z komunikatem opublikowanym przez Skolverket (Narodową Agencję ds. Edukacji, instytucję odpowiedzialną za edukację w Szwecji), szwedzki rząd zdecydował o zmianachw programie nauczania, którymi od 1 lipca 2018 r. objęte zostały szkoły podstawowe, średnie i dla dorosłych. Motywacją do wprowadzenia zmian była chęć wzmocnienia umiejętności cyfrowych uczniów i przygotowanie ich do życia w zmieniającej się rzeczywistości. Zdaniem rządu, uczniowie powinni rozumieć, w jaki sposób digitalizacja wpływa na jednostkę i społeczeństwo. Powinni również rozumieć i wykorzystywać cyfrowe systemy i usługi oraz odnosić się do mediów i informacji w krytyczny i odpowiedzialny sposób. Podstawowe założenia reformy obejmują: naukę programowania i kodowania od najmłodszych lat; rozwój kompetencji cyfrowych – odróżnianie rzetelnych i niewiarygodnych źródeł informacji; kreatywne rozwiązywanie problemów z wykorzystaniem technologii cyfrowej.

Ciekawą inicjatywą rozwijającą umiejętność krytycznego myślenia wśród uczniów jest projekt Nyhetsvärderaren (ang. the News Evaluator) – efekt współpracy Vetenskap & Allmänhet (szwedzkiej organizacji non-profit, działającej na rzecz promowania dialogu i otwartości między badaczami a opinią publiczną), Uniwersytetu w Uppsali i RISE Interactive (agencji specjalizującej się w marketingu cyfrowym), finansowany przez Vinnova (szwedzką agencję rządową, zajmującą się zarządzaniem państwowego finansowania w obszarze badań i rozwoju) i Uniwersytet w Uppsali. Jego celem było:

• w 2017 r. – określenie, z jakimi informacjami w Internecie mają styczność dzieci; uczniowie oceniali wiarygodność wiadomości za pomocą narzędzia online (analizując m.in. skąd pochodzi wybrana historia, jakie dowody są przedstawione i jak ta sama historia jest prezentowana przez inne media (raport z projektu);
• w 2018 r. – sprawdzenie przez 2,5 tys. uczniów szkół średnich, jak wygląda obieg informacji w świecie cyfrowym w związku z wrześniowymi wyborami parlamentarnymi w Szwecji.

Temat krytycznego myślenia i weryfikowania źródeł był także tematem licznych szwedzkich przekazów medialnych. Sam król Szwecji, Karol XVI Gustaw, w wywiadzie udzielonym dziennikowi “Sydsvenskan” podkreślił istotność rzetelnych źródeł informacji (była to odpowiedź na komentarz Donalda Trumpa w sprawie imigrantów, inspirowany nierzetelnym filmem dokumentalnym). Ponadto bohater kultowego szwedzkiego komiksu, miś Bamse, w publikacji wydanej w lutym 2017 r. uczy dzieci krytycznego myślenia i uwrażliwia je na niebezpieczeństwa związane z fake newsami. Na jednym z komiksowych kadrów Lille Skutt (przyjaciel Bamsego) mówi, że magiczny miód – przysmak, który dodaje misiowi siły – stracił już swoje niezwykłe właściwości.

Na pytanie żółwia o weryfikację źródła tej informacji królica odpowiedziała jednak: „Przeczytałam to w Internecie”. Celem komiksu jest nauka przez zabawę – redakcja uznała, że poruszanie tematu fałszywych informacji jest szczególnie istotne w dobie powszechnego dostępu do mediów społecznościowych i korzystania z nich przez dzieci. Pomysł na temat numeru zrodził się po konferencji naukowej poświęconej faktom, kłamstwom i teoriom spiskowym, która odbyła się w Malmö w 2016 roku. Bamse wcześniej uczył m.in. o równouprawnieniu, ksenofobii, zaburzeniach psychicznych.

Tajwan

Tajwan ma wprowadzić nowy szkolny program nauczania, dzięki któremu stanie się azjatyckim pionierem w walce z rosnącym zagrożeniem fałszywymi informacjami. Program nauczania będzie obejmował wprowadzenie nowego przedmiotu – edukacji medialnej – podczas której uczniowie będą pracowali nad rozwijaniem umiejętności krytycznego myślenia, przydatnej szczególnie podczas korzystania z mediów społecznościowych. Treści realizowane w ramach przedmiotu będą obejmowały m.in. weryfikowanie źródeł informacji oraz rozpoznawanie propagandy i fake newsów.

