Fake news w pigułce

W mediach społecznościowych pojawiło się wiele identycznych postów (1, 2, 3), które wskazywały na to, że mammografia ma być niebezpieczna dla kobiet. Jeden z nich przesłał nam jeden z naszych czytelników.

Jak wskazywał opis posta z 25 października: „mammografia to największa zorganizowana przestępczość przeciwko kobietom”. W dalszej części podano kilka informacji na temat nieprawidłowych wyników, przebiegu badania oraz potencjalnych komplikacji, a do tego stwierdzono, że zabieg ten jest wymuszany każdego roku na zdrowych kobietach. 

Źródło: www.facebook.com

Powyższy wpis uzyskał ponad 800 reakcji i ponad 3 tys. udostępnień. W sekcji komentarzy zamieszczono ponad 400 wypowiedzi użytkowników, a wśród nich znalazły się m.in. takie [pisownia oryginalna]: „Nigdy tego nie robiłam i nie zamierzam. Już od dawna wiadomo jest , że to jest bardzo szkodliwe”, „Przykre to jest że tyle lat temu już były oficjalne badania o szkodliwości a to nadal Polsce jest polecane…”.

Fakty – do czego służy mammografia i kiedy się ją rekomenduje?

To nieprawda, że „mammografia to największa zorganizowana przestępczość przeciwko kobietom”. W rzeczywistości mammografia to jedna z wielu metod diagnostycznych, której celem jest wykrycie nowotworu piersi. Tylko w 2020 roku na całym świecie odnotowano 685 tys. zgonów z powodu raka piersi – na co wskazują dane Światowej Organizacji Zdrowia (WHO).

Do mammografii wykorzystuje się małe ilości promieniowania rentgenowskiego, które mieszczą się w normach. Badanie pozwala wykryć nowotwór na wczesnym etapie rozwoju, jeszcze zanim będzie widoczny lub będzie można go wyczuć przez dotyk. 

Ze względu na to, że budowa tkanki piersi zmienia się z wiekiem, co wpływa na odczyt badania, mammografia jest bardziej skuteczna u starszych pacjentek. Na ogół nie zaleca się wykonywania rutynowych mammografii osobom poniżej 40. roku życia. Dlatego badaniem przesiewowym w Polsce są objęte kobiety w wieku 50–69 lat. Bezpłatne badanie można zrobić raz na dwa lata. Lekarz może zalecić wykonanie mammografii po roku, jeśli pacjentka jest w grupie zwiększonego ryzyka wystąpienia nowotworu, np. ze względu na historię chorób w rodzinie.

Korzyści i ryzyko – co na ten temat mówią badania i instytucje?

W dalszej części wpisu podano, że: „podczas badania pierś jest uciskana dużym ciężarem 10kPa (1019 kg/m²), a następnie zdrowa, bardzo wrażliwa, tkanka gruczołu mlekowego jest bombardowana promieniami radioaktywnymi”. Do tego, jak można przeczytać, mammografia: „stymuluje wzrost guza i rozprzestrzenianie się przerzutów […] badanie przeprowadzone na 690 000 kobiet wykazało, że całkowicie zdrowe kobiety w dużej liczbie przypadków zachorowały na raka piersi po badaniach mammograficznych”.

Trudno odnieść się do samego badania, ponieważ nie przywołano żadnego adresu ani czasopisma, w którym miałyby pojawić się takie wyniki. Natomiast z innych nowych i rzetelnych badań z 2020 roku, które przeprowadzono na grupie ok. 550 tys. kobiet, wynika, że: „u kobiet, które uczestniczyły w badaniach mammograficznych, zaobserwowano statystycznie istotne zmniejszenie ryzyka zgonu z powodu raka piersi o 41% w ciągu 10 lat” – co opisano na łamach czasopisma naukowego „Cancer”.

Poziom promieniowania wykorzystywanego podczas mammografii jest niski, ale proces nie jest całkowicie wolny od ryzyka. Eksperci z National Cancer Insitute podają, że przed każdym badaniem wykorzystującym promienie rentgenowskie pacjentki powinny porozmawiać z lekarzem na temat potrzeby jego wykonania. 

