Pierwsza część zmagań sportowców na igrzyskach olimpijskich w Paryżu zakończyła się 11 sierpnia. Czeka nas jeszcze odsłona zawodów paraolimpijczyków, które odbędą się od 28 sierpnia do 8 września.

Kontrowersje i fałszywe informacje (1, 2, 3) zagłuszyły jedną z kluczowych – obok zmagań sportowców – kwestii związanych z organizacją tej imprezy. Uwadze mediów umknął cel przedsięwzięcia, jakim była organizacja igrzysk w sposób jak najmniej obciążający środowisko. Taką ambicję prezentowała zarówno Francja, jak i Międzynarodowy Komitet Olimpijski (MKOl), który cztery lata temu ogłosił zestaw reform pod nazwą „The New Norm” zakładający zrównoważony rozwój podczas organizacji zawodów.

Wejście do Sekwany po stu latach

W 2016 roku, po wyborze Francji na gospodarza igrzysk, francuskie władze rozpoczęły przygotowania do zapewnienia odpowiedniej jakości wody w rzece. Sam „Plan pływania w Sekwanie i Marnie” (fr. Plan baignade) kosztował ok. 1,4 mld euro (czyli 5,2 mln euro na każdego sportowca igrzysk). 

Wydarzeniu otwarcia rzeki towarzyszyła oprawa medialna, podczas której mer Paryża Anne Hidalgo wykąpała się w paryskiej rzece. Na miejscu obecni byli m.in. szef komitetu organizacyjnego igrzysk i ambasador Niemiec we Francji. Pływanie w Sekwanie obiecał również prezydent Emmanuel Macron, ale nie podano kiedy.

Powrót pływania i zawodów na otwartych akwenach, w tym w rzekach, wpisuje się w tendencje ekologiczne. Taki rodzaj aktywności, choć narażony na niebezpieczeństwa, był popularny na przełomie XIX i XX wieku. 

W kontekście zawodów na otwartym powietrzu wiele różnych państw zmagało się podczas igrzysk z rozmaitymi przeciwnościami. Za przykład mogą posłużyć igrzyska olimpijskie w Sydney w 2000 roku, kiedy triatloniści byli ochraniani przez patrol płetwonurków przed ewentualnym atakiem rekinów w zatoce Sydney.

Irytacja zawodników 

Zawody w Sekwanie rozpoczynające się na moście Aleksandra III w Paryżu obejmowały trzy dyscypliny: triatlon, sztafetę mieszaną oraz zawody pływackie na wodach otwartych. Już po starcie w triatlonie belgijska zawodniczka Claire Michel trafiła do kliniki olimpijskiej z powodu problemów zdrowotnych i – mimo że nie spędziła w szpitalu kilku dni – to wokół narosło wiele dezinformujących przekazów (1, 2). Jak informuje belgijski „Le Soir”, po decyzji triatlonistki o wycofaniu się z igrzysk narodowa drużyna Belgów nie mogła wystartować w sztafecie mieszanej. 

Przy okazji powielano niepotwierdzoną informację o zarażeniu się przez zawodniczkę bakterią E.coli, co ostatecznie okazało się nieprawdą. Część zachorowań pływaków nie była związana ze stanem wód w Sekwanie, np. sportowcy ze Szwajcarii chorowali z powodu infekcji wirusowych – jeden z nich przed kąpielą w rzece.

Rywalizacja sportowa w Sekwanie przysporzyła problemów zdrowotnych także innym zawodnikom. Po wyścigu w triatlonie problemy żołądkowo-jelitowe miało także dwóch zawodników Portugalii, a na koniec pierwszej części igrzysk zachorowały trzy niemieckie pływaczki, które startowały w zawodach na wodach otwartych. Ze względu na zły stan wody doszło do zmian w harmonogramie zawodów w triatlonie oraz przesunięto kilka treningów na inny dzień. 

Francuskie śledztwo w sprawie jakości wody

Po reakcjach zawodników francuski dziennik „Mediapart” przeprowadził śledztwo, które wykazało, że organizatorzy chcieli ukryć niektóre dane o stanie Sekwany. Informacje opublikowane przez dziennikarzy wykazały, że między 26 lipca a 5 sierpnia woda była zdatna do kąpieli jedynie w 10-20 proc., a w dniu triatlonu była wątpliwej jakości. Ponadto wstrzymano cotygodniowy biuletyn miasta Paryża o stanie wód Sekwany, a testy jakości przeprowadzono jedynie w wybranych miejscach na rzece.

Według „Politico” największe zagrożenie dla sportowców stanowią bakterie E.coli oraz Enterokoki. Tygodnik informuje jednocześnie, że w dniach triatlonu, tj. 30 i 31 lipca, nie wykryto wysokiego poziomu wymienionych bakterii. 

Reakcje zdrowotne kilku sportowców i niezależne śledztwo świadczą, że zdatność wody w Sekwanie do odbycia zawodów pozostawała pod znakiem zapytania. Warto w tym miejscu dodać, że podczas igrzysk władze miejskie nie zniosły zakazu kąpieli w rzece dla mieszkańców Paryża.