Ukraina

“Learn to Discern” to projekt IREX Europe (międzynarodowej organizacji non-profit, zajmującej się m.in. poprawą jakości edukacji i wspieraniem niezależnych mediów) z dziedziny edukacji medialnej, realizowany we współpracy z fundacją the Academy of Ukrainian Press i organizacją StopFake, którego celem jest wyposażenie obywateli w umiejętność odróżniania faktów od fikcji i manipulacji. Celami edukacyjnymi projektu, które mogą osiągnąć jego uczestnicy, są: rozpoznawanie manipulacji bazujących na emocjach, poznanie sposobów odbioru treści medialnych (“jak oglądać”, a nie “co oglądać”), a także rozwój umiejętności dostosowania się do różnych sposobów konsumpcji mediów. W ciągu dziewięciu miesięcy wyszkolono ponad 15 000 osób w 14 wschodnich, południowych i centralnych regionach Ukrainy, a następnie przeprowadzono ewaluacjępodjętych działań. Metodologia projektu, wsparta autorskim programem nauczania edukacji medialnej, jest obecnie wykorzystywana w pracy z uczniami z 50 szkół w miastach Tarnopol, Czernihów, Mariupol i Dnipro w ramach inicjatywy „Learn and Distinguish (L2D)”.

„re:start democratic discourse” to z kolei projekt Europejskiego Centrum Wolności Prasy i Mediów oraz Regionalnego Instytutu Rozwoju Prasy w Kijowie, realizowany na południowym wschodzie Ukrainy. Jego głównym celem jest poprawa umiejętności zawodowych dziennikarzy lokalnych, a także rozwój umiejętności korzystania z mediów wśród obywateli. Projekt składa się z trzech elementów: kampanii w mediach społecznościowych, dotyczącej wolności mediów; szkoleń dla blogerów, dziennikarzy obywatelskich i reporterów z małych mediów; a także z kursów edukacji medialnej dla uczniów, studentów i pozostałych obywateli.

Należy wspomnieć również zmiany w programie nauczania. Ukraińskie Ministerstwo Edukacji Narodowej wierzy, że edukacja medialna pomoże młodym ludziom nauczyć się rozpoznawać fałszywe wiadomości, uwierzytelniać źródła, identyfikować manipulacje i rozumieć stronniczość. W 2017 r. ministerstwo zainicjowało ogólnokrajowy eksperyment dot. edukacji medialnej na lata 2017-22, którego celem jest wprowadzenie wieloaspektowej umiejętności korzystania z mediów do krajowej praktyki edukacyjnej – w tym celu zaleca stosowanie podręczników opracowanych przez the Academy of Ukrainian Press (fundację promującą krytyczną konsumpcję mediów) w szkołach i instytucjach szkolnictwa wyższego.

USA

Jednym z bardziej znanych przedsięwzięć edukacyjnych w zakresie popularyzacji fact-checkingu i walki z dezinformacją jest The News Literacy Project, realizowany przez organizację o tej samej nazwie. Jego celem jest rozwijanie wśród uczniów umiejętności, których potrzebują, aby stać się inteligentnymi, aktywnymi konsumentami informacji, a także zaangażowanymi, świadomymi uczestnikami demokracji. Jednym z jego elementów jest platforma e-learningowa checkology®.

Formułę kursu internetowego przyjęła także wspólna inicjatywa Uniwersytetu w Hong Kongu i Uniwersytetu Stanowego w Nowym Jorku. „Making Sense of the News” dostępny jest na platformie edukacyjnej Coursera. Materiały dydaktyczne w zakresie edukacji medialnej oferuje także „Project Look Sharp”.

Instytut Poynter – szkoła dziennikarska działająca non-profit, specjalizująca się w działalności fact-checkingowej (znana choćby z inicjatywy The International Fact-Checking Network) – realizuje (przy wsparciu finansowym ze strony Google.org) projekt o nazwie „MediaWise” – przedsięwzięcie mające na celu pomoc uczniom szkół średnich w bardziej świadomej konsumpcji treści medialnych online, czemu przysłużyć ma się współpraca ze znanymi z mediów społecznościowych influencerami czy twórcami, m.in. z Johnem Greenem, autorem popularnej powieści „Gwiazd naszych wina”. Jednym z elementów projektu jest uruchomienie powszechnej sieci fact-checkerskiej wśród nastolatków w szkołach ponadpodstawowych na terenie całych Stanów Zjednoczonych, w ramach której nastolatkowie – w czasie rzeczywistym – pokazują zespołowi MediaWise, w jaki sposób odróżniają internetową prawdę od fikcji. Przedsięwzięcie zakłada także przeprowadzenie serii sesji dydaktycznych dla młodzieży i ich rodziców. Najważniejszym elementem projektu jest jednak opracowanie przez partnera, Stanford History Education Group, nowego programu w zakresie edukacji medialnej, który będzie dostępny dla szkół od jesieni 2019 r.

