Edukacja 
Ekologia 
Energetyka 
Fact-checking 
Klimat 
Rosja 
UE 
Ukraina 
Wybory 
Skopiuj link
Drukuj
Udostępnij
7 min czytania
Obalamy fałszywe informacje pojawiające się w mediach społecznościowych oraz na portalach internetowych. Odwołując się do wiarygodnych źródeł, weryfikujemy najbardziej szkodliwe przykłady dezinformacji.
7 min czytania
Cytat Jana Pawła II o wolności? Papież nigdy tego nie powiedział!
Cytat został papieżowi mylnie przypisany.
Cytat Jana Pawła II o wolności? Papież nigdy tego nie powiedział!
Cytat został papieżowi mylnie przypisany.
Słowa przypisane Janowi Pawłowi II nie tylko publikowano w mediach społecznościowych, ale także cytowano je w sejmie i w senacie, a jedna ze szkół uczyniła je mottem obchodów Święta Niepodległości. Tymczasem nie ma żadnego dowodu na to, że słowa te Jan Paweł II kiedykolwiek wypowiedział.
„Wolność jest tylko wówczas, gdy naród tworzy jedność, a lud w nim żyjący czuje się włodarzem, a nie zaś niewolnikiem garstki opętanych” – te słowa przypisano papieżowi Janowi Pawłowi II również na grafice, która została udostępniona na facebookowej grupie Polski Demokratyczny Portal Informacyjny. Post cieszy się sporą popularnością w sieci – zareagowano na niego ponad 270 razy i udostępniono niemal 180-krotnie.
Źródło: www.facebook.com
To nie pierwszy raz, kiedy te słowa przypisywane Janowi Pawłowi II pojawiają się w przestrzeni publicznej
W 2016 roku znalazły się w oświadczeniu posłanki Bernadety Krynickiej, wybranej z listy Prawa i Sprawiedliwości, którego treść znajdziemy na oficjalnych stronach sejmowych. W 2017 roku podczas dyskusji o KRS i Sądzie Najwyższym cytował je w Senacie senator Leszek Czarnobaj wybrany z listy Platformy Obywatelskiej.
Zjawisko przypisywania wyżej wspomnianych słów Janowi Pawłowi II jest powszechne. W 2020 roku były podstawą grafiki opublikowanej na portalu Demotywatory.pl, a w 2019 roku stały się mottem obchodów Święta Niepodległości w Zespole Szkół Nr 1 w Brodnicy im. Jana Pawła II.
Nie wszyscy wierzyli w autentyczność słów przypisywanych papieżowi. Dr Ewa K. Czaczkowska – wykładowczyni Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, specjalizująca się m.in. w historii i medioznawstwie – w roku 2020 na łamach tygodnika „Gość Niedzielny” stwierdziła, że cytat nie jest autorstwa Jana Pawła II.
„W mediach społecznościowych w okolicach 100. rocznicy urodzin papieża Polaka krążyły rzekome fragmenty z jego wypowiedzi, opatrzone papieskimi zdjęciami (…). Każdy, kto słuchał Jana Pawła II, kto przeczytał jakikolwiek jego tekst, wie, że to nie jego słowa, nie jego myśli, nie jego poetyka, nie jego styl (…). To jakaś współczesna publicystyka polityczna. Że papież Jan Paweł II tak nie powiedział? Nie szkodzi, są tacy, którzy wiedzą, że powinien tak mówić”.
Ewa K. Czaczkowska, „Gość Niedzielny”
To słowa Jana Pawła II? Ekspert: „Wygląda to na pomyłkę, ewentualnie celowe przekręcenie”
O rozstrzygnięcie, czy przypisany Janowi Pawłowi II cytat rzeczywiście jest jego autorstwa, zwróciliśmy się do ekspertów z Centrum Myśli Jana Pawła II. To warszawska instytucja kultury i wydawca multimedialnego portalu jp2online.pl, który – jak możemy przeczytać – „stanowi pierwsze w Polsce i na świecie, kompleksowe źródło wiedzy o papieżu i jego dziedzictwie”.
Na nasze pytanie o wiarygodność cytatu Piotr Strasz odpowiedział:
„Cytat ten już wiele razy był analizowany pod kątem przypisywania go Janowi Pawłowi II. Nie znamy jego autora. Nigdzie nie znaleźliśmy śladów, aby kiedykolwiek Jan Paweł II to powiedział. Wygląda to na pomyłkę, ewentualnie celowe przekręcenie”.
Piotr Strasz, Centrum Myśli Jana Pawła II i portal jp2online.pl dla Demagoga
Prof. dr hab. Jarosław Kupczak OP: „Wypowiedź nie może być przypisana Janowi Pawłowi II”
Już po publikacji tekstu otrzymaliśmy komentarz od dominikanina prof. dr. hab. Jarosława Kupczaka, który pełni funkcję Dyrektora Ośrodka Badań nad Myślą Jana Pawła II Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie. Ze względu na jej merytoryczny charakter postanowiliśmy dołączyć ją do analizy (aktualizacja 18 stycznia 2022 roku).
