Jak wypadły poszczególne państwa?

Polityka przyjazna rodzinie łączy dobrą jakość i przystępność cenową usług opiekuńczych, oferując jednocześnie długi i dobrze płatny urlop rodzicielski. Kraje, które znalazły się najwyżej w rankingu, to Luksemburg, Islandia, Szwecja, Norwegia i Niemcy, najgorzej zaś wypadły Australia, Szwajcaria, Cypr, USA oraz Słowacja.

Źródło: UNICEF

Najlepszy dostęp do sformalizowanej opieki nad dziećmi znajdziemy w Holandii, Danii, Luksemburgu, Szwecji, najgorszy zaś w Turcji, Słowacji, Rumunii i Bułgarii.

Islandia, Łotwa, Nowa Zelandia, Finlandia i Dania mogą poszczycić się najwyższą jakością usług opiekuńczych. Oznacza to, że kraje te łączą wysokie kwalifikacje personelu opiekuńczego z niskim stosunkiem liczby dzieci do liczby nauczycieli.

Kolejny wskaźnik, który jednocześnie jest kluczowy dla rodziców, to przystępność cenowa. Często może stanowić on dodatkową barierę, potęgującą nierówności społeczno-ekonomiczne. 

Przykładowo w Irlandii, Nowej Zelandii i Szwajcarii para zarabiająca średnią krajową musiałaby wydać od ⅓ do ½ pensji, aby opłacić pobyt dwójki dzieci w placówkach opiekuńczych. Z kolei samotny rodzic z niskimi dochodami na Słowacji, Cyprze i w USA musi wydać nawet połowę swojej pensji na zorganizowaną opiekę nad dziećmi. Jednakże należy zwrócić uwagę, że zdecydowana większość zamożnych krajów dopłaca do przedszkoli i żłobków rodzinom w trudnej sytuacji materialnej. W najlepszej sytuacji znajdują się Chile, Malta i Włochy, gdzie opieka nad dziećmi jest bezpłatna.

Czy Polska jest krajem przyjaznym rodzinie?

Polska najlepiej wypadła w zestawieniu wskaźnika dotyczącego jakości zorganizowanej opieki nad małym dzieckiem, zajmując 7. miejsce. Wskaźnik ten bierze pod uwagę stosunek liczby dzieci do liczby nauczycieli oraz minimalne kwalifikacje wymagane od nauczycieli w placówkach zorganizowanej opieki nad dziećmi.

Jeśli chodzi o wskaźnik dotyczący płatnych urlopów rodzicielskich, Polska zajęła 21. miejsce. Wyprzedziły nas takie kraje jak Rumunia i Estonia, które oferują nawet 2-letnie płatne urlopy macierzyńskie, oraz Japonia, która oferuje najdłuższy pełnopłatny urlop ojcowski (do 30 tygodni). Na uwagę zasługuje fakt, iż Stany Zjednoczone (na ostatnim miejscu według powyższego wskaźnika) są jedynym bogatym krajem, który nie posiada żadnych ogólnokrajowych rozwiązań związanych z urlopem rodzicielskim.

Poza tym Polska uplasowała się na odległym 33. miejscu, biorąc pod uwagę wskaźnik dostępu do zorganizowanej opieki nad małymi dziećmi, a 27. miejsce pod względem wskaźnika przystępności cenowej.

Opieka nad dziećmi w czasach pandemii

W czasie pandemii ponad 80 krajów wprowadziło lockdown w różnych formach, który wpłynął negatywnie na życie 60 proc. dzieci na świecie. Restrykcje te uderzyły również w opiekę nad dziećmi. Wiele placówek musiało się czasowo zamknąć, a osoby zaangażowane w nieformalną opiekę nad dziećmi, jak np. dziadkowie, stali się z różnych przyczyn niedostępni. Pracujący rodzice stanęli przed wyzwaniem pogodzenia życia zawodowego i rodzinnego.

Autorzy raportu zauważają, że to kobiety ponoszą w większym stopniu negatywne konsekwencje zamrożenia gospodarek. Przykładowo w USA to właśnie matki dzieci poniżej 13. roku życia 3 razy częściej były narażone na utratę pracy niż ojcowie. Ponadto ⅓ z 2,3 mln kobiet, które odeszły z pracy, wskazała, że powodem były problemy ze zorganizowaniem opieki nad dzieckiem. 

Rekomendacje UNICEF

Raport nie poprzestaje na listach rankingowych. Na koniec przygotowano zalecenia dla rządów i firm sektora prywatnego w zakresie realizacji polityki rodzinnej. Są to m.in.:

• płatny urlop rodzicielski zarówno dla matek, jak i ojców w pierwszym roku życia dziecka, który przyczyni się do budowania stabilnych więzi. Ponadto urlop rodzicielski powinien być dostępny nie tylko dla pracowników etatowych, ale również dla rodziców zaangażowanych w niestandardowe formy zatrudnienia (np. niepełny etat, własna działalność, studenci itp.),
• dostępna, elastyczna i przystępna cenowo wysokiej jakości opieka nad dziećmi, dostępna dla wszystkich dzieci, niezależnie od sytuacji rodzinnej,
• zachęcanie pracodawców do tworzenia bardziej nakierowanego na potrzeby rodziców środowiska pracy, np. poprzez zapewnienie elastycznych godzin pracy, niepełne etaty, płatne urlopy,
• inwestowanie w pracowników zajmujących się nauczaniem i opieką nad dziećmi celem promowania najwyższych standardów,
• wzmocnienie polityki socjalnej, która pomoże zmniejszać nierówności społeczne.

Artykuł powstał w ramach projektu „Fakty w debacie publicznej”, realizowanego z dotacji programu „Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy”, finansowanego z Funduszy EOG.