Rosja i Ukraina w czołówce producentów żywności

Jak wskazuje Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), Rosja i Ukraina należą do najważniejszych producentów artykułów rolnych na świecie.

Rosja i Ukrainą dominują także, jeśli chodzi o eksport kukurydzy, jęczmienia i rzepaku. Szczególnie ważnym towarem sprzedawanym przez te dwa państwa jest jednak olej słonecznikowy. Łączny udział Rosji i Ukrainy w światowym eksporcie tego produktu wynosi blisko 64 proc.

W 2021 roku Ukraina była trzecim najważniejszym eksporterem towarów rolno-spożywczych do państw członkowskich UE. Kraje unijne kupiły od niej produkty za ponad 6 mld euro (4,9 proc. całego importu). Rosja znalazła się na 20. miejscu.

Ceny żywności rosną

Jak wskazuje indeks cen żywności FAO, jedzenie drożeje od wielu miesięcy, jednak w lutym wskaźnik dobił do rekordowego poziomu 140,7 punktu. To aż o 24,1 punktu powyżej poziomu sprzed roku (116,6 punktu).

Źródło: FAO

Co nie powinno dziwić, wzrosty cen dotyczą zwłaszcza tych produktów, które pochodzą z Rosji i Ukrainy. W przypadku pszenicy mowa o wzroście o 4,7 proc., a kukurydzy – średnio o 5,1 proc. Znacząco wzrosły również ceny oleju słonecznikowego.

Ceny podstawowych produktów żywnościowych dotkną zwłaszcza Afrykę i Bliski Wschód. W państwach takich jak Egipt, Turcja, Bangladesz czy Iran średnio 60 proc. lub więcej importu pszenicy pochodzi z Ukrainy i Rosji.

Wojna oznacza zagrożenie niedożywieniem

Ograniczenie łańcucha dostaw żywności nie grozi tylko podwyższonymi cenami, ale też niedożywieniem sporej części ludności. W 2020 roku od 720 mln do 811 mln ludzi doświadczyło głodu. To mniej więcej tyle, ile wynosi populacja Europy.

Najbardziej wyraźny wzrost będzie miał miejsce w regionie Azji i Pacyfiku, a następnie w Afryce Subsaharyjskiej, na Bliskim Wschodzie i w Afryce Północnej.

Ukraina potrzebuje pomocy

Zagrożenie humanitarne dotyczy też samej Ukrainy. Według szacunków Biura Narodów Zjednoczonych ds. Koordynacji Pomocy Humanitarnej wojna dotknie bezpośrednio 18 mln ludzi, z czego 12 mln osób będzie potrzebować pomocy humanitarnej.

Trwający konflikt zwiększy potrzeby humanitarne także w krajach sąsiednich, w których schronienia szukają uchodźcy. Sytuacja w dużym stopniu dotyczy Polski, która jak dotąd przyjęła najwięcej osób uciekających przed wojną w Ukrainie (do 15 marca było to ponad 1,8 mln, prawie czterokrotnie więcej niż znajdująca się na drugim miejscu Rumunia).

Z powodu działań zbrojnych możliwe jest, że Ukraina będzie również zatrzymywać zapasy zboża i mięsa u siebie, aby zapewnić żywność wojsku i ludności.

UE stoi przed wyzwaniem

Jak zapowiedział Michael Scannell z unijnej Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi, konsekwencje rosyjskiej agresji na Ukrainę „będą miały ogromny wpływ na nasz sektor rolno-spożywczy i będą bolesne”.

Scannell uspokaja jednak, że system rolno-spożywczy UE jest „niezwykle odporny i potężny”, co udowodniono podczas pandemii COVID-19.

Problemy ukraińskich rolników

Ograniczenie dostaw i wzrost cen towarów pochodzących z Ukrainy i Rosji wiąże się przede wszystkim z utrudnioną żeglugą na Morzu Czarnym. Wynika to z prowadzonych na terenie Ukrainy działań zbrojnych, ale też z rosnących cen energii i surowców, które przełożyły się na wyższe koszty transportu.

FAO szacuje, że w sezonie 2022–2023 od 20 do 30 proc. ukraińskich obszarów, na których uprawia się kukurydzę i słonecznik albo nie zostanie zasianych, albo nie odbędą się na nich zbiory. Do tego dochodzą znacznie wyższe ceny nawozów, których Rosja jest największym eksporterem na świecie.

Z kolei w przypadku Rosji głównym powodem ograniczenia dostaw są sankcje. Chociaż produkty spożywcze są wyłączone z sankcji finansowych, importerzy i eksporterzy nadal mogą mieć trudności z regulowaniem płatności, jeśli ich partnerzy handlowi współpracują z rosyjskimi bankami, na które nałożono ograniczenia.