Kolejnym projektem w zakresie krytycznego myślenia jest założona przez prof. Renee Hobs platforma społecznościowa, która umożliwia analizę języka propagandy w mediach (unijna wersja inicjatywy pod nazwą Mind over Media in EU jest realizowana przez Fundację Evenswe współpracy z partnerami: chorwackim Stowarzyszeniem Komunikacji i Kultury Medialnej, polskim Centrum Edukacji Obywatelskiej, Fińskim Towarzystwem Edukacji Medialnej, belgijskim MEC / Mediawijs, rumuńskim Towarzystwem Mediawise i francuską organizacją Media Maker. Każdy użytkownik strony może zamieścić na niej wideo albo zrzut ekranu, opisać sytuację i zdecydować, która z czterech technik manipulacji (wywołanie silnych emocji; upraszczanie informacji i idei; odpowiadanie na potrzeby społeczne; atakowanie przeciwników) została w niej zastosowana.

Wśród amerykańskich inicjatyw należy wskazać również fake newsową grę „Factitious”, opracowaną przez American University. Opiera się ona na mechanizmie przesuwania newsów w lewo lub w prawo, co przypomina techniki stosowane w aplikacjach randkowych. Jej celem jest jednak sprawdzenie umiejętności gracza w zakresie odróżniania wiadomości prawdziwych od fałszywych. Inną grą, opracowaną przez Microsoft, jest „The Fake News Challenge: a Skype Game” rozwijająca umiejętność krytycznego myślenia, przydatną przy identyfikowaniu fałszywych treści online.

Ze względu na federacyjny charakter państwa, działania legislacyjne podejmowane w każdym ze stanów w zakresie edukacji mogą być różne. Za pośrednictwem Media Literacy Now, organizacji zajmującej się popularyzacją edukacji medialnej w ramach polityk edukacyjnych prowadzonych przez poszczególnych interesariuszy, można dowiedzieć się, jak wygląda aktualny stan legislacji w tym aspekcie. Dla przykładu, w stanie Ohio wymagane jest uwzględnienie w programie nauczania umiejętności korzystania z mediów; w stanie Connecticut, w ramach implementacji prawa w zakresie edukacji medialnej, w Departamencie Edukacji stworzono radę doradczą działającą w obszarze obywatelstwa cyfrowego, bezpieczeństwa w Internecie i umiejętności korzystania z mediów; w stanie California rząd uchwalił ustawę, która wzmacnia umiejętność korzystania z mediów w szkołach publicznych i jednocześnie wymaga od Departamentu Edukacji, aby publikował materiały edukacyjne w zakresie analizy mediów na swojej stronie internetowej.

Warte uwagi są także działania edukacyjne podejmowane przez nadawców i wydawców amerykańskich mediów – opublikowane materiały dotyczą m.in. tego, w jaki sposób dorośli (rodzice i nauczyciele) mogą we własnym zakresie rozwijać u dzieci umiejętność pogłębionego analizowania przekazów medialnych.

Węgry

Umiejętności korzystania z mediów zostały w „Nemzeti alaptanterv” (pol. narodowym programie nauczania) podzielone według klas. Program określa, kiedy i w jakim zakresie należy w pełni przyswoić sobie poszczególne elementy korzystania z mediów (np. uczniowie klas 9-12 powinni rozumieć wpływ mediów i ich rolę we współczesnym świecie). Umiejętność krytycznego myślenia jest jedną ze składowych tej kompetencji.

Państwowa jednostka, Oktatási Hivatal (pol. Biuro Edukacyjne), prowadzi kilka programów szkoleniowych dla nauczycieli poświęconych edukacji w zakresie umiejętności korzystania z mediów. Jednym z nich jest „Médiatudatosság fejlesztése az iskolában” (pol. rozwój świadomości medialnej w szkole), który rozwija inteligentne i krytyczne wykorzystywanie mediów przez pedagogów w celu przygotowania uczniów do krytycznych analiz przekazów medialnych.

Przykładem edukacyjnego projektu skierowanego do dzieci jest „Bűvösvölgy” (eng. Magic Valley, pol. magiczna dolina), utworzona przez węgierski Narodowy Urząd ds. Mediów i Informacji. Jest to pierwsze na Węgrzech Centrum Edukacji i Umiejętności Medialnych, którego misją jest uczenie dzieci, jak korzystać z mediów w świadomy i bezpieczny sposób.

