Analiza w pigułce

W ostatnich tygodniach na Facebooku opublikowano filmy (1, 2), w których stwierdzono, że banany modyfikowane genetycznie są niebezpieczne. Z nagrań (1, 2) dowiadujemy się, że „naklejki na bananach istnieją nie bez powodu”. „Jeśli mają czterocyfrowy kod zaczynający się od 3 lub 4, oznacza to, że banan był uprawiany przy użyciu nawozów i różnych pestycydów” – stwierdzono w udostępnionych materiałach (1, 2). 

Następnie wskazano (1, 2), że naklejką z pięciocyfrowym kodem zaczynającym się od dziewiątki są oznaczane banany pochodzące z tradycyjnych hodowli. W dalszej części materiałów (1, 2) pojawia się stwierdzenie, że naklejki z pięciocyfrowymi kodami zaczynającymi się od cyfry osiem są przypisane do bananów modyfikowanych genetycznie. Takie owoce uznano za niebezpieczne (1, 2), dlatego postanowiliśmy przyjrzeć się wiarygodności tych twierdzeń.

Facebook.com, 20.12.2024

Film zyskał 6,4 tys. reakcji, ponad 120 komentarzy i 1,6 tys. udostępnień. Jak wskazują niektóre z komentarzy, część użytkowników uwierzyła w te informacje [pisownia oryginalna]: „Będę czytać naklejki.” czy „Wszystko wszędzie jest jusz gmo”.  Pojawiły się także głosy osób, które podchodziły sceptycznie do treści nagrania [pisownia oryginalna]: „Kolejny co nie ogarnia jak działają modyfikacje genetyczne 🤦🏻” oraz „Niebezpieczne banany 🤔 Niby dlaczego? Może autor wyjaśni swoją teorię”.

Naklejki z kodami na owocach i warzywach – skąd się tam wzięły?

System kodów PLU (ang. price look-up), znany nam z naklejek na warzywach i owocach, jest używany od 1990 roku. Kody zostały wprowadzone, aby ułatwić oraz usprawnić sprzedaż i inwentaryzację żywności. Pozwalają one na m.in. rozróżnienie rodzajów tego samego owocu. 

W 2001 roku krajowe podmioty używające tych kodów utworzyły Międzynarodową Federację Standardów Produktów (IFPS, ang. the International Federation for Produce Standards). Obecnie to właśnie ta organizacja decyduje o przyznaniu kodów kolejnym produktom.

Co oznaczają konkretne kody i czy należy się martwić niektórymi z nich?

Kody PLU składają się z 4 lub 5 cyfr. Zapisywane są one na naklejkach przytwierdzanych do każdej sztuki danego produktu. Pozwalają na zidentyfikowanie sprzedawanej żywności ze względu na jej odmianę, wielkość czy metodę uprawy. Jednak ich stosowanie nie jest obowiązkowe.

Cztero- i pięciocyfrowe kody są przydzielane losowo w ramach następujących serii numerów: 3000, 4000, 83000 i 84000. Dwie ostatnie z tych serii mają zostać wykorzystane dopiero w przyszłości, po wyczerpaniu poprzednich kodów.

Jak podaje IFPS, kody czterocyfrowe przeznaczone są dla produktów uprawianych konwencjonalnie, czyli z wykorzystaniem pestycydów oraz sztucznych nawozów. Z kolei te same czterocyfrowe kody, ale poprzedzone dodatkową cyfrą „9”, używane są do oznaczania żywności ekologicznej.

Czterocyfrowe kody z dodanym przedrostkiem „8” były rzeczywiście zarezerwowane do oznaczania żywności modyfikowanej genetycznie. Nigdy nie wykorzystano ich jednak w sprzedaży detalicznej. Ze względu na to IFPS zdecydowała się w 2015 roku na przeznaczenie tych kodów do oznaczania w przyszłości żywności uprawianej konwencjonalnie, gdy wyczerpane zostaną kody czterocyfrowe.

Banany modyfikowane genetycznie. Czy są bezpieczne do jedzenia?

Pewne metody modyfikacji genetycznej żywności stosowane są od tysiącleci, np. w formie krzyżowania gatunków czy selektywnej hodowli. Jednak dziś poprzez GMO najczęściej rozumie się organizmy, które zostały zmodyfikowane laboratoryjnie przy użyciu inżynierii genetycznej, aby wyposażyć je w pożądane cechy. Pozwala to m.in. na uzyskanie przez te organizmy odporności na działanie np. suszy, szkodników czy chorób.

W 2024 roku w Australii dopuszczono do obrotu i do spożycia pierwsze na świecie banany modyfikowane genetycznie. Odmiana QCAV-4 banana Cavendish została opracowana przez Queensland University of Technology (QUT), aby przeciwdziałać chorobie panamskiej. To choroba grzybowa, która pozbawia owoce składników odżywczych, a następnie powoduje obumieranie drzew bananowych. W tym celu użyto zmodyfikowanego genu odporności na tę chorobę. Banany zawierają go naturalnie, lecz pozostaje on uśpiony.

Czy zmodyfikowane genetycznie banany są już dostępne w sprzedaży?

Queensland University of Technology oświadczył jednak, że nie ma obecnie planów rozpoczęcia sprzedaży tego rodzaju bananów. Choroba panamska jest teraz skutecznie kontrolowana w Australii.

Jednak w przypadku wprowadzenia bananów QCAV-4 na rynek będą one musiały zostać oznaczone zgodnie z zasadami etykietowania jako produkt GMO (s. 19). Oznacza to, że w takiej sytuacji słowa „genetycznie modyfikowane” muszą znaleźć się na jego etykiecie, obok nazwy produktu. W przypadku nieopakowanej żywności ta informacja musi być dostępna przy sprzedawanym produkcie.

Żywność GMO nie jest zagrożeniem dla człowieka – to wynika z badań

Jak wskazaliśmy na przykładzie Australii, żywność modyfikowana genetycznie poddawana jest ocenie bezpieczeństwa, zanim zostanie dopuszczona do spożycia. Alliance for Science przy Uniwersytecie Cornella zaznacza, że władze stosują rygorystyczne zasady weryfikacji, czy nowy produkt GMO nie stanowi zagrożenia dla ludzi, zwierząt oraz środowiska. W ramach tych procedur są przeprowadzane testy laboratoryjne i terenowe, trwające nieraz wiele lat.

Wspieraj niezależność!

Wpłać darowiznę i pomóż nam walczyć z dezinformacją, rosyjską propagandą i fake newsami.

Wpłacam