Fałszywe nagłówki prasowe o rzece

Zagadnienie, które wywołało tak wiele emocji, nie pozostało wolne od działań dezinformacyjnych. Jednym z nich było udostępnienie w sieci fałszywego nagłówka prasowego dziennika „Libération”, w którym widnieje informacja o ok. 25 innych sportowcach (nie pływakach), którzy rzekomo zachorowali po kąpieli w Sekwanie.

Francuska organizacja factcheckingowa AFP Factuel wykazuje, że nieprawdziwy nagłówek został udostępniony ponad 3 tys. razy. Ponadto stwierdza, że była to „manipulacja powtarzająca kody poprzednich operacji dezinformacyjnych wymierzonych w organizację igrzysk”. Według francuskiej agencji prasowej przypomina operację Doppelgänger (pol. Sobowtór), polegającą na podszywaniu się pod inne media i przypisywaną aktywności rosyjskiej. 

Aujourd'hui, j’ai validé un tweet relayant une fausse information sur le nombre d’athlètes malades après avoir baigné dans la Seine pour ces JO.

Je tiens à présenter mes excuses à ceux qui l’ont vu et je l'ai évidemment effacé dès que cela m’a été signalé.

— Ersilia Soudais (@ErsiliaSoudais) August 5, 2024

Sekwana – cel dezinformatorów

Inną fałszywą informacją na temat Sekwany była nieprawdziwa wiadomość o tym, że Sekwana jest bardziej niebezpieczna od rzeki Ganges. Film, udostępniony przez konto podszywające się pod indyjski dziennik „Free Press Journal”, opierał się na nieistniejącym badaniu agencji ONZ ds. wody. W celu wywołania jeszcze większych wątpliwości co do jakości wody w paryskiej rzece podszywano się również pod inne tytuły prasowe, takie jak „Marianne” czy „Le Parisien”.

Pierwszy krok w kierunku ekologicznym

W informacjach docierających z Paryża zbyt mało dostrzegalne jest nowe, ekologiczne podejście Francji do organizacji igrzysk, którego jednym z elementów był plan oczyszczenia Sekwany. Na to podejście przekłada się na znacznie szersze spektrum działań, które dotyczą m.in.:

• ochrony klimatu i bioróżnorodności: np. zmniejszenie CO2 o połowę w stosunku do poprzednich igrzysk i ochrona natury podczas zawodów na świeżym powietrzu,
• wykorzystania naturalnych zasobów, energii odnawialnej i istniejącej infrastruktury, np. budowa miejskich kąpielisk nad Sekwaną dla mieszkańców Paryża,
• przeznaczenia nowej infrastruktury dla celów społecznych i brak opuszczonych obiektów sportowych, np. mieszkania socjalne i szkoły w miejscu wioski olimpijskiej,
• zapewnienia niskoemisyjnego transportu, np. dekarbonizacja transportu rzecznego.

Docelowo to podejście miało dać impuls do transformacji ekologicznej we Francji, a także miało być przykładem dla kolejnych organizatorów igrzysk. Problemy Sekwany częściowo przesłoniły pierwotny cel organizatorów. 

Warto przyjrzeć się uważnie wiosce olimpijskiej wybudowanej w jednym z najbiedniejszych francuskich departamentów – Seine-Saint-Denis. Dzięki takiemu działaniu w 2025 roku ma dojść do rewitalizacji tego okręgu położonego na północy Paryża, m.in. do stworzenia mieszkań socjalnych i szkół, o czym informuje dziennik ekonomiczny „Les Echos”.

Co ważne, Francja nie chciała dopuścić do pozostawienia po igrzyskach nieużywanej architektury olimpijskiej i w 95 proc. wykorzystała już tę istniejącą. Takie negatywne zjawisko miało miejsce w przypadku wcześniejszych imprez tego typu. Obrazują to zdjęcia widmowej architektury pozostawionej po igrzyskach w Atenach, w Rio de Janeiro czy w Pekinie.

Co dalej z Sekwaną?

Wracając do samej Sekwany, proces oczyszczania rzeki nie zakończy się na igrzyskach olimpijskich. Wybudowano nowe oczyszczalnie i zbiorniki wody w Paryżu i wokół stolicy, które już teraz pomagają w filtrowaniu rzeki. Docelowo merostwo planuje też otwarcie trzech miejskich kąpielisk na nabrzeżach Sekwany, choć nasuwają się pytania, czy uda się to zrealizować do zapowiadanego przez władze miasta 2025 roku i czy sami mieszkańcy będą chętni do takiej kąpieli.

„Sekwana i Marna będą jednym z największych dziedzictw tych igrzysk” – zapowiedział przed ich rozpoczęciem Emmanuel Macron w wywiadzie dla BFM TV. W sensie globalnym największym osiągnięciem tych igrzysk jest ustanowienie przez Francję ekologicznej tendencji w organizacji dużych imprez sportowych. Co do Sekwany, trochę wody musi jeszcze upłynąć, zanim w pełni skorzystamy z paryskich quais (bulwarów nadbrzeżnych) nad słynną rzeką przecinającą stolicę Francji.