Wielka Brytania

Umiejętność krytycznego myślenia została ujęta w brytyjskich programach nauczania. Dla przykładu, w ramach programu nauczania w Irlandii Północnej, w zakresie rozwiązywania problemów, uczniowie w wieku 14-16 lat uczą się wskazywać różnice między faktem a opinią oraz identyfikować propagandę i stereotypy w oparciu o materiał źródłowy. Ponadto krytycznie analizują argumenty wspierające tezy zawarte w wypowiedziach lub informacjach medialnych.

Brytyjska organizacja charytatywna, National Literacy Trust, opracowała zestaw podstawowych materiałów edukacyjnych na temat fake newsów. We współpracy z Guardian Foundation, the PSHE Association i Google, realizuje także międzyprzedmiotowy projekt edukacyjny „NewsWise”, którego celem jest nauka odróżniania prawdy od fałszu. Podobne działania prowadzone są także przez the Economist Educational Foundation, która współpracuje ze szkołami państwowymi od 2013 r. w zakresie rozwijania umiejętności krytycznego myślenia.

Zbiór zasobów pomocnych w identyfikowaniu fałszywych informacji udostępnia także nadawca publiczny, BBC. Umieszczone tam treści dotyczą społecznego, politycznego i ekonomicznego wpływu mediów oraz kształtują umiejętności potrzebne do analizowania i krytycznej oceny informacji w różnych mediach.

Interesującą inicjatywą jest seria filmów krótkometrażowych wyprodukowanych przez ITN w ramach projektu edukacji cyfrowej Discovery Education Espresso News a poświęconych temu, jak rozpoznać fałszywe informacje.

Włochy

We wrześniu 2014 r. włoski rząd opublikował zestaw założeń dotyczących kompleksowej reformy systemu edukacji zatytułowany „Dobra szkoła” (wł. La buona scuola). Rządowy projekt ustawy, zatwierdzony przez parlament w lipcu 2015 r. (Ustawa 107/2015),  zakłada m.in. rozwój umiejętności cyfrowych poprzez realizację trzyletniego planu krajowego (wł. Piano Nazionale Scuola Digitale), opracowanego we współpracy z przedstawicielami środowisk akademickich (takimi jak Katolicki Uniwersytet Najświętszego Serca w Mediolanie – CREMIT, Politechnika w Turynie – Centrum Nexo czy też Uniwersytet w Parmie), medialnych (AGI, RAI, Sole24Ore), technologicznych (Google, Facebook, Samsung, Cisco, Adobe, LinkedIn), a także regulatorem mediów (AGCOM). Celem ustawy jest poprawa jakości połączeń internetowych w szkołach, a przede wszystkim wzmocnienie kompetencji cyfrowych wśród nauczycieli i uczniów – krytycznego myślenia, świadomości i odpowiedzialności – m.in. poprzez publikację materiałów edukacyjnych (scenariuszy zajęć) na stronie programu. Dzięki uczestnictwie w programie, uczniowie nauczą się m.in. tego jak rozpoznawać podejrzane adresy URL.

Skuteczną obronę przed fałszywymi informacjami krążącymi w sieci ma wspomóc także “Dekalog przeciwko fake newsom” (wł. il Decalogo Anti-Bufale), ogłoszony w Rzymie przez przewodniczącą Izby Deputowanych, Laurę Boldrini, i minister edukacji, Valerię Fedeli. Celem Dekalogu jest walka z jednym z najczęstszych zagrożeń, na które uczniowie mogą natknąć się podczas surfowania w Internecie: niezweryfikowanymi lub fałszywymi informacjami, które mogą stwarzać zagrożenie dla społeczeństwa lub stać się niebezpieczne dla ludzi. Dekalog jest jednym z elementów rządowego projektu obejmującego 4,2 miliona uczniów w szkołach średnich I i II stopnia i jednocześnie częścią szerszego pakietu działań wdrażanych przez ministerstwo w związku z popularyzacją kontroli źródeł i cyfrowej edukacji obywatelskiej. Wszystkie materiały edukacyjne z akcji „#BastaBufale” (pol. stop fake newsom) dostępne są na stronie internetowej projektu „Generazioni Connesse” (pol. połączone pokolenia).

Włoskie organizacje pozarządowe specjalizujące się w edukacji medialnej również angażują się w działalność szkoleniową – prowadzą m.in. warsztaty dla kobiet w wieku powyżej 50. roku życia poświęcone demaskowaniu fake newsów. Warte uwagi są także działania edukacyjneprowadzone przez organizację Factcheckers, takie jak opracowanie gry karcianej, interaktywnego przewodnika (we współpracy ze Sky Academy, edukacyjnym projektem nadawcy audiowizualnego) czy podręcznika dla najmłodszych fact-checkerów.

 

 

Dagmara Sidyk
Mentorka Akademii Fact-Checkingu.

Projekt realizowany ze środków Fundacji Batorego.