Kto może oddać głos w wyborach parlamentarnych w 2023 roku?

W Polsce Kodeks wyborczy określa, że aby wziąć udział w wyborach parlamentarnych przede wszystkim trzeba mieć polskie obywatelstwo. Państwowa Komisja Wyborcza (PKW) wskazuje, że głosować mogą ci, którzy:

• najpóźniej w dniu głosowania ukończą 18. rok życia,
• nie zostali pozbawieni praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu,
• nie zostali ubezwłasnowolnieni prawomocnym orzeczeniem sądu,
• nie zostali pozbawieni praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu.

Od 2022 roku w przestrzeni publicznej pojawiło się wiele fałszywych informacji (1, 2, 3) o tym, że rzekomo uchodźcy z Ukrainy, którym nadano numer PESEL, zyskali prawo do udziału w wyborach. Niektórzy wskazywali błędnie, że wpłynie to na wyniki głosowania w przyszłości. PESEL nie jest równoznaczny z uzyskaniem obywatelstwa – obcokrajowcy mający ten numer nie mogą głosować. To numer, który nadawany jest nie tylko Polakom, ale też m.in. (na wniosek) cudzoziemcom z prawem stałego pobytu czy zarejestrowanym uchodźcom. Zatem PESEL nie wystarczy, by brać udział w głosowaniu (potrzebne jest do tego obywatelstwo i pełne prawa wyborcze) – więcej na ten temat przeczytasz w innym tekście.

Jak można oddać głos w wyborach parlamentarnych w 2023 roku?

Wyborca musi być ujęty w spisie wyborców, aby móc oddać swój głos. Z najprostszą sytuacją mamy do czynienia w przypadku głosowania w miejscu stałego zamieszkania, gdy jest się zameldowanym na pobyt stały w danej gminie. Wtedy wystarczy udać się do właściwego lokalu wyborczego w dniu głosowania, ponieważ jesteśmy zarejestrowani z urzędu.

Państwowa Komisja Wyborcza podaje też wytyczne dla osób, które chcą głosować poza gminą, w której są zameldowani, oraz dla osób nigdzie niezamieszkałych, ale stale przebywających na obszarze danej gminy. W takim przypadku, aby zostać ujętym w spisie wyborców w miejscu, gdzie przebywamy, należy złożyć odpowiedni wniosek.

Jak zagłosować w Polsce poza miejscem zamieszkania?

Co, jeżeli przebywamy w Polsce, ale poza miejscem zamieszkania? Przykładowo: studiujemy w innym mieście lub wyjechaliśmy na urlop? Wbrew ewentualnym obawom nie jest to problem. Odpowiedzi znajdziemy  we wskazówkach prezentowanych przez Państwową Komisję Wyborczą. Taki wyborca do 12 października 2023 roku musi złożyć wniosek o zmianę miejsca głosowania. Dotyczy to przypadków, gdy:

• czasowo przebywamy poza miejscem zameldowania na pobyt stały (w tym wyborca zameldowany na pobyt czasowy),
• czasowo przebywamy poza miejscem zamieszkania (tj. ujęcie na własny wniosek w Centralnym Rejestrze Wyborców w stałym obwodzie głosowania),
• nie zostaliśmy ujęci w żadnym stałym obwodzie głosowania w Centralnym Rejestrze Wyborców.

We wniosku trzeba podać takie informacje jak: imię i nazwisko, obywatelstwo, numer PESEL i adres przebywania w dniu wyborów. Dokument można złożyć osobiście do urzędu gminy, w której się znajdujemy. Możliwe jest też złożenie wniosku w postaci elektronicznej z podpisem kwalifikowanym, podpisem zaufanym lub podpisem osobistym za pośrednictwem serwisu gov.pl. 

Jeżeli przed dniem wyborów planujemy zmienić miejsce zamieszkania lub tymczasowo przebywać za granicą, to w takim przypadku możemy też uzyskać wcześniej zaświadczenie z urzędu gminy o prawie do głosowania (wniosek trzeba złożyć do 12 października). Taki dokument umożliwia głosowanie w dowolnym obwodzie głosowania w kraju, ale także za granicą lub na polskim statku morskim.

Inne okoliczności, które uprawniają do głosowania poza miejscem zamieszkania na terenie Polski

To nie jedyne przypadki, w których możemy głosować poza naszym miejscem zamieszkania. Państwowy Komitet Wyborczy wyróżnił też inne specyficzne sytuacje, takie jak przebywanie:

• w zakładach leczniczych, 
• w domach pomocy społecznej, 
• w zakładach karnych i w aresztach śledczych,
• w domach studenckich.

W trzech pierwszych przypadkach wyborcy zostaną ujęci w spisach wyborców obwodów (jeżeli przebywa tam co najmniej 15 osób), które utworzono w tych jednostkach, i jednocześnie skreśleni ze spisu z miejsc stałego zamieszkania. Jeżeli wyborcy zjawią się w tych jednostkach przed dniem wyborów, to także zostaną dopisani do spisu. Jednak w przypadku zjawienia się w dniu wyborów, będą musieli posiadać zaświadczenie, które uprawni ich do głosowania.

Nieco inaczej jest w przypadku domów studenckich – w tym przypadku w dniu wyborów musi przebywać w nich co najmniej 50 osób, a do tego należy poinformować rektora uczelni.

Udział w wyborach parlamentarnych poza granicami Polski

W przypadku, gdy mieszkamy w Polsce na stałe, ale w dniu wyborów będziemy przebywać za granicą (np. z powodu urlopu), możemy uzyskać zaświadczenie o prawie do głosowania, które uprawni nas do głosowania poza granicami, na statku, ale też w dowolnym miejscu w kraju. Zaświadczenie składa się w urzędzie gminy do 12 października 2023 roku.

Jeżeli w dniu wyborów będziemy mieszkać na stałe lub czasowo przebywać poza granicami Polski, to musimy zostać ujęci w spisie wyborców, który został sporządzony przez konsula lub – jeżeli przebywamy na statku – przez kapitana. Aby wziąć udział w wyborach, trzeba złożyć wniosek o ujęcie w spisie wyborców do konsula lub kapitana statku (najpóźniej do 10 października 2023 roku). 

Jak znaleźć lokal wyborczy, w którym możemy oddać głos w wyborach?

Gdy jesteśmy gotowi do oddania głosu i wypełniliśmy wszelkie inne formalności z tym związane, wystarczy odnaleźć właściwy lokal wyborczy, w którym będziemy uprawnieni do zagłosowania. Te powinny być wyraźnie oznakowane lub łatwe do sprawdzenia w internecie.

Jednak w przypadku gdy miałbyś z tym problem, to wystarczy skorzystać z wyszukiwarki obwodowych komisji wyborczych w wyborach do Sejmu i Senatu w 2023 roku na stronie Państwowej Komisji Wyborczej.

15 października lokale wyborcze będą otwarte od godziny 07:00 do 21:00. Na miejscu trzeba przedstawić dokument ze zdjęciem, który potwierdzi naszą tożsamość. Następnie komisja wyborcza wręcza karty do głosowania, na których znajdują się instrukcje oraz imiona i nazwiska kandydatów. Wyborca zaznacza symbolem „X” wybranego kandydata do Sejmu (tylko z jednej listy) oraz jednego do Senatu. Na koniec kartę z głosami należy wrzucić do przeźroczystej urny.