Samobójstwa w ujęciu globalnym

Światowa Organizacja zdrowia obliczyła, że średnio na 100 tys. mieszkańców śmierć w wyniku samobójstwa poniosło 9 osób. Wahania współczynnika samobójstw oscylują w poszczególnych krajach od 2 do nawet 80.

Źródło: WHO

Zgodnie z informacjami zawartymi w raporcie znacznie częściej samobójstwa popełniają mężczyźni (12,6) niż kobiety (5,4). Więcej niż połowa samobójstw (58 proc.) została odnotowana u osób przed 50 rokiem życia.

Szczególnie narażoną na samobójstwo grupą wiekową jest młodzież. Zgodnie z badaniami WHO samodzielne odebranie sobie życia jest czwartą przyczyną zgonów w grupie wiekowej 15-29 lat. Częściej w tym przedziale wiekowym osoby ginęły wyłącznie w wypadkach drogowych, z powodu gruźlicy lub przemocy. W 2019 roku samobójstwo stało się przyczyną zgonu ponad 150 tysięcy młodych osób.  

Przyjęło się sądzić, że samobójstwo jest problemem krajów o wysokim poziomie dochodów. Tymczasem zgodnie z raportem WHO aż 77 proc. przypadków samobójstw przypada na państwa o niskim bądź średnim poziomie dochodów. Problem uwidacznia się jeszcze bardziej, gdy zwrócimy uwagę na sposób popełnienia samobójstwa. Jak informuje WHO, ok. 20 proc. aktów samobójczych dokonywanych jest przez samodzielne otrucie się pestycydami. Ma to związek z faktem, że łatwy dostęp do tego typu środków mają osoby pracujące w regionach wiejskich w krajach o niższych dochodach. Regionem o najwyższym średnim wskaźniku samobójstw jest obecnie Afryka (11,2).

Sytuacja wydaje się jednak poprawiać z czasem. Tylko w roku 2000 współczynnik samobójstw dla Europy w przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców wynosił 20. Obecnie jego wartość kształtuje się na poziomie ok. 10. Spadek liczby samobójstw w ciągu minionych dwóch dekad zauważony został także w regionie zachodniego Pacyfiku. Jednocześnie w tym samym czasie o 17 proc. wzrósł współczynnik popełnianych samobójstw na terenie obu Ameryk.

Mimo zauważalnych spadków liczby popełnianych samobójstw nie we wszystkich obszarach świata spadek ten jest równomierny. Problem wciąż pozostaje wyjątkowo poważny, ponieważ jak zwracają uwagę autorzy raportu: „Nie ma żadnego regionu na świecie, grupy wiekowej ani płci, która nie miałaby problemu z samobójstwami”.

Dlatego też w odniesieniu do celów zrównoważonego rozwoju konieczne jest globalne przyspieszenie spadku wskaźnika samobójstw, aby osiągnąć globalny cel ich redukcji o jedną trzecią do 2030 roku.

Czynniki sprzyjające skłonnościom samobójczym oraz sposoby zapobiegania

Światowa Organizacja Zdrowia zwraca uwagę, że chociaż da się zauważyć powiązanie między samobójstwem a zaburzeniami psychicznymi (w szczególności takimi jak depresja i alkoholizm), to jednak w krajach o wysokim standardzie życia mogą mieć one inne podłoże. Wiele spośród przypadków samobójstw dzieje się impulsywnie na skutek momentów kryzysowych albo braku możliwości poradzenia sobie ze stresem związanym z sytuacją finansową, załamaniem w życiu uczuciowym, chronicznym bólem lub chorobą.

Dodatkowo wskaźnik samobójstw jest wyjątkowo wysoki wśród grup społecznych dotkniętych dyskryminacją. Są to m.in. uchodźcy i imigranci, rdzenni mieszkańcy danych terenów, członkowie społeczności LGBT i więźniowie.

Jako sposoby na przeciwdziałanie samobójstwom WHO rekomenduje:

1. Ograniczanie dostępu do narzędzi pozwalających na samobójstwo, takich jak wysoce trujące pestycydy, broń palna oraz niektórych leków.
2. Współdziałanie z mediami w celu odpowiedzialnego informowania o samobójstwach.
3. Rozwijanie społeczno-emocjonalnych zdolności u młodzieży.
4. Jak najwcześniejsze rozpoznawanie oraz monitorowanie osób wykazujących skłonności samobójcze.

Artykuł powstał w ramach projektu „Fakty w debacie publicznej”, realizowanego z dotacji programu „Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy”, finansowanego z Funduszy EOG.