Dane Krajowego Rejestru Nowotworów wskazują, że na 10 tys. kobiet badających się raz na trzy lata u 3 do 6 z nich promieniowanie może wywołać zmiany rakotwórcze. Jednakże Krajowy Rejestr Nowotworów, a także U.S. Food and Drug Administration (FDA) oraz National Cancer Institute wskazują też, że ryzyko nadmiernego napromieniowania w wyniku badań ocenia się jako niskie.

Problem nieprawidłowych wyników – kiedy naprawdę występują?

We wpisie czytamy, że: „50-60 proc. »pozytywnych« wyników jest nieprawidłowych!!! Tak więc, będąc zdiagnozowanym z »rakiem piersi« w 50-60 proc. przypadków, okazuje się, że w ogóle nie istniał”, co może sprawiać wrażenie, że u tylu kobiet dojdzie do błędnej diagnozy.

Jednakże podane powyżej liczby nie odnoszą się do wszystkich przypadków przeprowadzonych mammografii. Ryzyko błędnego wyniku u kobiety, która jednorazowo poddaje się mammografii, będzie inne niż u takiej, która poddaje się jej cyklicznie i często. Na ogół ocenia się, że mammografia pozwala wykryć nowotwory, ale ryzyko wyników fałszywie dodatnich rzeczywiście istnieje, dlatego każda kobieta powinna wspólnie z lekarzem prowadzącym rozważyć, czy mammografia jest w jej przypadku najlepszą metodą diagnostyczną.

Wynik, który sięga aż 50 proc., ma związek tylko ze specyficzną sytuacją, kiedy kobiety wykonują badanie przesiewowe co roku przez 10 lat, na co wskazuje American Cancer Society (ACS). Jak podaje National Cancer Institute: „prawdopodobieństwo uzyskania wyniku fałszywie dodatniego wzrasta wraz z liczbą mammografii wykonywanych przez kobietę. W Stanach Zjednoczonych ponad 50 proc. kobiet poddawanych co roku badaniom przesiewowym przez 10 lat uzyska wynik fałszywie dodatni, a wiele z tych kobiet zostanie poddanych biopsji”. 

W Szwajcarii nigdy nie zakazano mammografii – skąd te doniesienia?

We wpisie czytamy, że „Szwajcaria jest pierwszym krajem na świecie, który zakazał badań mammograficznych. Tak więc przestępcza mafia medyczna agresywnie wymusza regularne coroczne badania mammograficzne zdrowych kobiet, aby uczynić z nich dochodowe pacjentki!!!”. Na podobne informacje można natrafić również na innych stronach w sieci.

W 2013 roku Swiss Medical Board (SMB) wydało rekomendację, w której odradzało stosowanie rutynowej, przesiewowej mammografii, ale zalecenia tej organizacji nie były wiążące (tj. nie miały mocy prawnej) i nie odnosiły się do „zakazu”. Na oficjalnych szwajcarskich stronach rządowych nie znajdujemy informacji o tym, że „zakazano” mammografii.

Badania przesiewowe są w tym kraju przeprowadzane, a kobiety, które ukończyły 50. rok życia, mogą być poddane mammografii co dwa lata na koszt kasy chorych w wybranych kantonach. W pozostałych – tam, gdzie nie działa program badań – możliwe jest wykonanie badania, ale pod warunkiem wystawienia skierowania przez lekarza. W pozostałych przypadkach możliwe jest przeprowadzenie badania na własny koszt.

Chcesz poddać się mammografii lub masz obawy? Zapytaj lekarza

Profilaktyka onkologiczna pozwala wykryć ewentualne zmiany nowotworowe na wczesnym etapie. W wielu przypadkach wczesne rozpoznanie oznacza całkowite wyleczenie. Tzw. czujność onkologiczna (ocena występujących u siebie symptomów, samobadanie, regularne wizyty lekarskie itp.) jest istotnym elementem profilaktyki nowotworów. Mammografia jest tylko jedną z metod diagnostycznych. Jeśli masz wątpliwości, jakie badanie profilaktyczne będzie najskuteczniejsze w twoim przypadku, skonsultuj się ze specjalistą.