Ekspert tłumaczy, że najprostszym sposobem weryfikacji autentyczności cytatu jest sprawdzenie tego, co autor napisał lub powiedział na ten temat.
„W przypadku Jana Pawła II jest to raczej niemożliwe ze względu na wielość różnego rodzaju tekstów i wypowiedzi w różnych językach na przestrzeni wielu lat”.
Prof. dr hab. Jarosław Kupczak OP dla Demagoga
Dlatego ekspert proponuje inną metodę weryfikacji prawdziwości słów przypisanych Janowi Pawłowi II. Ta obejmuje (1) merytoryczne porównanie treści cytatu z poglądami Jana Pawła II oraz (2) zauważenie, czy w badanym tekście znajdują się sformułowania, których Jan Paweł II nigdy nie używał czy też, które z różnych powodów były mu obce.
„Zastosowanie tych kolejnych dwóch stopni analizy do badanego cytatu prowadzi do jednoznacznego wniosku: przytoczona wypowiedź nie może być przypisana Janowi Pawłowi II”.
Prof. dr hab. Jarosław Kupczak OP dla Demagoga
Dlaczego? Dyrektor Ośrodka Badań nad Myślą Jana Pawła II Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie dowodzi w sposób następujący:
„Zacznijmy od punktu nr 1: rozważana wypowiedź jest nonsensowna, nie ma możliwości, żeby taki nonsens wyszedł spod pióra, czy z ust Jana Pawła II. Zasadniczo każda część tej wypowiedzi jest absurdalna: »Wolność jest tylko wówczas, gdy Naród tworzy jedność«. To stwierdzenie jest nieprawdziwe, »jedność Narodu « nie jest koniecznym warunkiem do wolności indywidualnej, ani suwerenności politycznej, a w sposób bardzo realny może np. indywidualne wolności uniemożliwiać. Drugą część tego stwierdzenia trudno nawet krytykować z racji jej prymitywizmu: »a lud w nim żyjący czuje się włodarzem«. »Lud w nim żyjący«, czyli gdzie? Pierwsza część zdania mówi o »Narodzie«: czy lud ma żyć w narodzie? To absurd! Użycie staropolskich sformułowań: »lud … czuje się włodarzem « może być uzasadnione – Jan Paweł II podczas przemówienia w Gnieźnie w 1979 roku mówił o »ludach i narodach « – ale nie w rażącym stylistycznie zastawieniu z pierwszą częścią zdania, gdzie jest mowa o »Narodzie«. I wreszcie, ostatnie sformułowanie w badanym zdaniu: »lud [nie może czuć się] niewolnikiem garstki opętanych«, co prowadzi nas do wskazanej powyżej metody weryfikacji numer 2″.
Dalej prof. dr hab. Jarosław Kupczak OP w komentarzu dla Demagoga tłumaczy:
„Każdy uważny czytelnik i słuchacz Jana Pawła II wie, że nigdy nie używał obraźliwych określeń nawet wobec swoich adwersarzy i przeciwników ideowych (łatwo można się o tym przekonać, śledząc jego wypowiedzi z pielgrzymek do Polski, a także jego wypowiedzi chociażby podczas czasu stanu wojennego). Dlatego też Jan Paweł II nigdy nie użyłby tak obraźliwego określenia nawet w stosunku do dyktatorskiego czy narzuconego siłą rządu, jak »garstka opętanych«. Powtórzmy wniosek końcowy: badany cytat nie może być przypisany Janowi Pawłowi II. Od siebie dodam jeszcze coś, cytat ten z racji swojej absurdalności i prymitywizmu może być używany jedynie przez osoby o bardzo niskim poziomie kultury intelektualnej”.
Podsumowanie
Jan Paweł II nie jest autorem przypisanych mu słów. Fałszywy cytat to częste zjawisko, którego celem jest np. zdyskredytowania przeciwników politycznych. Dlatego w przypadku natrafienia na niewiarygodnie brzmiącą wypowiedź, warto sprawdzić jej źródło, by nie stać się ofiarą dezinformacji.
Nie musisz działać jak automat i udostępniać informacji bez sprawdzenia. Najwyższy czas wyłączyć automatyczny tryb i przełączyć się na myślenie.
Zobacz, co przygotowali dla Ciebie nasi ambasadorzy: Kasia Gandor, Martin Stankiewicz, Ola i Piotr Stanisławscy (Crazy Nauka), Marcin Napiórkowski oraz Joanna Gutral.
*Jeśli znajdziesz błąd, zaznacz go i wciśnij Ctrl + Enter
POLECANE DLA CIEBIE
